کودکان و حق بر شهر

گروه پژوهش و دانش خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ در حوزه مدیریت و برنامه‌ریزی شهری یکی از موضوعاتی که در دنیا به عنوان شاخصه قابل توجه شناخته می‌شود، شهر دوستدار کودک است و متاسفانه در بسیاری از موارد نقش کودکان به عنوان یک سوم جمعیت شهروندی جهان مورد توجه قرار نمی‌گیرد. بنابراین، لزوم توجه به مشارکت کودکان در طرح‌های توسعه شهری ضروری است.

 با تحولات مدرن شهری به دلیل گسترش موج شهرنشینی در دنیا وسرعت گسترش شهرها، گویی کودکان در برنامه ریزی‌های شهری نادیده گرفته شده اند به طوریکه امروزه لزوم توجه به آنها در شهر‌ها بیش از پیش احساس می‌شود.

* نسبت شهر و کودکان

شهر یک واقعیت زنده و پویا است که نباید خود را بر کودک تحمیل کند بلکه باید متناسب با شخصیت او شکل گیرد و رشد کند. کودکان عضو‌های کلیدی جامعه به شمار می‌آیند و سال‌های کودکی و نوجوانی سال‌های سرنوشت ساز زندگی محسوب می‌شوند. از منظر جامعه شناسان و روانشناسان در کودکی بعد روحی و روانی شکل می‌گیرد و روز‌های طلایی و رویایی کودکی اگر به درستی سپری شوند با خود ارمغانی از جنس اعتماد بنفس، شور و شعف به همراه خواهد داشت.    

* شهر و حقوق کودکان

منظور از شهر دوستدار کودک شهری است که از طریق شناخت نیاز‌ها و حقوق کودکان، متعهد به بهبود شرایط زندگی کودکان در قلمرو خود می‌شود. در واقع، به شهری که در آن صداها، نیازها، حقوق و اولویت‌های کودکان به عنوان بخشی ضروری در طراحی، سیاست‌های عمومی، برنامه‌ها و تصمیم‌گیری‌های شهری در نظر گرفته می‌شود، شهر دوستدار کودک می‌گویند.

روزگار کودکی و آنچه بر سر کودکان می‌آید و در خاطره و ضمیر ناخود آگاه شان ثبت می‌شود آنچنان دارای اهمیت است که یونیسف چشم اندازی برای شهر‌های دوستدار کودک تعریف کرده است. چشم انداز ابتکار شهر دوستدار کودک یونیسف این است که «همـه کـودکان و جوانـان بایـد بتواننـد ازکودکـی و جوانـی خـود لـذت ببرنـد و از طریـق احقـاق برابـر حقـوق خـود در شـهر واجتماع محلی شان، توانایی‌های بالقوه خود را به طور کامل به فعل درآورند.»    

بدون شک، طراحی شهر‌های دوستدار کودک مزایای بی‌شماری را برای شهر‌ها به دنبال دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به رونق اقتصادی و ایجاد فضا‌هایی با نشاط اشاره کرد؛ زمانی که در یک شهر زمینه برای راحتی و پرورش استعداد‌های کودکان فراهم آید، آن‌گاه کودکان با محیط اطراف محل سکونت خود بیشتر آشنا می‌شوند که این امر می‌تواند زمینه را برای مشارکت هرچه بیشتر آنها در برنامه‌ریزی‌های شهری در سال‌های آینده زندگی خود هموار کند.

در نتیجه همین کودکان، که بزرگسالان و تصمیم‌گیرنده‌های آینده شهر به‌حساب می‌آیند، در طراحی شهر‌ها بسیار موفق‌تر از مدیران قبل از خود عمل خواهند کرد و مزایای بی‌شماری را برای شهر‌ها و سایر شهروندان به ارمغان خواهند آورد.

* کودکان و ایده مشارکت

بنابراین یکی از عناصر اصلی شهر دوستدار کودک، مشارکت کودکان و شنیده شدن صدای کودکان توسط مسئولین، مدیران و تصمیم‌گیران شهری است. زیرا این قشر از اجتماع بی صدا هستند و نمی‌توانند به دلیل طفولیت صدا، نظرات، ایده‌ها، مسائل و مشکلات خود را به گوش بزرگتر‌ها برسانند. به همین خاطر اگر یک مکانیزم فراهم شود که صدای آنها به گوش مدیران، تصمیم‌گیران شهری برساند و آنها این نظرات را در برنامه‌های توسعه شهری و مسائل مدیریت شهری در نظر گیرند، بی‌تردید بخش عمده‌ای از اهداف شهر دوستدار کودک محقق خواهد شد.

نه تنها در ایران، بلکه در بسیاری از نقاط دنیا این مسئله و مشکل وجود دارد و کودکان معمولاً نادیده گرفته می‌شوند و نیازهایشان در شهر‌ها تأمین نمی‌شود. به همین دلیل امروزه بسیاری از فضا‌های شهری ناامن هستند و بستر شاد و خلاقانه برای حضور کودکان ایجاد نمی‌کنند.

در این راستا اگر در فرایند توسعه شهری و در تجهیز شهرها، زیرساخت‌ها و روساخت‌ها به مسائل و مشکلات کودکان توجه شود، یکی از مهمترین عناصر شهر دوستدار کودک که همانا سهیم شدن کودکان در فضای شهریست محقق می‌شود.