نبرد رسانه‌ای و جهاد تبیین؛ نیاز ضروری پسا طوفان الاقصی

به گزارش خبرنگار گروه پژوهش و دانش خبرگزاری علم و فناوری آنا، گفتمان‌های سیاسی در عرصه بین‌المللی با نهادهای رسانه‌ای ِ بین‌المللی پیوند عمیقی پیدا کرده‌اند. آشکارا کشورمان ایران طی یک دهه‌ اخیر در زمینه ایجاد شبکه‌های برون مرزی و رسانه‌های برخط، رشد قابل توجهی داشته است.

این امر در موضوعات مرتبط با میدان محور مقاومت شامل افزایش تعداد برنامه‌ها و خبرها می‌شود؛ اما نتایج برخی از بررسی‌ها نشان می‌دهند این توسعه بیشتر در حیطه پوشش قدرت سخت افزاری محور مقاومت بوده است، یعنی بیشتر از ادوات نظامی محور مقاومت گفته شده است تا باورهای گفتمانی و ایدئولوژیک‌اش.

به‌عنوان نمونه مطالعه‌ای نشان می‌دهد که نیاز است در برنامه‌های شبکه‌های مختلف برون‌مرزی، علاوه بر اشاره به موضاعات سخت افزاری همچون ادوات نظامی، لازم است بر بعد نرم افزاری محور مقاومت؛ یعنی مفاهیم نظری، فلسفی و بنیادی گفتمان مقاومت نیز تأکید شود.

این پژوهش بر این نکته تاکید دارد که از تمرکز صرف بر وجه سخت افزاری این گفتمان که ملازم با انعکاس تحولات روز بازیگرن در قالب خبر نمود دارد، پرهیز شود.

موضوعاتی از این دست نشان می‌دهد که گسترش کمی رسانه‌های برخط و برون مرزی در یک دهه اخیر کامل مطلوب به نظر نمی‌رسد؛ چراکه برخلاف رسانه‌های غربی-عبری که تمرکزشان بر بعد نقد و تخریب گفتمان محور مقاومت است، در برنامه‌های داخلی به بخش معرفی و تبیین گفتمان کمتر پرداخته شده است.

این کم‌داشت تا به حدی است که رهبر معظم انقلاب، میزان نیاز در این عرصه را آنگونه ارزیابی کرده‌اند که فرموده‌اند: «دشمن در رأس نقشه‌هایش تبلیغات است؛ ‌به قول خودشان پروپاگاندا است. علاجِ پروپاگاندا «تبیین» است، تبیین حقیقت از زبان‌های مختلف، از حنجره‌های مختلف، با تعبیرات مختلف، با ابتکارات مختلف؛‌ تبیین. وسوسه‌ای را که روی آن جوان یا نوجوان اثر میگذارد، چه میتواند برطرف کند؟ ...جهاد تبیین را جدّی باید گرفت. همه، در حوزه، در دانشگاه، در صداوسیما بالخصوص، در مطبوعات، در هر جایی که شما ایستاده‌اید و یک شعاع پیرامونی‌ای دارید و می‌توانید روی آن اثر بگذارید، باید تبیین انجام بگیرد؛ تبیین درست، تبیین صحیح»(1401/10/19).

حال بر همین اساس برای شناخت ابعاد مختلف نبرد نرم گفتمان سازی در رسانه‌های غربی علیه محور مقاومت، می‌توان به مقاله‌ای با عنوان: «محور مقاومت اسلامی در گفتمان رسانه‌ای شبکه‌های خبری سی ان ان، یورونیوز و بی بی سی» اشاره کرد. پژوهشی نظام‌‌مند که با استفاده از روش تحلیل گفتمان به تبیین موضوع مورد بحث پرداخته است.

پژوهشگران این مقاله نشان می‌دهند که «گفتمان‌های سیاسی در عرصه بین‌المللی با نهادهای رسانه‌ایِ بین‌المللی پیوند عمیقی پیدا کرده‌اند. در این چارچوب، قدرت‌های سلطه طلبِ غربی، درصدد هستند از طریق رسانه‌ها، پادگفتمان اصلی خود در غرب آسیا، یعنی گفتمان محور مقاومت اسلامی را به حاشیه برانند».

