گروه‌های فرهنگستان باید با نیازسنجی‌های جدید حوزه علم شکل گیرد

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، دکتر محمدرضا مخبر دزفولی، رئیس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران در نشستی با روسای دانشگاه‌ها اظهار کرد: باید مشخص کنیم که فرهنگستان و دانشگاه چه سنخیتی با هم دارند، سال‌هاست در کشور دانشگاه‌های متعدد و چهار فرهنگستان داریم، حال باید بدانیم که چه نسبتی بین این‌ها وجود داشته و اگر نداشته، در حال حاضر چه نسبتی باید داشته باشند، جنس این نسبت باید چگونه باشد؟

وی با طرح این پرسش که معنای فرهنگستان برای جریان علمی کشور چیست؟ گفت: به نظر می‌رسد که اگر فرهنگستان بتواند مکمل و مقوم دانشگاه‌ها باشد، موفق می‌شود، اما اگر بخواهد جای دانشگاه بگیرد، توفیق پیدا نمی‌کند، چون ابزارش، امکانش را ندارد و در مأموریت‌ها هم نیامده است.

مخبر دزفولی با بیان اینکه فرهنگستان علوم بیش از سه دهه سابقه فعالیت دارد، گفت: با توجه به حضورم در شورای عالی انقلاب فرهنگی، شاهد بوده‌ام که همواره طرح‌های ارائه‌شده توسط فرهنگستان علوم موردتوجه شورای عالی بوده است و این ظرفیت مهمی برای فرهنگستان علوم است.

رئیس فرهنگستان علوم با بیان اینکه که کار فرهنگستان برگزاری سمینار نیست، ادامه داد: باید تحولی ایجاد کنیم باید فرهنگستان درباره موضوعات مهم نظیر مرجعیت علمی و ساخت جهان آینده طرح ارائه دهد. باید همگان در کشور بپذیرند که فرهنگستان می‌خواهد به کشور خدمت کند و حس اعتماد به فرهنگستان روزبه‌روز بیشتر شود.

وی ادامه داد: باید بتوانیم در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، صنعتی برای کشور استراتژی و نقشه راه تعریف کنیم. باید باور کنیم که ما فرهنگستان جمهوری اسلامی ایران هستیم، اگر قبول کردیم آن‌وقت می‌توانیم دنبال حل مشکلات کشور برویم، در این مسیر باید نگاه به آینده داشته باشیم.

مخبر دزفولی با تأکید بر اینکه باید آراء و تجربیات دانشگاهیان به سیاست تبدیل شود، ادامه داد: تعامل فرهنگستان باید با نهاد‌های علمی ازجمله دانشگاه‌ها بیشتر از گذشته باشد، هرکدام از این روسای دانشگاه‌ها یک نفر نیست بلکه یک مجموعه بزرگی از استادان مبرز دانشگاهی هستند.

رئیس فرهنگستان علوم با اشاره به اتفاقات نوپدید حوزه فناوری در جهان گفت: با اتفاقاتی که در هوش مصنوعی و کوانتوم رخ داده باید بدانیم که زیست‌بوم آینده دنیا چیست و جایگاه ایران در این دنیا چیست؟ ما فقط مرز جغرافیایی فیزیکی نداریم و مرز جغرافیایی تمدنی هم داریم و فرهنگستان باید به این موضوعات ورود پیدا کند.

وی تأکید کرد: گروه‌های فرهنگستان علوم باید متناسب با مسائل نظیر امنیت غذایی، گیاهان دارویی، کشاورزی، آب و نیازسنجی‌های جدید حوزه علم و دانش شکل گیرد، همچنین باید برای علوم انسانی برنامه داشته باشیم.

مخبردزفولی گفت: فرهنگستان علوم باید در موضوعات مهمی نظیر مهاجرت نخبگان راه‌حل ارائه دهد، پدیده مهاجرت نخبگان نتیجه سال‌ها بی‌توجهی به جریان نخبگانی است، اما باز هم راه‌های میانبری وجود دارد که اگر دولت سرمایه‌گذاری کند، نگهداشت و حتی جذب نخبگان خارجی را تسهیل می‌کند، فرهنگستان باید در این زمینه راه‌حل‌های مناسب ارائه دهد.

رئیس فرهنگستان علوم ادامه داد: برای اینکه بتوانیم به نتایج مورد انتظار دست پیدا کنیم باید حرکت جمعی داشته باشیم و هسته اصلی ما اعضای فرهنگستان فقط نیستند، روسای دانشگاه‌ها و تمام دانشمندان دوستدار ایران عضو هسته اصلی فرهنگستان علوم هستند.

