ضرورت به رسمیت شناختن زومرها در کشور

به گزارش گروه پژوهش و دانش خبرگزاری علم و فناوری آنا، رئیس دانشگاه تهران امروز پنجم دی 1402 در افتتاحیه شبکه نخبگانی اساتید دانشگاه تهران گفت: اکنون مرجعیت اساتید به چالش کشیده شده و برای نفوذپذیری بیشتر اساتید در دانشجویان لازم است ویژگی‌های نسل جدید را که از آن با عناوین نسل زد و شهروندان دیجیتال یاد می‌شود، بشناسیم.

به همین مناسبت در این گزارش تلاش خواهد شد از مجرای یک مطالعه پژوهشی به چرایی ضرورت توجه به نسل آینده و شناخت ویژگی‌های متمایز آن بپردازیم.

ضرورت توجه به نسل آینده 

نوجوانان که آینده سازان کشور هستند، در دوره اخیر به جهت ویژگی‌های تغییرات شتابان، تبدیل به قشری اثرگذار و محوری در تحولات اجتماعی به خصوص تحولات ناظر به آینده شده‌اند؛ به گونه‌ای که به آن‌ها علاوه بر نسل مستقل، نسل آینده هم اطلاق شده است و یا نسل زد، بومیان دیجیتال و ... .

دفتر مطالعات بنیادین حکمرانی در پژوهشی با عنوان «ضرورت توجه به نسل آینده و شناخت ویژگی‌های متمایز آن» بیان کرد که جهت برنامه‌ریزی برای آینده، شناخت ویژگی‌های نسلی که برای زمانه آنها برنامه‌ریزی می‌شود از اهمیت بالایی برخوردار است. علاوه بر این نسل نوجوانان، نسل آینده هستند و آینده توسط آنان ساخته می‌شود.

نسل نوجوان، آینده سازان این کشور و پیشران مهم تحول آینده حکمرانی هستند. ویژگی‌های جدیدی که این نسل از خود نشان می‌دهند، در حقیقت سازنده‌های اصلی سبک حکمرانی آینده است و شکل دهنده به چالش‌ها و مسئله‌های مهم آینده حکمرانی خواهد بود.

درباره نسل زد

نسل زد «Z » یا نسل زومر‌ها به افراد متولد بین اواخردهه‌ی ۱۹۹۰ تا اوایل دهه‌ی ۲۰۱۰ میلادی گفته می‌شود. یعنی افرادی‌که حداقل ۱۰ سال و حداکثر ۲۵ سال سن دارند. در ایران مشخصا دهه هشتادی‌ها به صورت کامل در این نسل قرار می‌گیرند. به این افراد بومی فضای دیجیتال یا دیجیتالیست‌ها هم گفته می‌شود؛ چراکه تولد اغلب آن‌ها همزمان با تغییرات و پیشرفت‌های بزرگ در دنیای تکنولوژی است.

ایده‌ طبقه‌بندی نسل‌های مختلف از آن جایی به ذهن جامعه شناسان رسید که متوجه تغییرات بزرگ و بارز در ویژگی‌های شخصیتی افراد در بازه‌های تاریخی مختلف شدند. یعنی افراد هر بازه‌ای از تاریخ ویژگی‌هایی دارند که با نسل‌های قبل و بعد از خودشان بسیار متفاوت است. این ویژگی‌ها در اغلب افراد مربوط به آن نسل مشترک هستند.

هر نسل تحولات مختلف فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، علمی و به‌طور کلی تحولات ساختاری مهمی را به خود می‌بیند که زمینه را برای ایجاد صفات متمایز در نسل‌های بعدی فراهم می‌کند. افراد نسل‌های بعد طبیعتا صفاتی خواهند داشت که آن‌ها را برای زیستن در جهان جدید سازگارتر خواهد کرد.

در این پژوهش آمده است که تحولات و ویژگی‌هایی نظیر ارتباطات دیجیتال، هوش‌مصنوعی، واقعیت افزوده، پا ندمی فراگیر کووید ۱۹، نااطمینانی‌های فراگیر و.. باعث شده است نسل جدید ویژگی‌های نویی داشته‌باشند و با تعابیری همچون نسل زد، نسل متصل، نسل بومیان دیجیتال از آنان یاد شود.

نسل آلفا عنوانی است که برای متولدین ۱۲ سال گذشته تاکنون اطلاق می‌شود. با این حال در ایران با عبارت نسل دهه ۸۰ و یا ۹۰ تمایزها نشان داده‌می‌شود. 

ابعاد میان رشته‌ای مسائل نسل جدید نوجوان

این پژوهش بیان می‌کند که مسئله نسل جدید نوجوانی، مسئله‌ای دارای ابعاد میان رشته‌ای گسترده‌است: مصرف رسانه‌های اینترنتی، اوقات‌فراغت، ورود به فضای درآمدزایی و اشتغال‌های آزاد کاری، مهاجرت و بی وطنی، آموزش آنلاین و جهانی و سلامت.

به همین دلیل نیاز است به این دوره فراتر از نگاه صرفاً آموزشی و یا جامعه پذیری و یا فراتر از نگاه تهدید امنیتی و اغتشاش، نگاه شود تا به‌کمک نوجوانی بیاید و ظرفیت آن را در جهت ساخت آینده ایران قرار دهد.

