چگونگی تحقق تبلیغات انتخاباتی عادلانه برای حضور در خانه ملت

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری علم و فناوری آنا، دومین همایش توجیهی - آموزشی دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی، درحالی‌ برگزار شد که نکات مهمی در این نشست مورد توجه حاضران قرار گرفت و یکی از این مسائل امکانات تبلیغاتی عادلانه برای نمایندگان بود.

باید توجه داشت تبلیغات انتخاباتی قبل از هر انتخابات مهمی مثل انتخابات مجلس و یا ریاست جمهوری امری معمول در انتخابات محسوب می‌شود؛ اما گاهی دیده‌شده که  برخی برای محبوبیت بیشتر و جذب رأی گسترده‌تر مردم حاضرند هزینه‌های هنگفتی را در این زمینه بپردازند.  

نمونه این امر پهن کردن سفره‌های مجلل شام و یا ناهار یا ارائه پیشنهاد‌های اقتصادی به رأی‌دهندگان است. حتی در مواردی دیده‌شده که فعالان در حوزه تبلیغات یک نامزد پا را فراتر نهاده و تلاش می‌کنند تا برخی از دستگاه‌ها یا ارگان‌ها را به مشارکت در این امر تشویق کنند.  

بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران بر این باورند احتمال انجام برخی از تخلفات انتخاباتی به دلیل نداشتن شناخت کافی نماینده و رأی‌دهندگان به این امور عادی است، اما تأمین منابع این تبلیغات گاهی اوقات بحث‌برانگیز شده و نگاه رسانه‌ها و افکار عمومی را به این موضوع متمرکز می‌کند.  

در این میان انجام هزینه‌های انتخابات و نظارت مانع از شکل‌گیری فساد و پیامد‌های منفی آن در انتخابات می‌شود به‌ویژه اینکه در طول دوره‌های انتخاباتی گاه و بی گاه  اخباری هم در مورد هزینه‌های میلیاردی و تبلیغاتی  نمایندگی مجلس به گوش می‌رسد و این امر موجب  تحریک بیشتر افکار عمومی شده و در  اذهان مردمی این سؤال مطرح شود که آیا افرادی که این‌گونه  مبالغ را هزینه کرده می‌کنند و یا دیگران برای این هزینه در اختیار آنان قرار می‌دهند،  قرار است در دوران نمایندگی چه  میزان از آن را جبران کنند.

آیا نظارت بر تبلیغات انتخاباتی منحصر به ایران است؟

در هر کشوری نهاد‌های مسئول بررسی و نظارت بر هزینه‌های انتخاباتی احزاب و نامزد‌های انتخاباتی فعالیت دارند و این امر منحصر به ایران نیست به‌عنوان نمونه، در فرانسه، «شورای قانون اساسی فرانسه» که نهادی هم‌تراز شورای نگهبان در ایران است، مسئولیت نظارت بر هزینه‌های تبلیغاتی- انتخاباتی داوطلبان و میزان بودجه نامزد‌ها را بر عهده دارد.

در آلمان، نیز «احزاب» باید بر اساس اصل ۲۱ قانون اساسی این کشور، پاسخگوی هزینه‌های انتخابات به مجلس و مردم باشند. (قوانین مصوب ۱۹۶۷ و ۱۹۸۳). امر نظارت بر هزینه‌های انتخاباتی در آمریکا، بر اساس قانون ۱۹۷۴ بر عهده «کمیسیون انتخابات فدرال» از دو حزب، بوده  و بر اساس این قوانین، میزان کمک افراد به نامزد‌ها یک هزار دلار و نهاد‌ها و سازمان‌های ۵ هزار دلار است. در انگلیس، نیز بر اساس قانون سال ۲۰۰۱ که اصلاحیه‌ای از قانون سال ۱۸۸۳ است؛ هرکدام از نامزد‌ها باید لیست حمایت‌های مالی خود را منتشر کند  و هزینه‌های داوطلبان از سقف معینی نباید بیشتر باشد.

