چالش‌ها و ریسک‌های فناوری‌های نوین سلامت

به گزارش گروه پژوهش و دانش خبرگزاری علم و فناوری آنا، پیشرفت‌های اخیر در علوم پزشکی ازجمله روش‌های نوین درمانی، دارو‌های جدید و ساخت تجهیزات پزشکی، نقش مهمی در بهبود زندگی بیماران و نظام‌های سلامت داشته اند. امروزه فراورده‌های دارویی و یا روش‌های درمانی نوین با هدف تقویت، بهبود و درمان افراد با بیماری‌های خاص که درمانی برای آنها وجود نداشته، ابداع شده که ادامه زندگی برای این بیماران را امکان پذیر ساخته اند. این عوامل موجب شده اند تا استاندارد‌های حوزه سلامت نه تنها در کشور‌های توسعه یافته، بلکه در بسیاری از کشور‌های در حال توسعه نیز در مقایسه با گذشته با پیشرفت چشمگیری مواجه شوند.

برخی از فناوری‌های نوظهور و نوین که تحولات بزرگی را در حوزه سلامت رقم زده اند شامل سیستم‌های مراقبت بیمارمحور، دوقلوی دیجیتال، فناوری‌های پوشیدنی، اینترنت اشیا، سیستم پشتیبان تصمیم گیری بالینی، سیستم رایانه‌ای ثبت دستورات پزشکی، سلامت از راه دور، پزشکی شخصی، هوش مصنوعی، نانوتکنولوژی، سلول‌های بنیادی، سلول درمانی، کارتیسل درمانی، مهندسی بافت، بیومتریال‌های هوشمند، پرینتر سه بُعدی، ژن درمانی، ویرایش ژنومیک، تصویربرداری پزشکی، بیورزونانس، بیوسیمیلارها، فناوری‌های تولید واکسن، واکسن‌های خوراکی، فناوری mRNA و بیوسنسور‌های پزشکی هستند که در این گزارش به آنها پرداخته شده است. در حوزه نانوتکنولوژی، سلول‌های بنیادی، مهندسی بافت و کارتیسل درمانی موفقیت‌های چشمگیری در کشور به دست آمده است.

ورود، به کارگیری و استفاده از فناوری‌های جدید سلامت با چالش‌هایی مواجه است. نبود نقشه راه، دولتی بودن توسعه فناوری‌های سلامت و مشخص نبودن متولی نقشه جامع علمی و فناوری کشور از مهم‌ترین موانع هستند. پیشنهاد می‌شود ضمن تدوین یک نقشه راه عملیاتی برای استفاده از فناوری‌های نوین، سرمایه گذاری و برنامه ریزی در این حوزه براساس نیاز کشور انجام شده و فرایند‌های مربوط به تأیید فناوری نیز آسان شوند.

* فناوری‌های نوین سلامت در دنیا و ایران

به گزارش آنا، دفتر مطالعات اجتماعی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در پژوهشی با عنوان «نگاهی بر فناوری‌های نوین سلامت در دنیا و ایران» بیان می‌کند که فناوری‌های نوظهور حوزه سلامت می‌توانند تحولات عظیمی را در کیفیت، دسترس‌پذیری و کارآمدی خدمات سلامت ایجاد کنند. این فناوری‌ها می‌توانند به بهبود تشخیص، درمان، پیشگیری و مراقبت از بیماران کمک کنند و به افزایش تعامل و همکاری بین ارائه‌دهندگان خدمات سلامت، بیماران و سایر ذی‌نفعان منجر شوند. 

این پژوهش مطرح می‌کند که فناوری‌های سلامت می‌توانند به افراد کمک کنند تا بهتر از سلامت خود مراقبت کنند، با پزشکان و مراقبان خود ارتباط برقرار کنند، اطلاعات سلامت خود را مدیریت کنند و به تصمیم‌گیری‌های مناسب سلامت برسند. فناوری‌های سلامت نقش مهمی در پاسخ‌گویی به چالش‌های جمعیت‌شناختی، بحران‌های بهداشت عمومی، نابرابری‌های سلامت و تغییرات زیست‌محیطی دارند و از این منظر، یک فرصت بزرگ برای ارتقای سطح سلامت جامعه به‌شمار می‌روند.

* چالش‌ها و ریسک‌های فناوری‌های نوین سلامت

در این پژوهش آمده است که این فناوری‌ها نیز چالش‌ها و ریسک‌هایی را به‌همراه دارند که نیاز به شناسایی، بررسی و مدیریت دارند. برخی از این چالش‌ها عبارتند از: حفظ حریم خصوصی و امنیت داده‌های حساس سلامت، تضمین کیفیت و قابل‌اعتماد بودن فناوری‌ها، حل مسائل اخلاقی و قانونی مربوط به استفاده از فناوری‌ها، توسعه استانداردها و ضوابط مناسب برای نظارت بر فعالیت‌های فناورانه، تقویت ظرفیت‌های لازم برای طراحی، پیاده‌سازی و ارزیابی فناوری‌ها و تسهیل همکاری بین گروه‌های مختلف مرتبط با فناوری‌های سلامت. 

