ناگفته‌های اسماعیل و هاجر در شبکه مستند

به گزارش گروه فرهنگی آنا و به نقل از روابط عمومی سازمان صدا و سیما، «اسماعیل به روایت هاجر» از جمله مستند های موفق سال های اخیر به شمار می رود. مستندی که در آن روایت دلاور مردی ها از زبان شیرزنان این مرز و بوم شنیده می شود.

محمد حسین کشاورز مستند سازی است که با دستمایه هایی به ارث رسیده از سید شهیدان اهل قلم که برای تکمیل یک روایت از روایت های فتح جمع آوری می کرد، اندیشه های شهید آوینی را از زاویه دوربین مستند خود بیان می کند.

مستند «اسماعیل به روایت هاجر» که تا کنون بارها در محافل و رقابت های مستند سازی به خوبی دیده شده و از آن قدردانی کرده اند حاصل زحمات این مستند ساز جوان است.

کشاورز که ورود به عرصه سینما و تلویزیون را با تدوین آغاز کرده با ساخت مستند «اسماعیل به روایت هاجر» نشان داد می توان دفاع مقدس را از زوایای مختلف با روایت های متفاوت بررسی کرد.

وی در گفت و گویی با روابط عمومی رسانه ملی در باره روند تولید مستندش گفت: برای تولید این مستند بیش از سه سال تحقیق کردیم. این پژوهش ها از بهار 91 آغاز شد و تا تابستان 94 طول کشید.

در ابتدا نیز قصد داشتم مستندی در باره اشغال خرمشهر و رویداد های این برهه از جنگ با تکیه بر مصاحبه های شاهدان تولید کنم. با نزدیک به 18نفر از بانوان حاضر در محاصره خرمشهر تماس گرفتیم، در یکی از تماس ها یکی از بانوان به مصاحبه گروه شهید آوینی اشاره کرد که در سال 71، در خرمشهر در منزل آقای سید صالح موسوی، یک سال پیش از شهادتش ضبط کرده بود. به همین خاطر به آرشیو روایت فتح مراجعه کردیم و در سیستم طبقه بندی آرشیو منظم شده آنان اتفاقی یک نسخه از مصاحبه ها را با کیفت خیلی نازل یافتیم.

محمد حسین کشاورز افزود: در ابتدا بنا داشتیم فیلم را بر اساس مصاحبه ها تدوین کنیم اما دسترسی به مصاحبه های دیگری که از این بانوان شاهد در اشغال خرمشهر پیدا کردیم نظریه تولید مستند روایی را با حضور در شهر خرمشر تکمیل تر کرد.

این کارگردان جوان افزود: در تولید فیلم و تدوین آن تلاش کرده ایم علاوه بر آنکه فیلم را بر اساس ساختار مورد نظر خود به جلو می بریم به شیوه روایت های شهید آوینی هم وفادار بمانیم.

اکنون سال ها از این ماجرا می گذر و باید مخاطب خود را با توجه به سلیقه روزآمد، اغنا می کردیم لذا از سه زاویه با سه دوربین به موضوع نگاه کردیم. این شد که یک دوربین شد راوی همان زاویه ی تصویربرداری شده در سال 71، دوبین دوم به آن تصاویر زاویه می داد و دوربین سوم، ما را وارد شهر می کرد.

او گفت: در طول ساخت این مجموعه چندمرتبه به اهواز، آبادان، خرمشهر و حتا رشت و فومن سفر کردیمو همزمان که با گروه برای هماهنگی با بانوان بازمانده از این فیلم آرشیوی سفر می کردیم من مشغول نوشتن سناریوی کار بودم تا اینکه پس از آماده شدن متن های فیلم، از خانم ثریا قاسمی خواستیم گفتار فیلم را برایمان بخواند.

وی در باره سختی های کار برای یافتن سوژه و ضبط مصاحبه های آن گفت: سه ماهِ اول به در بسته می خوردیم، حتا شماره تلفن هم پیدا نمی کردیم، یادم هست اولین شماره مربوط بود به اهواز و بعد از آن شروع شد، یک به یک شماره و اسم و آدرس تلفن به دستمون رسید اما اکنون کسی حاضر به مصاحبه نبود. اما وقتی که قول اهداء یک نسخه از فیلم مصاحبه های شهید آوینی رو به اون ها دادم، راضی به مصاحبه شدند.

البته از افرادی که در فیلم مصاحبه های آرشیوی سال 71 بودند چندنفر بیشتر در قید حیات نبودند و آنهایی که دودند نیز در شهرهای مختلف پراکنده شده بودند و این امر جمع آوری مصاحبه ها را بسیار دشوار می کرد اما به لطف خدا و با همت دوستانم در گروه موفق شدیم کار را به اتمام برسانیم.

کشاورز گفت: بعد از «اسماعیل به روایت هاجر» مستند دیگری در رابطه با بستر جنگ ساختم به نام خاطرات رو به فراموشی. ماجرای معروفی دارد، پزشکی که در جنگ 18هزار عمل جنگی انجام داده و آن عمل معروف درآوردن خمپاره از پای مجروح جنگی هم کار ایشون بودهاست.

یک مستند نیمه بلند پرتره هم در حال تدوین دارم که موضوع جذابی است، از یک خانه ای که صاحبش دست تنها 53 سال است دارد خانه را می سازد و هنوز 30 درصد از ساخت خانه بیشتر پیش نرفته است و همچنی نزدیک به یکی دو ماه هم هست که به همراه دوست کارگردانم، علی یحیایی، شروع کردم به نگارش اولین فیلم نامه بلند داستانی خودم به نام «آلوچه».

اما چرا «اسماعیل به روایت هاجر»؟

وی در پاسخ به سوال درباره علت نام گذاری این فیلم گفت: در تحقیقات متوجه شدیم یکی از همین بانوان هنگام محاصره خرمشهر باردار بوده و همسرش در خاکریز شهر شهید می شود و یک هفته بعد نوزاد به دنیا می آید، اسم همسر این زن مبارز اسماعیل بود، و موقع نوشتن متن فیلم این ماجرا با روایت ابراهیم نبی، اسماعیل و هاجر برای یک لحظه در هم ادغام شد، به نظرم بانوان در این روایت هاجرِ خرمشهر هستند که نبض شهرُ را زنده نگه داشتند، اسماعیل هم برادرها و همسرها و پدرهای همین بانوان هستند، ابراهیم را در معنای کلی تر در نظر گرفته بودم، خانواده هایی که مجبور به ترک شهر شده بودند و اغلب تا یک سال از سرنوشت فرزندشان بی خبر بودند، کما اینکه خود این افراد حاضر در شهر هم از سرنوشت خانواده شان بی خبر بودند و اغلب بعد از یک سال با تکیه به شنیده ها ایران را گشته بودند تا همدیگر را بیابند که خودش ماجراهای مفصل و جذابی دارد.

«اسماعیل به روایت‌ هاجر» به تهیه کنندگی ناهید دل آگاه کارگردانی و نویسندگی و تدوین محمدحسین کشاورزساخته شده و سینا گنجوی، مهدی رشوند و محمد خلفی تصویربرداران این مستند هستند و مسیح سراج صدا بردار آن بوده است.

این مستند دوشنبه ساعت 15 از شبکه مستند پخش خواهد شد.