از کجا آمده و به کجا می‌رود؟

یکی از مسائلی که در مورد هزینه کرد‌های انتخاباتی مطرح می‌شود، منابعی‌ای است  نمایندگان هزینه تبلیغات خود را ازآنجا تأمین می‌کنند. نحوه تأمین منابع مالی تبلیغات انتخاباتی و هزینه کرد آن‌ها در ماده ۶۵ قانون انتخابات مجلس مشخص‌شده است. بر اساس ماده ۶۵ مکرر۷- نظارت بر منابع مالی و نحوه تأمین منابع مالی فعالیت‌های انتخاباتی و هزینه کرد آن‌ها به شرح زیر است:

۱- امکانات و منابع قانونی تأمین مالی تبلیغات و فعالیت‌های انتخاباتی نامزد‌های انتخابات، اعم از نقدی و غیر نقدی شامل موارد زیر است:

۱ - ۱- دارایی شخصی نامزد

۱-۲- کمک‌های مستقیم احزاب و جبهه‌ها

۱-۳- کمک‌های اشخاص حقیقی ایرانی

۱-۴- منابع و امکانات عمومی که مطابق این قانون و سایر قوانین مرتبط استفاده از آن برای انجام فعالیت‌ها و تبلیغات انتخاباتی مجاز است، از قبیل سالن‌های اجتماعات، جایگاه‌های نصب تبلیغات و صداوسیما،  مؤسسات و نهاد‌های خیریه و اوقاف، اشخاص دارای تابعیت غیر ایرانی و افرادی که به یکی از جرائم اقتصادی محکوم‌شده‌اند از هرگونه کمک به فعالیت‌های انتخاباتی تحت هر عنوانی به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم ممنوع هستند.

۲- دریافت و پرداخت کمک مالی نقدی یا غیر نقدی برای تأمین منابع مالی فعالیت‌های انتخاباتی باید شفاف و معلوم باشد.

۳- حداکثر هزینه هر نامزد انتخاباتی در هر دوره انتخابات با پیشنهاد کمیسیون بررسی تبلیغات استان به تصویب هیئت اجرائی استان و تائید هیئت مرکزی نظارت می‌رسد.

هزینه‌ها که با موافقت نامزد‌های ستاد انتخاباتی آن‌ها توسط اشخاص حقیقی و با احزاب و جبهه‌ها صورت می‌گیرد، در سقف هزینه نامزد‌ها محاسبه می‌شود که البته مخارج احزاب و جبهه‌ها در خارج از زمان شروع فرایند انتخابات مشمول این محدودیت نیست.

۴- هزینه‌های انتخاباتی هر داوطلب شامل موارد زیر است:

۴- ۱- هزینه‌های مربوط به دایر کردن محل ستاد انتخابات اعم از اجاره‌بهای آن و هزینه‌های خدمات و حمل‌ونقل و سایر موارد مربوطه

۴-۲-  هزینه‌های برپایی تجمع عمومی مرتبط با اهداف انتخاباتی

۴-۳- هزینه‌های تبلیغات مجاز اعم از تبلیغات در رسانه‌ها و سایر موارد

۴-۴- هزینه و حق‌الزحمه عوامل اجرائی و کارشناسی در فعالیت‌های انتخاباتی

باید گفت که سایر هزینه‌ها و تعهدات به‌جز موارد موضوع این ماده، ازجمله ارائه کمک‌های نقدی و خدمات غیر نقدی به افراد، توسط نامزد یا از طرف وی ممنوع است و جرم محسوب می‌شود.

نظارت بر تبلیغات انتخاباتی 

علاوه بر قانون‌گذاری نحوه اجرا و نظارت بر آن نیز یکی از موضوعات مهمی است که موردتوجه قانون انتخابات مجلس قرارگرفته است.

بر این اساس  نامزد‌ها مکلف‌اند از طریق ستاد‌های انتخاباتی خود، نحوه و نوع تبلیغات را مدیریت کرده و از تخلفات مقرر در قوانین جلوگیری کنند.

فرمانداری و بخشداری مربوطه نیز  مکلف‌اند ضمن ارائه تذکر کتبی و انجام اقدامات لازم جهت جلوگیری از این اقدامات، مراتب را به مراجع قضائی صالح و حیات‌های اجرائی و نظارت گزارش دهند.

 داوطلبان و یا احزاب و جبهه‌ها موظف‌اند حسابی را جهت واریزی برداشت و هرگونه نقل‌وانتقال وجوه و کمک‌ها و منابع نقدی مربوط به هزینه‌های انتخاباتی، نزدیکی از بانک‌های دارای مجوز از بانک مرکزی افتتاح کنند و هنگام ثبت‌نام و یا درخواست مجوز شماره و مشخصات آن و گواهی بانک مربوطه را در این خصوص ارائه دهند.

همچنین بر اساس این قانون همه داوطلبان و احزاب و جبهه‌ها موظف‌اند، علاوه بر اعلام شماره‌حساب، شخصی را به‌عنوان نماینده مالی، به همراه مشخصات کامل آن به هنگام درخواست مجوز و یا ثبت‌نام حسب مورد به وزارت کشور، فرمانداری و یا بخشداری معرفی کنند. تغییر نماینده مالی صرفاً با اعلام رسمی آن به مراجع مربوطه امکان‌پذیر است. کلیه هزینه‌های مربوط به احزاب و جبهه‌ها و هزینه‌های مربوط به انتخابات توسط نامزد‌ها باید از طریق نماینده مالی صورت گیرد.

