پاسخ امام جواد(ع) به شبهه‌ای که عباسیان مطرح کردند

حجت‌الاسلام امیرعلی حسنلو مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا در خصوص به امامت رسیدن امام جواد (ع) گفت: امام جواد ـ علیه السّلام ـ پیشوای نهم شیعیان در سال ۲۰۳ ه‍ .ق پس از شهادت پدر بزرگوارش امام رضا علیه السّلام در سن هشت سالگی، به تصریح پیشوایان گذشته و با تعیین امام رضا ـ علیه السّلام ـ عهده‏‌دار منصب امامت و خلافت خدا در زمین شد.

وی ادامه داد: بیشتر عمر ۲۵ ساله حضرت یعنی ۱۷ سال دوران امامت او با زمامداری مأمون (۲۱۸- ۲۰۳) و معتصم (۲۲۰- ۲۱۸) مصادف بود.

مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه افزود: امامت در کودکی چیزی نیست که سابقه نداشته باشد، وقتی قرآن از نبوت عیسی و یحیی در کودکی خبر می‌دهد، بدیهی است که این منصب بزرگ الهی از طرف خداوند موهبت شده و به انسان‌های لایق تعلق می‌گیرد، نظر خداوند بر این بود که همچنان که نبوت را در کودکی  به عیسی (ع) و یحیی (ع) عنایت فرمود به امام جواد (ع) نیز امامت را برای هدایت انسانها عنایت کند؛ وقتی امامت حضرت در کودکی مورد تردید عده‌ای قرار گرفت‌، حضرت در اثبات حقانیت امامت خود با براهین علمی و اوصافی که از خود بروز داد همه منکران و تردید کننده گان را به شگفتی و حیرت واداشت.

وی ادامه داد: بنابراین وقتی امام جواد علیه السّلام در سن كودكی به امامت رسید، حتی بعضی از شیعیان، در امامت آن جناب مردد بودند تا آنكه علماء و افاضل و اشراف شیعه از اطراف عالم متوجه حج شدند و بعد از مناسک حج به خدمت آن حضرت شرفیاب شده و از مشاهده فضائل و معجزات و كرامات ایشان اقرار به امامت آن منبع سعادات کردند و رنگ شبهه از آیینه خاطرات خود زدودند، در اینجا به برخی از فضائل و كرامات آن حضرت اشاره می‏‌كنیم.

فضائل امام جواد(ع)

حسنلو بیان کرد: فضائل امام جواد علیه السّلام را می‌‏توان به دو دسته تقسیم كرد: ۱. فضائل علمی  ۲. فضائل اخلاقی . درباره فضائل علمی امام(ع) باید گفت امام جواد(ع) از دو جهت به مناظرات علمی كشانده می‌‏شد. از طرف شیعیان خود كه با توجه به سن كم آن حضرت می‌‏خواستند علم الهی را دریابند. همچنین  از طرف حكومت، به ویژه مأمون و معتصم،, دو خلیفه معاصر آن حضرت. خلفا می‌‏كوشیدند با تشكیل مناظره، شیعیان را رودرروی برخی از دانشمندان بنام زمان قرار دهند تا شاید در پاسخ برخی از پرسش‌ها درمانده شوند و شیعیان از این رهگذر، در اعتقاد خود (وجود علم الهی نزد ائمه اهل بیت علیهم السلام) دچار مشكل شده و از پیروی آنها دست بردارند ولی در همه این بحث‌ها و مناظرات علمی، حضرت جواد ـ علیه السّلام ـ با پاسخ‌های قاطع و روشنگر، اعتقاد و اطمینان كامل شیعیان به امامت آن حضرت را تثبیت كرد و ابرهای تیره ابهام و شبهه را از فضای فكر و ذهن آنان كنار زد و خورشید حقیقت را آشكار ساخت.