وی با اشاره به اینکه به‌روزرسانی نقشه جامع علمی کشور به فرهنگستان علوم سپرده شده بیان کرد: فرهنگستان علوم مرجع تدوین نقشه به‌روز شده جامع علمی کشور برای تصویب در شورای عالی انقلاب فرهنگی است. ما می‌توانیم به‌عنوان مهم‌ترین مرجع تصمیم‌سازی کشور و تبدیل نوشته‌ها و سمینار‌ها به سیاست‌نامه و مصوبه باشیم و نظرات‌مان را به مقام معظم رهبری، شورای عالی انقلاب فرهنگی، رئیس‌جمهور و رئیس مجلس ارائه دهیم.

مخبر دزفولی با تأکید بر دستیابی به شیوه اتصال دانشگاه‌ها به فرهنگستان علوم ادامه داد: اگر برای ایجاد این ارتباط نیاز به دبیرخانه دائمی یا شیوه‌های دیگر است باید این تدبیر اتخاذ شود و اگر لازم است مشارکت و اتحاد چند دانشگاه در این زمینه به کار گرفته شود، آن روش دنبال شود، دانشگاه‌ها باید بتوانند اعضای جدید جوان به فرهنگستان پیشنهاد دهند.

رئیس فرهنگستان علوم به روسای دانشگاه‌ها پیشنهاد داد که کارگروهی برای مشخص کردن اولویت‌های کاری فرهنگستان، اثرگذاری فرهنگستان و ارتباط با مجموعه‌های اجرایی کشور ایجاد شود.

رسالت فرهنگستان علوم تعیین شود

سیدمحمودرضا آقامیری رئیس دانشگاه شهید بهشتی در این نشست بیان کرد: باید مشخص شود که فرهنگستان علوم چیست و چه مأموریتی را دنبال می‌کند، آیا قرار است فرهنگستان کار خودش را انجام دهد و دانشگاه‌ها کار خودشان را؟!

وی ادامه داد: رویکرد‌های غیرعلمی در فرهنگستان علوم باعث از بین رفتن توانایی علم بزرگان می‌شود که خوشبختانه اکنون این رویکرد وجود ندارد.
رئیس دانشگاه شهید بهشتی گفت: در اکثر کشور‌ها فرهنگستان علوم بالاترین مقام علمی است، باید رسالت فرهنگستان علوم در کشور نیز مشخص شود. باید برای انتخاب اعضاء ضابطه مشخص و شفاف تعیین شود.

وی افزود: نقش فرهنگستان علوم و علمی که در دانشگاه‌ها تولید می‌شود چیست؟ در این زمینه نیز باید ارتباط دانشگاه و فرهنگستان مشخص شود.

دانشگاه‌ها باید اتاق فکر دولت باشند

منصور انبیاء، رئیس دانشگاه علم و صنعت نیز در این نشست گفت: دانشگاه‌ها باید اتاق فکر کارگزاران کشور باشند، متأسفانه دولت به ما مسئله ارائه نمی‌دهد تا راهکار ارائه دهیم. الان از ظرفیت دانشگاه‌ها به‌خوبی استفاده نمی‌شود، فرهنگستان علوم می‌تواند ظرفیت دانشگاه‌ها را برای دولت نمایان کند.

وی ادامه داد: باید این باور ایجاد شود که هیچ کاری بدون حضور دانشگاه امکان‌پذیر نیست. فرهنگستان علوم می‌تواند ظرفیت دانشگاه‌ها را برای حل مشکلات کشور بشناساند.

نقش‌آفرینی فرهنگستان علوم در ارتقای اخلاق حرفه‌ای

فرهاد دانشجو، رئیس دانشگاه تربیت مدرس در این نشست نیز اظهار کرد: اگر فرهنگستان علوم به‌عنوان مکانی برای فرهنگ علم نقش‌آفرینی کند موفق خواهد بود.
وی ادامه داد: فرهنگ علم شامل اخلاق حرفه‌ای است. به موازات پیشرفت علمی لازم است که بحث‌های مربوط به فرهنگ علم، اخلاق حرفه‌ای مشخص شود، فرهنگستان می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد.

رئیس دانشگاه تربیت مدرس گفت: دولت باید از فرهنگستان علوم کمک بخواهد و فرهنگستان باید بتواند در موضوعات مختلف به دولت مشاوره بدهد.

دانشجو ادامه داد: اگر همه نگاه‌های علمی و پژوهشی، فارغ از جناح‌بندی سیاسی مورد استفاده قرار گیرد مفید است، خوشبختانه اعضاء از گرایش‌های مختلف هستند و این نکته مثبت است بنابراین باید بتوان از این تجربه استفاده کند. ما در دانشگاه تربیت مدرس با همه ظرفیت علمی به فرهنگستان علوم کمک می‌کنیم.