احزاب و جبهه‌ها و داوطلبان شرکت در انتخابات موظف‌اند تمامی  مصارف و مخارج مرتبط با فعالیت‌های انتخاباتی و هزینه‌های تبلیغاتی خود و منابع تأمین مالی این هزینه‌ها و میزان کمک‌های مالی نقدی و غیر نقدی دریافتی را به نحو شفاف و با رعایت روش‌های اصول حسابداری از حیث میزان و ارزش به‌نحوی‌که بیانگر مجموع منابع تأمین هزینه‌های انتخاباتی و تبلیغاتی به تفکیک و قابل ارزیابی باشد در سامانه مالی انتخابات ثبت کنند، به‌گونه‌ای که از طریق کمیسیون ماده (۱۰) قانون نحوه فعالیت احزاب و گروه‌های سیاسی و هیئت‌های اجرائی و نظارت حسب مورد قابل‌دسترس، حسابرسی و رسیدگی باشد.

۸- تخلف از احکام این ماده توسط اشخاص جرم بوده و مرتکب به مجازات درجه ۶ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱/ ۲/ ۱۳۹۲ محکوم می‌شود.

قانون چه می‌گوید 

بر اساس قانون، در فصل ۸۱ قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی، شرایط نمایندگان برای  تبلیغات انتخاباتی مشخص‌شده است ازجمله اینکه بر اساس ماده ۵۸ فصل ۸۱ این قانون انجام هرگونه فعالیت تبلیغاتی از تاریخ اعلام رسمی اسامی نامزد‌ها لهیا علیه نامزد‌های نمایندگی مجلس از رادیو و تلویزیون و میز خطابه نماز جمعه و یا هر وسیله دیگری که جنبه رسمی و دولتی دارد، ممنوع بوده و جرم شناخته می‌شود.  

همچنین بر اساس ماده یادشده  فعالیت کارمندان در ساعات اداری و همچنین استفاده از وسائل و سایر امکانات وزارتخانه‌ها و ادارات، شرکت‌های دولتی و مؤسسات وابسته به دولت و نهاد‌ها و مؤسساتی که از بودجه عمومی (به هر مقدار) استفاده می‌کنند و همچنین در اختیار گذاشتن وسائل و امکانات مزبور ممنوع بوده و مرتکب مجرم شناخته می‌شود.

آخرین اخبار و ابتکارات 

آخرین اخبار در این زمینه حکایت از آن دارد که در همایش مدیران دفاتر نظارت و بازرسی انتخابات در استان‌ها و مدیران انتخاباتی استانداری‌ها که امین‌الله زمانی مدیرکل امور انتخابات شورای نگهبان و محسن اسلامی مدیرکل دفتر انتخابات وزارت کشور و سخنگوی ستاد انتخابات در ان حضور داشتند، ماده ۸۱ قانون انتخابات مجلس مورد توجه قرار گرفت.

همچنین قرار است هیئت استانی بررسی تبلیغات در هر استان یک هفته پس از پایان ثبت‌نام داوطلبان زیر نظر هیئت اجرایی مرکزی انتخابات تشکیل شود و از جمله وظایف این هیئت‌ها در هر استان را تضمین عدالت انتخاباتی در تبلیغات و نظارت بر رفتار‌های تبلیغاتی نامزد‌ها است که آیین‌نامه اجرایی این هیئت‌ها از سوی وزارت کشور به‌زودی ابلاغ می‌شود.

پیشتر نیز نمایندگان مجلس مقرر کردند هیئت‌های استانی برای بررسی تبلیغات انتخابات مجلس با حضور نمایندگان دستگاه‌های مربوطه تشکیل شود. ازجمله  وظایف هیئت تبلیغات می‌توان به اجرای دستورالعمل‌های هیئت اجرایی انتخابات در خصوص تبلیغات و فعالیت‌های انتخاباتی و برنامه‌ریزی برای برخورداری همه داوطلبان از فرصت برابر تبلیغات اشاره کرد.

در همین حال رحیمی نماینده سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران نیز دراین‌باره از ابتکار این سازمان برای  تبلیغات انتخاباتی این دوره و راه‌اندازی شبکه‌های تلویزیونی برای ۲۰۸ حوزه انتخابی خبر داد و گفت که  از همه ظرفیت‌های رسانه‌ای برای رونق انتخابات بهره خواهیم برد.

حال باید دید که تبلیغات امسال چگونه رقم می‌خورد.