پاسخ به شبهات از سوی امام جواد(ع)

مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه با اشاره به مناظره با یحیی بن اكثم، افزود: با حضور عباسیان و مأمون، یحیی بن اكثم از حضرت جواد(ع) پرسید: مُحرِمی كه حیوانی را كشته وظیفه‌‏اش چیست؟ امام در جواب از وی پرسید: آیا فرد مُحرِم, صید را در حرم كشته یا بیرون از آن؟ آیا مُحرِم جاهل به حكم بوده یا عالم به حكم؟ آیا عمداً آن را كشته یا به خطا؟ آیا مُحرِم آزاد بوده یا برده؟ آیا بالغ بوده یا نابالغ؟ هنگام رفتن به مكه آن را كشته یا در موقع بازگشت؟ صید از پرندگان بوده یا غیر از آن؟ صید كوچك بوده یا بزرگ؟ مُحرِم اصرار بر عمل خود دارد یا از كرده خود پشیمان است؟ در شب صید را كشته یا در روز؟ مُحرِم در حال عمره بوده یا حج؟» با این فروضی كه امام جواد ـ علیه السّلام ـ برای مسأله طرح كرد، یحیی حیرت زده و درمانده شد تا جایی كه همه حضار از رنگ باختن چهره‏‌اش شكست او را به وضوح دریافتند. آنگاه امام از یحیی بن اكثم پرسید: مرا از مردی خبر بده كه زنی در اوایل صبح بر او حرام بود، روز كه بالا آمد آن زن بر وی حلال شد و در هنگام ظهر دوباره بر او حرام شد و در موقع عصر حلال شد و در موقع عشاء حلال و در نیمه شب باز بر او حرام و در هنگام طلوع آفتاب حلال شد؛ مسأله این زن چیست؟ و چگونه بر او حلال و حرام می‏‌شود؟ - یحیی گفت: به خدا سوگند كه من جواب این مسأله را نمی‏‌دانم شما بفرمایید تا یاد بگیرم.

وی ادامه داد: حضرت فرمود: این زن كنیز شخص دیگری بوده كه بر این مرد حرام بود، روز كه بالا آمد كنیز را از صاحبش خریداری كرد و حلال شد. ظهر او را آزاد كرد و بدین جهت بر او حرام شد. عصر با او ازدواج كرد و حلال شد. هنگام غروب او را ظهار  كرد و در نتیجه بر او حرام شد و در وقت عشاء كفاره ظهار داد و دوباره بر وی حلال شد؛ نیمه شب او را طلاق داد و به این علت حرام شد؛ صبح رجوع كرد و دوباره بر او حلال شد. مأمون بار دیگر در مقابل دانش امام اظهار شگفتی كرد و گفت: كمی سن مانع از كمال عقل برای این خاندان نمی‌‏شود.»

این خود اعترافی بود از سوی مامون بر امامت حضرت در کودکی چنانکه در منابع اهل سنت نیز این وقایع گزارش شده است که علمایی که در مناظره امام جواد با یحی بن اکثم حضور داشتند همه بر امامت و علوم الهی حضرت معرف شدند .

علم امام جواد (ع) به خواسته و نیت درونی افراد

مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه  افزود: وقتی عرفا از نیات درونی افراد وشاگردان خبر می‌دهند این عمل برای امام (ع) کاری غیر ممکن نیست وقتی خداوند به زنبور عسل وحی می‌کند که چگونه عسل تولید کند، امام خود را که مامور هدایت مردم نموده است با این سلاح‌ها مجهز می‌کند، دراین تردیدی نیست؛ «محمد بن حمزه از محمد بن علی هاشمی نقل كرده كه او گفت: صبح روز ازدواج امام جواد ـ علیه السّلام ـ با ام الفضل بر او وارد شدم و به علت دارویی كه شب قبل خورده بودم عطش مرا فرا گرفته بود ولی از حضرت خجالت كشیدم آب طلب كنم, امام به صورتم نگاهی كرد و فرمود: خیلی تشنه‌‏ای درست است؟ گفتم: بله حضرت به غلامش فرمود آب بیاور من با خودم فكر كردم الان برایم آب زهرآلود می‏‌آورد و به همین جهت بررسی غلام آب را آورد، حضرت لبخندی زد پس آب را از غلام گرفت و مقداری نوشید سپس به من داد و من نوشیدم, مدت زیادی نزد حضرت ماندم، دوباره تشنه‌‏ام شد حضرت بار دیگر آب طلبید و همان كاری را كه دفعه اول انجام داده بود انجام داد. محمد بن حمزه گفت كه محمد بن علی هاشمی به من گفت: به خدا سوگند ابو جعفر ـ علیه السّلام ـ آنچه را در دلها باشد می‏داند همچنانكه شیعیان می‏‌گویند.»