توجه فرهنگستان علوم به بانوان دانشگاهی

زهرا ناظم بکایی، رئیس دانشگاه الزهرا (س) در این نشست گفت: به نظر می‌رسد که فرهنگستان علوم قبلاً یک مجمع عالی بود و اثرگذاری آن در جریان علم کمتر بوده است و به‌عنوان مجموعه جدا بافته تلقی می‌شد.

وی ادامه داد: در گام اول باید از فرهنگستان علوم تعریف دقیقی صورت گیرد، بازتعریف از مأموریت دانشگاه‌ها در دیپلماسی علمی انجام شود، ارکان دیپلماسی علمی باید موردحمایت و پشتیبانی جدی فرهنگستان علوم باشد، هم‌افزایی و رصد فعالیت باید از سوی فرهنگستان صورت گیرد. بازنگری و بازآرایی در ساختار و بازسازی فرهنگستان باید مدنظر باشد.

رئیس دانشگاه الزهرا (س) گفت: در فرهنگستان‌ها باید یک مجموعه برای بانوان دانشگاهی ایجاد شود، دنبال تفاوت‌ها نیستیم، اما بانوان مسائل و موضوعات خاص خودشان را دارند که باید از سوی تصمیم‌گیران موردتوجه باشد.

ضرورت یکپارچه شدن آموزش از مدرسه تا دانشگاه

امیررضا شاهانی رئیس دانشگاه خواجه‌نصیرالدین طوسی، در این نشست بیان کرد: نقش فرهنگستان علوم در عرصه علم و پژوهش کشور چیست؟ در این زمینه باید ارزیابی درونی و بیرونی انجام شود.

وی ادامه داد: در سیستم آموزش دانشگاهی مشکلات جدی داریم گرچه توفیقاتی هم داشتیم، ساختاری‌ترین مشکل این است که آموزش از مدرسه تا دانشگاه یکپارچه نیست. نقش فرهنگستان علوم در این زمینه چیست؟ آیا این مشکل را بررسی کرده است، مثلاً دانشگاه جامع علمی کاربردی با اهداف مناسبی ایجاد شد، اما اهدافشان را خوب انجام نداد، باید در این زمینه آسیب‌شناسی لازم صورت گیرد و راهکار ارائه شود.

رئیس دانشگاه خواجه‌نصیرالدین طوسی گفت: نقش فرهنگستان علوم در نقشه جامع علمی کشور چیست؟ نقش فرهنگستان در مرجعیت علمی چیست؟ فرهنگستان باید الگوساز باشد، آیا فرهنگستان نقش الگوسازی را درست انجام دهد؟

ضرورت تقویت و حمایت از دانشمندان

عبدالله معتمدی رئیس دانشگاه علامه طباطبایی در این نشست گفت: باوجود شأن بالای جمهوری اسلامی، در علم خلأ‌هایی داریم باید بتوانیم راهکار‌های لازم را بیابیم و اقدامات لازم را انجام دهیم.

وی افزود: باید تقویت و حمایت از دانشمندان در دستور کار فرهنگستان باشد، در تولید علم در علوم انسانی کارآمد نیست، باید بتوانیم از ظرفیتمان استفاده کنیم این‌ها فراتر از قدرت دانشگاه‌هاست با قدرتی که فرهنگستان علوم دارد و ظرفیت کل دولت، می‌تواند در این زمینه تصمیم‌سازی کند.

ارائه الگوی توسعه از سوی فرهنگستان علوم

علیرضا رهایی رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر در این نشست بیان کرد: بیش از ۳۰ سال از عمر فرهنگستان علوم می‌گذرد، باید برخی از نتایج آن تاکنون نمایان می‌شد.

وی ادامه داد: در بخش‌های مختلف کشور نیاز‌های علمی داریم، دانشگاه‌ها به‌عنوان مجری فعالیت می‌کنند شورای عالی انقلاب فرهنگی هم سیاست‌گذار کلان است. جای برخی از چیز‌ها در این میان خالی است، مثلاً الگوی صنعت در کشور نداریم، این خلأ‌ها را می‌توان به کمک فرهنگستان علوم پر کرد و فرهنگستان می‌تواند در این زمینه نقشه راه ارائه دهد.

رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر گفت: خط مشی کلان و الگوی توسعه نیز جایش در کشور خالی است باید فرهنگستان در این زمینه کار کند.