این پژوهش ادامه می‌دهد که شناسایی و بررسی فناوری‌های نوظهور حوزه سلامت و پرداختن به آنها از اولویت‌های مهم نظام سلامت کشورهاست که می‌تواند به بهبود عملکرد و نتایج سلامت منجر شود. در گزارش حاضر به بررسی مهم‌ترین فناوری‌های نوظهور در حوزه سلامت پرداخته شده و ضمن بررسی ملاحظات اخلاقی مرتبط با استفاده از این فناوری‌ها، چالش‌ها و موانع پیش‌روی کشور در توسعه و استفاده از فناوری‌های نوین سلامت، پیشنهادهایی نیز ارائه شده‌است.

* بررسی ۲۵ فناوری نوین و نوظهور در حوزه پزشکی

در این پژوهش ۲۵ فناوری نوین و نوظهور در حوزه پزشکی بررسی شده‌است که شامل سیستم‌های مراقبت بیمار محور، دوقلوی دیجیتال، فناوری‌های پوشیدنی، اینترنت اشیا، سیستم پشتیبان تصمیم‌گیری بالینی، سیستم رایانه‌ای ثبت دستورات پزشکی، سلامت از راه دور، پزشکی شخصی‌، هوش‌مصنوعی، نانوتکنولوژی، سلول‌های بنیادی، سلول‌درمانی، کارتیسل درمانی، مهندسی بافت، بیومتریال‌های هوشمند، پرینتر سه‌بُعدی، ژن‌درمانی، ویرایش ژنومیک، تصویربرداری پزشکی، بیو رزونانس، بیوسیمیلارها، فناوری‌های مدرن تولید واکسن، واکسن‌های خوراکی، فناوری mRNA و بیوسنسورهای پزشکی هستند.

این پژوهش توضیح می‌دهد که با بررسی جایگاه ایران در دستیابی و استفاده از فناوری‌های جدید حوزه سلامت، چنین برمی‌آید که از میان موارد مطرح شده در گزارش حاضر؛ نانوتکنولوژی، سلول‌های بنیادی، مهندسی بافت و کارتیسل‌درمانی ازجمله مهم‌ترین حوزه‌هایی هستند که موفقیت‌های چشمگیری در آنها در کشور به‌دست آمده است. 

* موانع ورود، تولید یا توسعه و استفاده از فناوری‌های نوین سلامت

یافته‌های این پژوهش نشان‌می‌دهد که موانع متعددی در ورود، تولید یا توسعه و استفاده از فناوری‌های نوین سلامت در کشور وجود دارد. نبود نقشه راه، دولتی‌بودن سازوکار توسعه فناوری‌های سلامت، قائم به فرد بودن تصمیم‌گیری و اجرا در حوزه فناوری‌های سلامت، مشخص نبودن متولی کلیدی نقشه جامع علمی و فناوری کشور، سردرگمی و ابهام نهادهای متولی فناوری‌های حوزه سلامت در خصوص نتایج و پیامدهای آنها، نبود شبکه ارتباطی مناسب بین متخصصان رشته‌های مختلف، هدفمند نبودن حمایت‌ها و اولویت‌بندی‌ها، مسائل مربوط به تنظیم‌گری و همچنین حریم خصوصی و امنیت اطلاعات از مهم‌ترین این چالش‌ها هستند.

در این پژوهش بیان می‌شود که در جهت تقویت جایگاه و توانایی‌های کشور برای دستیابی و استفاده به‌هنگام و مؤثر از فناوری‌های نوظهور حوزه سلامت و نیز رفع موانع موجود، چهار اقدام اساسی پیشنهاد می‌شود. اولین قدم، تدوین یک نقشه راه اختصاصی جامع و عملیاتی برای فناوری‌های مرتبط با حوزه سلامت است که از پیش‌نیازهای اساسی پیشرفت کشور در این زمینه به‌شمار می‌رود.

این پژوهش همچنین پیشنهاد می‌دهد که برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری‌های سلامت در کشور براساس نیازسنجی‌های دقیق صورت پذیرد تا ضمن ایجاد بهره‌وری مناسب در استفاده از منابع برای توسعه فناوری‌های سلامت، نتایج مؤثری نیز به‌دست آید. لازم است برای کاهش درگیر شدن شرکت‌های نوآور و دانش‌بنیان در بوروکراسی‌های دولتی و اداری، فرایندهای مربوط به تأیید و صدور مجوز برای فناوری‌های جدید نیز کوتاه و تسهیل شوند. 

در این پژوهش آمده است که تقویت زیرساخت‌ها، تربیت نیروی انسانی متخصص و ترویج کارآفرینی و نوآوری نیز باید مدنظر قرار گیرند که شامل ایجاد شبکه‌های پرسرعت اینترنت، تضمین امنیت داده‌ها و استقرار سیستم‌های اطلاعات پزشکی الکترونیکی است. همچنین، تربیت نیروی انسانی با تخصص در حوزه فناوری سلامت از طریق دوره‌های آموزشی تخصصی و برنامه‌های کارآموزی اهمیت زیادی دارد تا کادرهای پزشکی و تکنولوژی متعلقه به‌روز با فرایندها و فناوری‌های روز دنیا باشند.