فضائل اخلاقی امام جواد (ع )

وی با تاکید به فضائل اخلاقی امام جواد(ع) گفت: از میان القاب امام جواد(ع) دو لقب «التقی و الجواد» مشهورترین القاب است كه این خود دلیل بر این است كه آن حضرت در دوران نوجوانی و دوران پذیرش مسئولیت امامت و جوان بودن در هنگام شهادت، به صفت پارسایی آراسته بوده و خدمت‏‌رسانی و سخاوتمندی نسبت به مردم و اطرافیان كار همیشگی او بوده است. كارنامه امام در سه سال نبود پدر در مدینه و ارجاع امور دینی و اجتماعی و خانوادگی توسط امام هشتم به وی، گواه دیگر از برتری و جامعیت و فضیلت امام نهم می‏باشد.

حسنلو اظهار کرد: «امام هشتم به آن حضرت توصیه كرد ورود و خروج تو از درب بزرگ باشد، به همراه خود طلا و نقره داشته باش و كمتر از پنجاه دینار به عموهای خود عطا نكن، انفاق كن و از فقر هراسناك مباش كه قدرت الهی با تو است و امام جواد ـ علیه السّلام ـ طبق توصیه پدر بزرگوارش عمل می‏كرد.»بهره ‎گیری از فرصت برای رفع مشكلات مردم و گره‏گشایی ازكار آنان از مسلمات سیره امام جواد (ع) است.

برخی از كرامات حضرت جواد(ع)

وی افزود: از حسین مكاری نقل شده كه گفت زمانیكه امام محمد تقی ــ علیه السّلام ــ در بغداد بود وارد بغداد شدم, دیدم كه حضرت نزد خلیفه در نهایت جلالت است با خودم گفتم كه حضرت جواد ـ علیه السّلام ـ با این مقام و مرتبه‌‏ای كه اینجا دارد و از حیث جلال و طعام‌های لذیذی كه در اختیار دارد، دیگر به مدینه بر نخواهد گشت همین كه این خیال در خاطر من گذشت دیدم آن جناب سر به زیر افكند، سپس سر بلند كرد در حالی كه رنگ مباركش زرد شده بود فرمود: ای حسین نان جو با نمك نیم‌‏كوب در حرم رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ نزد من  بهتر است از در آنچه كه در اینجا مشاهده می‌‏كنی». «از اسماعیل بن عباس هاشمی نقل شده كه گفت: روز عیدی خدمت حضرت جواد ـ علیه السّلام ـ رفتم و از تنگی معاش خود نزد حضرت شكایت كردم, آن حضرت از محل نماز خود یك مشت خاك برداشت، خاك به بركت دست آن حضرت پاره ‏طلایی گداخته شد پس آن را به من عطا كرد و من به بازار بردم كه ۱۶ مثقال بود.»

طی الارض و رفتن به خراسان و رها کردن زندانی

حسنلو ادامه داد: درباره حضور امام جواد (ع) در خراسان هنگام شهادت پدرش امام علی بن موسی الرضا (ع) که حضرت باطی الارض به خراسان آمده است روایات وگزارشاتی وجود دارد که با توجه به کراماتی که اهل سنت نیز نقل کرده‌اند، این قضیه صورت گرفته است و و قوعش غیر قابل انکار است؛ از آن رو که طی الارض عملی ممکن حتی برای افراد عادی به حساب می‌آید، درباره نبوت وانبیا مثلا حضرت موسی و حضرت رسول الله نیز صورت گرفته است که در قرآن پیرامون معراج پیامبر (ص) و طی طریق از مکه تا فلسطین و مسجد الاقصی تصریح شده است؛ درباره پیامبران دیگر نیز این روی داد وجود داشته است. بنابراین طی الارض عملی غیر ممکن نیست؛ چنانکه درباره افراد عادی نیز که مقداری مراقبت داشته اند این عمل برای آنها مقدور بوده است ؛ لذا در باره امام جواد (ع) افزون بر حضورش بر بالین پدر موارد دیگری که در منابع اهل سنت گزارش شده، واقع شده است.