متن‌ها حافظه تاریخی ما هستند

به گزارش گروه فرهنگی آنا و به نقل از روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، در ابتدای این مراسم که با حضور سیدمحمدمهدی طباطبایی‌نژاد مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، بهمن نامور مطلق معاون سازمان میراث فرهنگی، مسعود کوثری مدیر انتشارات علمی فرهنگی، مرتضی رزاق‌کریمی قائم مقام و معاون فرهنگی مرکز، علیرضا قاسم‌خان معاون پژوهشی مرکز، علیرضا حسینی عضو هیات مدیره انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند و جمعی دیگر از مستندسازان و علاقه‌مندان سینمای مستند، شهنام صفاجو مدیر روابط عمومی مرکز که اجرای این برنامه را برعهده داشت، ضمن تبریک دریافت دو جایزه معتبر سینمای جهان در جشنواره فیلم کن توسط اصغر فرهادی و شهاب حسینی و همچنین پاسداشت یاد و خاطره شهدای هشت سال دفاع مقدس، از معاون پژوهشی «مرکز» برای تشریح عملکرد این بخش و انتشار کتاب نشانه‌شناسی فیلم‌های مستند دفاع مقدس دعوت کرد.

قاسم‌خان: سینمای مستند دیگر بلندگویی یک‌طرفه نیست

علیرضا قاسم‌خان با مروری بر فعالیت چند سال اخیر این واحد که منجر به انتشار کتاب‌هایی با مضامین مختلف سینمایی شد، خطاب به حضار گفت: ضرورت انتشار این کتاب و کتاب‌هایی از این دست بیش از هر چیز به دنیای رو به رشد سینمای مستند در ابعاد گوناگون خود باز می‌گردد. اکنون دیگر سینمای مستند چه در ایران و چه در نقاط جهان بلندگویی یک طرفه نیست و در تاملی پر تحرک با دیگر بخش‌های فکری و فرهنگی جهان قرار دارد.

وی افزود: از سوی دیگر دانش در جهان امروز بخصوص در زمینه نقد و نظریه، تفاوت‌هایی آشکار با دوره‌های قبل دارد و از این رو گفتگو و بررسی در مورد آثار هنری در ابعاد تازه‌تری صورت می‌پذیرد. اگر چه سینمای مستند ایران تاریخی تقریباً به قدمت تاریخ سینما دارد اما طرح مسائل نظری در آن هنوز قدمتی نیافته است.

معاون پژوهشی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در ادامه اظهار داشت: از هنگامی که دانش‌هایی چون نشانه‌شناسی، ساختار‌گرایی و غیره به جمع دانش‌های امروزه راه یافته‌اند، بحث و تبادل نظر در خصوص سینمای مستند افق‌های تازه‌ای را پیش روی خویش گسترده می‌بیند. با این رویکرد و توجه به این ضرورت است که مرکز گسترش سینمای مستند تجربی کتاب «نشانه شناسی فیلم‌های دفاع مقدس» را به عموم علاقمندان این عرصه تقدیم می‌دارد.

نامور مطلق: سینمای مؤلف ایجاد نمی‌شود مگر با حضور نقد/ متن‌ها حافظه تاریخی ما هستند

دکتر بهمن نامور مطلق که کتاب «نشانه‌شناسی فیلم‌های مستند دفاع مقدس» به اهتمام او منتشر شده است، در سخنانی اظهار داشت: با توجه به اینکه وضعیت اعتباری دولت مساعد نبود و مدیران آرزوهای بلندی داشتند و دست‌شان از اعتبارات کوتاه بود، انتشار آثاری از این دست جای تشکر دارد.

وی با بیان اینکه نشانه‌شناسی از جمله رویکردهای مطالعه آثار ادبی و هنری است، تاکید کرد: سه کنش در خوانش آثار هنری وجود دارد: مؤلفین کدگذاری می‌کنند، مخاطبان با این کدها مواجه می‌شوند و منتقدان هم رمزگشایی از کدها را برعهده دارند.

معاون سازمان میراث فرهنگی افزود: هیچ چیز به اندازه ادبیات و هنر به خود انسان نزدیک نیست و اثر هنری خلق شده توسط انسان هم برای کدگشایی نیازمند رویکردهای متفاوت است؛ و به دلیل پیچیدگی‌هایی که وجود دارد، هر گروه از زاویه‌ای متفاوت با آثار هنری مواجه می‌شوند.

وی خاطرنشان کرد: نشانه‌شناسی دانشی‌ست که به چگونگی شکل‌گیری معنا و فهم آن می‌پردازد و در کنار دیگر رویکردها، به فهم آثار کمک می کند. در این ارتباط ٢٠ رویکرد وجود دارد که ما به همه‌ی اینها برای شناخت ساحت‌های گوناگون هنر نیازمندیم.

