مکانیزم‌های ژنتیکی زیربنای دگرگونی‌های اصلی آناتومیک انسان‌ها

به گزارش گروه پژوهش و دانش خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ دم یک ویژگی مشترک در سراسر قلمروی حیوانات است که عملکردهای مختلفی دارد، از کاربردهای دفاعی گرفته تا ارتباط با دیگران و حفظ تعادل. اجداد نخستی‌های انسان نیز دم داشتند و از آن برای گرفتن شاخۀ درختان استفاده می‌کردند. اما تقریباً 25 تا 20 میلیون سال پیش، دم از فسیل‌های انسان‌های نخستی ناپدید شد. این نکته نشانگر لحظه‌ای کلیدی در تکامل انسان است.

مدت‌هاست که دلایل از دست دادن دم در انسان، محققان را به خود مشغول است. برخی حدس می زنند که این امر می‌تواند به گذار ما از درخت‌نشینی به راه رفتن روی دو پا مربوط باشد. با این حال، مطالعۀ جدیدی که در مجلۀ نیچر منتشر شده است، برای اولین بار مکانیزم ژنتیکی زیربنای این تغییر تکاملی مهم را آشکار کرده است و روشن می‌کند که چه دلایلی باعث شد اجداد انسان را به سمت دوپا شدن سوق داده شوند.

نویسنده اصلی این مقاله، بو شیا (Bo Xia)، از موسسۀ مقررات‌گذاری بر مطالعات ژنتیکی (Gene Regulation Observatory, Broad Institute of MIT and Harvard, Cambridge)، پس از آنکه از ناحیۀ دنبالچه دچار آسیب دیدگی شد، این تحقیق را آغاز کرد. این رخداد باعث شد او به بررسی دلایل ژنتیکی از دست دادن دم بپردازد. شیا با استفاده از یک مرورگر ژنوم، عنصر اَلو‌وای (AluY) را شناسایی کرد، نوعی از «ژن پرش» که خود را در ژنی به نام تی‌بی‌اکس‌تی (TBXT) قرار می‌دهد.

کشف اَلووای هم نتیجۀ پژوهش‌های دامنه‌دار بود هم کمی چاشنی شانس در آن دخیل بود. یکی از نویسندگان این مقاله، بر اهمیت این یافته تاکید می‌کند و می‌گوید که عناصر اَلو (Alu) که قبلاً به مثابۀ دی‌ان‌ای «نامطلوب» کنار گذاشته می‌شد، نقش مهمی در فرآیندهای ژنتیکی ایفا می‌کنند.

این مطالعۀ پیشگامانه نه تنها توضیح ژنتیکی برای از دست دادن دم در انسان‌های دوپا ارائه می‌دهد، بلکه درک ما را از نیروهای تکاملی که باعث دوپا بودن انسان می‌شوند، عمیق‌تر می‌کند. افزون بر این، پژوهش حاضر بر اهمیت بررسی عناصر ژنتیکی به‌ظاهر ناچیز و آشکار کردن نقش حیاتی آنها در شکل دادن به فرآیندهای پیچیده بیولوژیکی تاکید می‌کند. با ادامۀ چنین اکتشافاتی، اسرار تکامل انسان گشوده می‌شود و مطالعاتی از این دست می‌توانند بینش‌های ارزشمندی در مورد گذشتۀ تکاملی ما و مکانیزم‌های ژنتیکی زیربنای دگرگونی‌های اصلی آناتومیک انسان‌ها ارائه کنند.