این گزارش توضیح می‌دهد که نسل نوجوان، در تقسیمات قانونی و وزارتخانه‌ای به دو گروه تقسیم شده و احاله شده‌اند؛ سنین ۱۲ تا ۱۵ سال به کودکی احاله شده‌اند و در قالب سند ملی کودک و نوجوان آورده شده و یا در قالب افراد نیازمند آموزش، به وزارت آموزش و پرورش سپرده‌ شده‌اند و سنین ۱۵ تا ۱۹ سال به جوانان احاله شده‌اند و به سازمان ملی جوانان و در دوره اخیر به وزارت ورزش و جوانان سپرده‌شده‌اند.

در تقسیمات وزارت ورزش و جوانان نیز دوره ۱۵ تا ۱۸ سال به‌عنوان دوره جوانی نگریسته شده است و نیازهای خاص دوره نوجوانی در آن لحاظ نمی‌شود و به‌عنوان یکی از دوره‌های زیرمجموعه جوانی به آن نگریسته می‌شود.

مقطع نوجوانی را به رسمیت بشناسیم

امروزه نسل نوجوانان، همانند دیگر امور و نسل‌ها دچار تغییر و تحولات اساسی شده است. این نسلی که امروز با آن مواجه هستیم تقریبا هیچ شباهتی به نوجوانان نسل پیشین ندارد. نوجوانان امروزی ویژگی‌هایی را با خود یدک می‌کشند که شاید سال‌های قبل این ویژگی‌ها در میان جوانان و حتی بزرگسالانی که از دنیادیدگی و تجربه‌های متعدد برخوردار بودند به سختی یافت می‌شد.

نوجوان امروز را با تعابیر مختلفی ازجمله گودزیلا، هیولا و ... یاد می‌کنند.

این تعابیر به دنبال ایجاد چهره‌ای منفی و غیرقابل تعامل از نوجوانان هستند. در مقابل چهرهای از نوجوانان ارائه می‌شود که می‌تواند بار آینده را به دوش بکشد و امید به آینده را نیز در جامعه منتشر کند. این نوجوان سه ویژگی اساسی دارد: در جستوجوی تغییر است، به دنبال حل مسئله است و در نهایت ترکیب گراست. این ویژگی‌ها و انبوهی از توانمندی‌ها و ویژگی‌های دیگر می‌تواند نسلی را به ما معرفی کند که نگاه تحولی و رو به آینده را نشان دهد.

در این پژوهش آمده است که در این راستا با عنایت به عدم توجه به نوجوان و نسل آینده در نظام سیاستگذاری کشور، پیشنهاد شده است یک نهاد تنظیم‌گر بین بخشی تأسیس شود که از حیث ساختاری زیر مجموعه وزارت آموزش و پرورش باشد و از نیروی این وزارت خانه و وزیر استفاده کند و وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دیگر را ذیل اهدافی که در شورای عالی نوجوانان بنا گذاشته می‌شود، تنظیم گری کند.

همچنین این نهاد در جهت تسهیل مشارکت سیاسی اجتماعی نوجوانان و افزایش کنشگری آنان در حکمرانی، مسائل اجتماعی و در امور فرهنگی و دینی، تنظیم گری درآمدزایی و مهارت افزایی نوجوانان، تخلیه بار هیجانی نوجوانان و رشد خانواده محوری در آنان، برنامه‌ریزی، مقررات‌گذاری، تسهیل گری و نظارت کند.

این پژوهش در ادامه پیشنهادهایی را در این زمینه مطرح کرده است که شامل این موارد می‌شود؛ به رسمیت شمردن مقطع سنی نوجوانی به‌طور مستقل، برجسته‌سازی و تعیین دستور کار سیاستی در مسئله‌های نوجوانان در حوزه‌های وزارت خانه‌های مختلف، ایجاد ساختار ویژه نوجوانان در قالب سازمان تنظیم‌گر میان بخشی در کنار شورای عالی نوجوانان، هویت بخشی به نوجوان به‌واسطه اعطای مسئولیت اجتماعی، نگاه به نوجوان هم به‌عنوان یک دوره مسئله خیز و هم به‌عنوان یک پیشران حکمرانی جدید و کاهش محدودیت‌های مشارکت نوجوانان به‌جهت سن قانونی.

از این رو پیشنهاد می‌شود مقطع نوجوانی به شکل مستقل به رسمیت شمرده شده و ساختار مستقل داشته باشد؛ نوجوانان به واسطه اعطای مسئولیت اجتماعی، هویت یابی شوند و در راستای مشارکت بیشتر این نسل در ساخت آینده و پیشرانی تحول در آینده حکمرانی، راهی برای عبور از محدودیت‌های سن قانونی اندیشیده شود. در این راستا، لازم است اقدامات اولیه‌ای در سیاستگذاری‌های جاری صورت پذیرد.

پژوهش«ضرورت توجه به نسل آینده و شناخت ویژگی های متمایز آن» توسط دفتر مطالعات بنیادین حکمرانی مرکز پژوهش‌های مجلس انجام شده است.

انتهای پیام/

هادی مومنی