انتظار غیرواقعی از جراحی چهره خاورمیانه/ ادعای «نتانیاهو» را جدی نگیریم

گروه جهان خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ کتایون مافی: اولین بار نیست که چنین ادعاهایی از سوی مقامات رژیم صهیونیستی عنوان می شود، «اسحاق هرتزوگ» نماینده پارلمان رژیم صهیونیستی نیز  پچندی پیش از دیداری با سران کشورهای عربی خبر داده بود که به گفته خودش حصول توافق درپی آن می‌توانست خاورمیانه را تغییر دهد.

مدتی است که بسیاری از تحلیلگران تاکید دارند که زنگها برای تغییرات درخاورمیانه به صدا درآمده، اما چگونگی تغییرات و سمت و سوی آن همچنان مورد سوال است .

نگاهی به این نقطه از جهان نشان می دهد که خاورمیانه با وجود انباشتی از ثروت به ویژه سوخت های فسیلی یکی از ثروتمند ترین مناطق دنیاست و همین امر موجب شده تا  قدرتهای جهانی چشم طمع به این نقطه داشته باشند .

عربستان سعودی و کویت و امارات رشد اقتصادی سرسام‌آوری را ثبت کرده اند. نیازمندی جهان به سوخت فسیلی و ادامه نبرد در اوکراین نیاز جهانی به سوخت و انرژی را تشدید کرده است .

حالا کارشناسان تاکید دارند که اکنون کشورهای غربی و آمریکا مجبورند با این شرایط و مقابله با نفوذ قدرتهای نوظهور، مانند چین و هند در منطقه، از اهرمهای مختلفی برای تغییر چهره این منطقه استفاده کنند.

در این میان انفجار اطلاعات و نزديك شدن يا از بين رفتن فاصله‌ها نیز کاتالیزوری برای این تغییرات محسوب می شود.

رویاهای سران عربی منطقه

بیداری اسلامی تعبیر وارونه رویایی بود که پس از روی کارآمدن سران جدید در دنیای عرب به وقوع پیوست .  

پیشتر «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان در این باره گفت بود که «فکر می‌کنم رنسانس بعدی جهان در خاورمیانه خواهد بود.»

تحلیلگران منطقه ای رویکردهای لیبرالی در کشورهای عربی را حاصل چنین تفکراتی  دانسته و حضور 4 کشور خاورمیانه در بریکس را تلاشی در این راستا می دانند  .

پیشنهاد میانجگیری از سوی عمان، امارات و حتی عربستان سعودی در درگیری های منطقه ای، میزبانی از اجلاس های جهانی و ... نیز نشانه  فعال سازی ظرفیت های بیشتری در خاورمیانه است.

بعلاوه توافق دو قدرت بزرگ منطقه ای ایران و عربستان و بهبود روابط کشورهای عربی با سوریه نشان می دهد که کشورهای منطقه نگاهی تازه به رویکرد های سیاسی خود دارند .

برنامه آمریکا

آمریکا نیز از مدتها پیش نگاه ویژه ای به این منطقه داشته و حضور نیروهای آمریکایی تاکیدی بر این مدعاست .

طرح واشینگتن برای پیوستن کشورهای عربی منطقه  به «پیمان ابراهیم» و برقراری رابطه با اسرائیل نیز نشان می دهد که آمریکا تلاش می کند تا حضور سنتی خود را در این منطقه پایدار کند .

البته آمریکا و همپیمانان غربی اش در این تغییر چهره به دنبال خاورمیانه آرام‌تر و  با خطرات کمتر برای تجارت جهانی و جریان‌های انرژی و پناهندگان کمتر است.

عدم تحقق پیش بینی ها

دور نمای یاد شده دورنمایی جذاب برای غرب است،  اما خاورمیانه از دیرباز با شکاف‌های مختلف، پر شده و این جراحی آنگونه که مد نظر غرب است پیش نرفته است.

در این میان پایان سیاست خارجی قهری در خاورمیانه نیز به شکلی غیرمنتظره با تحول روابط میان عربستان سعودی و ایران شکل گرفت و بیشتر موجب توسعه و نفوذ قدرت تهران در منطقه شد .

 بحران های مداوم در راه است

تنوع بخشی به آنچه در این  منطقه می گذرد چندان سهل و نزدیک به نظر نمی رسد . طرح اقتصادی عربستان و  چشم‌انداز ۲۰۳۰ آن  نشان می‌دهد مولفه های اقتصادی عربستان به تحقق سالانه نزدیک نیست . از سوی دیگر سیاست های تنش زدایی در منطقه هنوز به سرانجام کامل نرسیده است .

هر چند ارائه طرح کریدور هند به خاورمیانه و اروپا به معنای تغییر معادلات قدرت در منطقه است اما نشان می دهد که دیگر غرب به تنهایی تعیین‌کننده نیست و باید برای پیشبرد اهداف بازیگران منطقه ای  پای میز مذاکره بنشیند .

درگیری فعلی در سرزمین های اشغالی  بسیاری از توافقات را بی اثر کرده و  اختلافات اساسی افزایش یافته است.

حالا بسیاری از مشوقین  اصلی و عربی خاورمیانه جدید در سیاست خارجی خود دچار اختلافات عمیقی هستند و رقابت تسلیحاتی و چالش های ایدئولوژیک نیز همچنان خودنمایی می کنند.   

رقابت بزرگ چین ، روسیه با آمریکا در خاورمیانه نیز می تواند در این زمینه چالش آفرین باشد.

در نهایت پیش بینی ها از تغییر چهره خاورمیانه در آینده نزدیک محتمل نیست وسخنان اخیر نتانیاهو نیز ادعایی تبلیغاتی  بیش نیست.

گرچه حماس جنگ را شروع کرده است اما نمی‌تواند قطعاً پایان‌دهنده آن باشد، اینکه اسرائیل تا کجا حرکت کند، بستگی به این دارد که بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی چگونه وارد این معادلات شوند.

واشینگتن در مسئله جنگ حماس با رژیم صهیونیستی دچار دوگانگی است نه می خواهد متحد خود را از دست بدهد و نه می خواهد از کابینه افراطی نتانیاهو حمایت کند بنابراین به مدیریت بحران پرداخته و ارسال ناو آمریکایی نیز در این راستا است .