خسروپناه: با شبهات میان‌رشته‌ای در حوزه دین مواجه هستیم

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، نخستین جلسه از سلسله نشست‌های «دین و چالش‌های روز» با سخنرانی حجت‌الاسلام‌والمسلمین عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی به صورت آنلاین برگزار شد.

وی در ابتدای این وبینار به مظلومیت مردم غزه اشاره کرد و عامل ادامه داشتن جنایات رژیم صهیونیستی را عدم موضع‌گیری صریح و جدی برخی کشور‌ها دانست.

خسروپناه به چالش‌های دین در زمان حاضر اشاره کرد و ادامه داد: امروزه چالش‌هایی از قبیل چالش کلامی، اعتقادی، معرفتی، اخلاقی و فقهی در ساحت دین مطرح است. علاوه بر شبهات فرازمانی و فرامکانی که از قدیم پیرامون اثبات وجود خدا یا نیاز بشر به دین مطرح بوده، امروزه شاهد شبهات جدیدی نیز در حوزه مسائل کلامی هستیم.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار کرد: شبهات اعتقادی جدید را به دو دسته شبهات مدرن و شبهات سنتی تقسیم می‌کنم. شبهات سنتی عمدتاً از سوی وهابیت عربستان یا گاهی از سوی بعضی محققان مصری مطرح می‌شود که به‌طور مثال تردید‌هایی را نسبت به سند کتاب «الکافی» شیخ کلینی یا اعتبار روایت آن مطرح می‌کنند.

وی به شبهات مدرن حوزه عقاید اشاره کرد و گفت: این شبهات در جهان غرب و از سوی فیلسوفان یا عالمان علوم طبیعی مثل هاوکینگ مطرح می‌شود. هاوکینگ در کتاب طرح بزرگ جهان‌های موازی با طرح این نظریه که ما در عالم طبیعت یک جهان نداریم و جهان‌های موازی متعدد و فراوانی وجود دارد، درصدد تشکیک در نظام احسن خلقت بود که البته در همان غرب نیز جواب‌هایی به این اندیشه داده شده است.

خسروپناه در تشریح شبهات جدید کلامی بیان کرد: بحث تعارض علم و دین، پلورالیسم دینی، تعارض عقل و دین، و تعارض دین و اخلاق از مواردی هستند که همواره مطرح بوده و در محافل علمی و غیر علمی و بعضی رسانه‌ها نیز بدان پرداخته می‌شود.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر شبهات مطروح در حوزه اخلاق تصریح کرد: بعضی از فیلسوفان اخلاق معتقد به نسبیت اخلاق هستند و معتقدند که ما هیچ ارزش ثابتی نداریم؛ وقتی اخلاق به امری نسبی تبدیل شد، دیگر نمی‌توان گفت که عدالت همیشه خوب یا ظلم همیشه بد است.

وی به مبانی اومانیسم اشاره کرد و گفت: برخی تعریف یا تفسیر خاصی را از انسان ارائه می‌دهند و غیر آن را انسان ندانسته و در نتیجه حقوق بشر را شامل آنان نمی‌دانند. عده‌ای با یک زبان بی‌ادبانه می‌گویند که اگر به اسرائیلی کشته شود، حقوق بشر باید بدان اعتراض کند، اما اگر همه فلسطینیان هم از بین بروند اهمیتی ندارد چراکه آنان بشر محسوب نمی‌شوند تا حقوق بشر شامل حالشان گردد. بشر از دیدگاه برخی به کسانی که غربی هستند، غرب‌زده‌اند یا ذوب در تفکر اومانیستی هستند اطلاق می‌شود و غیر این موارد را شامل انسانیت و حقوق بشر نمی‌دانند.

خسروپناه در تشریح چالش‌ها و شبهات ساحت فقهی دین بیان کرد: گاهی می‌گویند چرا باید زنان ارث کمتر از مردان داشته باشند؟ یا فلسفه حج و جهاد چیست؟ یا برخی احکام اهل کتاب و یا اهل ذمه را ناسازگار با حقوق بشر می‌دانند. اما ما علاوه بر شبهات حوزه فقه، با چالش‌هایی مواجه هستیم ازجمله بحث تغییر جنسیت که آیا امکان‌پذیر است با تغییر جسم، تفاوت‌هایی که در مغز زنان و مردان وجود دارد نیز منتقل گردد یا خیر و علاوه بر جسمیت، جنسیت نیز تغییر پیدا کند که از چالش‌های مهم این زمینه محسوب می‌شود.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به چالش‌های عرصه حکمرانی اظهار کرد: این مبحث در سال‌های اخیر با عنوان فقه حکومت یا فقه سیاسی در جامعه ما مطرح شده است. ما در فقه حکمرانی چالش‌های زیادی داریم به‌خصوص زمانی که وارد مصادیق آن می‌شویم مثل فقه حکمرانی امنیتی، اقتصادی و فرهنگی. باید بتوانیم الگوی فرهنگی و الگوی اقتصادی خود را در حکمرانی معرفی کنیم؛ نمی‌شود بگوییم که دین آمده تا اداره جامعه را به عهده بگیرد، اما هیچ الگویی برای تعلیم و تربیت، اقتصاد، معیشت و حوزه‌های دیگر نداشته باشیم.

وی در تشریح شرایط سخت امروز گفت: ما با یک جنگ شناختی و ترکیبی مواجه هستیم که از ابزار‌های مختلف استفاده می‌کند. در جنگ‌های نظامی از تانک و موشک استفاده می‌کنند، اما ابزار جنگ شناختی، رسانه است. در این جنگ از حوزه فیلم و سریال و رمان به چالش هوش مصنوعی رسیده‌ایم؛ هوش مصنوعی می‌تواند با جمع‌آوری داده‌های زیاد در حوزه دین و تحلیل آن، شبهات جدیدی را مطرح کند که ما نیز در مقابل باید از این فناوری در جهت پاسخ به شبهات بهره ببریم.

خسروپناه در پایان سخنان خود خاطرنشان کرد: ما امروزه یک بحث چالش‌های معاصر را داریم و یک بحث ابزاری است که در ترویج این چالش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد مانند هوش مصنوعی، پویانمایی، رمان یا موارد دیگر که در راستای از بین بردن ارزش‌ها آمده‌اند. شبهات امروز گاهی اعتقادی، اخلاقی، فقهی و گاهی شبهات میان‌رشته‌ای هستند که باید به‌خوبی رصد شوند.

به گزارش آنا، این سلسله نشست‌ها از سوی انجمن کلام اسلامی حوزه، با همکاری پژوهشگاه قرآن و حدیث و مرکز آموزش‌های کاربردی دفتر تبلیغات اسلامی قم به صورت هفتگی و به شکل آنلاین برگزار می‌شود.