منصوری: ترویج علم قرار بود چگونگی انجام یک فعالیت علمی را ترویج دهد نه گزاره‌های علمی

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، رضا منصوری، معاون اسبق پژوهش و فناوری وزارت علوم  در مراسم بیست و چهارمین دوره جایزه ترویج علم و اختتامیه دوازدهمین رویداد هفته ترویج علم ایران که امروز (۲۵ آبان ماه) در تالار ایوان شمس برگزار شد، با اشاره به خاطره‌ای از جلسه دفاع رساله یک دانشجوی دکتری گفت: برخلاف تلقی وزارت علوم و دانشگاه‌ها که از تعداد بالای مقاله خوشحال می‌شوند، با تجربه‌ای که دارم دانشجویی که ۵۰ مقاله دارد نباید اجازه دفاع دکتری داشته باشد.

وی با بیان اینکه ما هنوز فارغ‌التحصیلان دانشگاهی که قابل مقایسه با بهترین دانشگاه‌های دنیا هستند، داریم: ولی سالانه ۳۰ هزار ورودی دکتری در دانشگاه‌ها داریم و همین مقدار هم فارغ‌التحصیل داریم که بیشتر آن‌ها مشکل اشتغال دارند و درصد قابل‌توجهی از آن‌ها متأسفانه به این شکل دفاع می‌کنند و باید نگران باشیم ولی این را علامت بدبینی ندانیم.

معاون اسبق پژوهش و فناوری وزارت علوم با بیان این‌که کشور ما هزار سال خواب کامل داشته است، گفت: از سال ۴۵۰ هجری غفلت ما شروع شده و هنوز ادامه یافته است. این اواخر و به‌ویژه بعد از انقلاب، تازه داریم از خواب غفلت بیدار می‌شویم. بعد از این خواب هزار ساله، ریختن درد به بیرون طول می‌کشد. این بیداری شروع شده و من به این خاطر خوش‌بین هستم. اگر این بیداری عقب می‌افتاد، ما آگاه نمی‌شدیم. ما الان آگاهیم و درد داریم. الان نسلی به وجود آمده که مثل قبل فکر نمی‌کند. این نسل بهتر از قبل می‌داند و روشن‌تر موضوعات را می‌بینند؛ به همین دلیل باید امیدوار بود.

منصوری با بیان اینکه هنوز افرادی وجود دارند که به دنبال به کرسی نشاندن حرف خود هستند، اظهار کرد: اگر از ترویج علم صحبت می‌کنیم، باید بدانیم منظور از ترویج علم، ترویج دانش علمی و گزاره علمی نیست. علم بر اساس توافق انسان‌ها است که در ۴۰۰ سال اخیر شکل گرفته است. علمی که از ۴۰۰ سال پیش شروع شد و اوایل قرن ۲۰ به ثمر رسید. از آن زمان انسان‌ها یاد گرفتند که با یکدیگر صحبت کنند و  با هم توافق کنند که برای مثال تعریف سرعت، شتاب، متر و... یعنی چه. با توافق این تحولات صنعتی اتفاق افتاد و این موضوع، تفکر جهان را تکان داد و ما تازه الان دستاوردهای علمی را می‌بینیم.

استاد بازنشسته دانشگاه صنعتی شریف با بیان اینکه ما هنوز در ایران این گزاره ساده «توافق کردن» را بلد نیستیم، گفت: نسل جوانان این را یاد گرفتند که باید توافق کنند. نسل ما به دنبال اثبات حق و به کرسی نشاندن حق است.  علم مدرن که بر جزییات بشر مدرن تأثیر گذاشته چیزی جز رسیدن به توافق نیست.  ما هنوز در ایران توافقی بر سر خوب و بد توافق نداریم؛ بنابراین زمانی که علم را به این‌گونه تعریف می‌کنیم، تعریف ترویج علم نیز تغییر می‌کند. ترویج علم ترویج گزاره‌های علمی نیست.

وی ادامه داد: اینکه ۲۰۰ سال پیش افراد هر گزاره علمی را مطلق تلقی می‌کردند، تغییر کرده است. این اشتباه ناشی از حق‌گرایی ما ایرانیان بوده که تصور می‌کردیم علم و دانش حق است و این را مطلق تصور می‌کردیم و همین اشتباهاتی را در پی داشته است.

منصوری با اشاره به اینکه ترویج علم و کلمه «ترویج»، ابداع ما ایرانی‌هاست، گفت: ترویج یکی از نادر مفاهیم مدرن ایرانی‌هاست که از انگلیسی و ... ترجمه نشده است. رشته ارتباطات علم که الان در دانشگاه‌ها وجود دارد، ترجمه است. ما از ابتدا قرار نبود که بخواهیم گزاره‌های علمی را ترویج کنیم. قرار این بود که ترویج کنیم که انسان چگونه توانست یک فعالیت علمی را انجام دهد و توسعه پیدا کند و بعد از تحولات عمیق اندیشه‌ای، به علوم انسانی در نیمه دوم قرن ۱۹ منجر شد.

وی با بیان اینکه انجمن ترویج علم، نهاد دولتی نیست، گفت: کشورهای صنعتی بودجه قابل‌توجهی را صرف موضوعات ترویجی می‌کنند و این سرمایه‌گذاری‌ها روزبه‌روز در حال افزایش است و سازمان‌های مردم‌نهاد، بخش خصوصی و ... در این میان وظیفه بزرگی دارند.

معاون اسبق پژوهش و فناوری وزارت علوم خاطرنشان کرد: ما از درک جهان مدرن عقب هستیم. باید آن‌قدر هوشمند و توانمندی شویم که بتوانیم در دنیای مدرن توافق و مشارکت کنیم. در این میان نقش بخش خصوصی، افراد و سمن‌ها خیلی زیاد است. سمن‌ها و کسب‌وکارها نباید منتظر دولت بمانند و باید تلاش کنند تا تفکر علمی را رواج دهند؛ چرا که آینده آباد نیازمند این همکاری است.