نامور مطلق با تاکید براینکه «سینما در زمینه مطالعات نشانه‌شناختی نسبت به حوزه‌های دیگر وضعیت بهتری دارد» گفت: البته در حوزه‌ی مستند کم‌کاری شده و شاید تعداد افرادی که کارهای فاخر انجام داده باشند به اندازه‌ی انگشتان یک دست است. البته در اینجا چون با مسئله‌ای قبلاً کار نشده مواجه بودیم تلاش کردیم محصولی قابل دفاع ارائه کنیم که من از نتیجه دفاع می‌کنم.

وی تصریح کرد: ما بواسطه ٨ سال دفاع مقدس، هم باید بهترین فیلم‌ها را در این زمینه تولید کنیم و هم بهترین پژوهش‌ها را شکل بدهیم. حقیقتاً یک احساس دینی به افرادی که آن دوران با دست خالی مقاومت کردند و به دفاع از شهرهای کشور پرداختند وجود دارد. افرادی که با نداری‌های ابتدای انقلاب ساختند تا ما امروز با عزت در برابر چند کشور پشت میز بنشینیم و مذاکره کنیم.

معاون سازمان میراث فرهنگی گفت: چیزی جز متن باقی نمی‌ماند و اگر این آثار ثبت نشوند از یاد خواهند رفت. متن‌ها حافظه ما هستند و به همین دلیل باید متن بسازیم تا کارهای بزرگ گذشته فراموش نشود. متاسفانه ما ملتی هستیم که عادت به تخریب متون گذشته داریم و من امیدوارم به این واسطه حداقل بتوانیم دفاع مقدس را نه تنها برای ایران که برای بشریت ثبت کنیم.

وی با اشاره به اینکه در تالیف و گردآوری مقاله‌های این کتاب از گونه‌های متفاوت نشانه‌شناسی استفاده شده است، تاکید کرد: نشانه‌شناسی فرهنگی، اجتماعی، شناختی، فرامتنی و بینامتنی از جمله شیوه‌های متفاوت نشانه‌شناسی‌ است که در کتاب از آنها استفاده شده و هر یک از محققان رویکرد خود را در مواجهه با آثار در پیش گرفته‌اند.

نامورمطلق افزود: اگر در حوزه‌ی خلق با مشکلاتی مواجه هستیم علت‌های مختلفی دارد که بی‌توجهی در حوزه‌ی پژوهش و نقد آثار از جمله آنهاست. سینمای مؤلف ایجاد نمی‌شود مگر با حضور نقد و مؤلفان نیز باید نگاه منتقدانه داشته باشند، چون بجز این میل به تحول بوجود نمی‌آید و کار تازه رخ نمی‌دهد.

بعد از صحبت‌های بهمن نامور مطلق و با حضور سیدمحمدمهدی طباطبایی‌نژاد، مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و مسعود کوثری، آیین رونمایی از کتاب «نشانه شناسی فیلم‌های مستند دفاع مقدس» برگزار شد.

کوثری: مقاله‌های این کتاب از سر رفع تکلیف نوشته نشده است

مسعود کوثری مدیر انتشارات علمی فرهنگی نیز درباره انتشار کتاب «نشانه‌شناسی فیلم‌های مستند دفاع مقدس» گفت: کتاب منتشر شده بسیار قابل تامل است و مقالات از سر رفع تکلیف نوشته نشده‌اند. انتشار این کتاب جای ستایش دارد چون هنوز متن خوب راجع به سینمای مستند کم داریم، سینمای دفاع مقدس که جای خود دارد. خوشبختانه مقاله‌های منتشر شده کلید فهم‌ مولفه‌های مهم آثار سینمای دفاع مقدس را در اختیار خواننده قرار می‌دهد.

وی ادامه داد: ما در این زمینه نیازمند کار بیشتر هستیم و باید برای فهم بهتر آثار و نشانه‌های موجود در پیرامون، از این ظرفیت استفاده کنیم.

کوثری در پایان بیان کرد: «کتاب نشانه‌شناسی فیلم‌های مستند سینمای دفاع مقدس» ارزش کتاب درسی دانشگاهی را دارد و قطعاً در زمینه مطالعات سینمایی اهمیت زیادی پیدا می‌کند. امیدوارم به زودی جلد دومی هم از این کتاب منتشر شود.

در انتهای این مراسم، حاضران سالن «سینماحقیقت» مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به تماشای فیلم مستند «ناگهان تو گم شدی» به کارگردانی مهدی باقری نشستند.