موضوعی که در سطر بالا به آن اشاره شد، حلقه گمشده ما در کار رسانه‌ای است یعنی ناتوانی در تبیین درست گفتمان محور مقاومت از یک سو و از دگر سو آشکار سازی ابعاد پنهان گفتمان غربی-عبری برای مخاطب و به حاشیه بردن آن.

بررسی پژوهشگران این مقاله نشان می‌دهد که؛ نکات مهم و بنیادین گفتمان محور مقاومت در رسانه‌ها غایب است یعنی عدالت طلبی، صلح دوستی، استقلال خواهی و فرا مادی‌نگری یعنی معنویت که مفاهیمی فطری و در نتیجه فرا جغرافیایی هستند وعموما در رسانه‌ها بر قدرت سخت افزاری تاکید می‌شود.

این فقدان، این روزها پس ازطوفان الاقصی بیش از پیش رخ می‌نماید؛ چراکه نشان می‌دهد که پسا عملیات نظامی حماس و ورود رژیم صهیونیستی با حمایت مستقیم نظامی آمریکا و پروژه ویران‌سازی غزه، آنچه که می‌تواند قلب محور مقاومت و دوستداران آن را قوی کند، تمرکز بر مولفه‌های گفتمانی محور در رسانه است تا همه آزادی خواهان جهان دوباره یک صدا شوند که می‌توان ساختمان‌های محور مقاومت را با بی‌رحمی قصابان غاصب ویران ساخت؛ اما مفاهیمی مانند عدالت طلبی، صلح دوستی، استقلال خواهی و... قابل تخریب و ویران سازی نیستند.

نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که در گفتمان رسانه‌های مورد بررسی (سی ان ان، یورونیوز و بی بی سی) برای ایجاد نارضایتی و شکاف در میان حامیان و اعضای محور مقاومت، فعالیت منطقه‌ای آن‌ها را با تنگناهای اقتصادیشان پیوند می‌دهد و برجسته می‌کند.

این رسانه‌ها علاوه بر داشتن رویکردهای مختلف در سطح خرد، در سطح کالان، پیوسته کاستی‌ها و نقصان‌های وجه سخت‌افزاری گفتمان محور مقاومت اسلامی را فرامی‌خوانند ولی وجه نرم‌افزاری این گفتمان را که شامل مفاهیم جهانشمولی مانند استکبارستیزی،عدالت‌خواهی و استقلال‌طلبی است، به همراه کاستی‌ها و نقصان‌های گفتمان خودی (غربی) به غیاب می‌برند. از همین رو است که نقطه تمرکز پژوهش حاضر بر تبیین و گفتمان سازی مقاومت است.

این مقاله در پایان چند پیشنهاد می‌دهد که نیاز امروز ما در کار رسانه و جهاد تبیین است؛ «با توجه به اهمیت رسانه به مثابه کاربردی‌ترین و کم هزینه‌ترین ابزار جنگ روانی، شناختی و ترکیبی، پیشنهاد می‌شود در رسانه‌ها در قالب برنامه‌های میزگردی، این مسئله بخوبی تشریح شود که رسانه‌های غربی برای تضعیف محور مقاومت اسلامی و جلب مخاطبان با هدف تغییر نگرش‌ها و باورها، از چه فن و روش‌هایی بهره می‌گیرند. بر این اساس، پیشنهاد می‌شود با هدف افزایش آگاهی و سواد رسانه‌ای مخاطبان، برنامه‌های بیشتری با مضامینی نظیر جنگ روایت‌ها، پشت پرده رسانه‌های غربی، اهداف رسانه‌های غربی و فرایندهای رسانه‌ای برای تغییر و استحاله هویت ملی و هویتت منطقه‌ای مخاطبان تولید شود».

این مقاله‌‌های علمی پژوهشی در شماره دوم دوفصلنامه «پژوهش‌نامه رسانه بین‌الملل»، منتشر شده است.