صرف انتشار و رجوع به یک مطلب علمی مرجعیت نیست

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، دومین پیش‌نشست تخصصی نخستین همایش ملی مرجعیت علمی با عنوان «شاخص‌های مرجعیت علمی و چگونگی ارتقای آن » با  حضور محمد حسن‌زاده رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران و عضو کمیته‌ علمی نخستین همایش ملی مرجعیت علمی، لطف‌الله نبوی عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، علی مبینی دهکردی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و با حضور معاونان پژوهش دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری کشور در محل تالار آینده پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران برگزار شد.

حسن‌زاده در ابتدا به عنوان رئیس نشست ضمن معرفی همایش مرجعیت علمی به تأثیرگذاری در مناسبات جهانی به عنوان ره‌آورد مرجعیت علمی اشاره کرد.

وی در ادامه از عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس دعوت کرد تا پیرامون  موضوع «روش علمی و چالش‌های مرجعیت علمی» به بیان نظریات خود بپردازد.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس گفت: مرجعیت علمی بدون ارجاع معنا ندارد. لازمه ارجاع علمی تدوین و تهیه منشورات و انتشار علمی و مبنای انتشار علمی تولیدات علمی و فعالیت‌های علمی است.

او در ادامه ضمن  تشریح نقش روش علمی به عنوان ممیز فعالیت علمی و تولید علمی پرداخته و تا کید کرد: علم محصول به کارگیری روش علمی است. دکتر نبوی افزود: تولید علم حاصل پژوهش بر مبنای طی فرآیند مسیله یابی-نظریه پردازی- اعتبارسنجی است و رکن اصلی پژوهش مسیله یابی است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در بخش دیگری از سخنان خود جامعیت و مانعیت را ملاک انتشار علمی دانست و افزود: ملاک مانعیت به‌معنای سازگاری قوانین و فرآیندها به‌عنوان مهم‌ترین عامل در تحقق مرجعیت علمی می‌تواند مبنای طراحی شاخص‌های مرجعیت علمی و زمینه‌ساز تولید علم باشد.

نبوی، چرخه‌ علمی منتج به مرجعیت علمی را متشکل از چرخه تولید علمی، انتشار علمی و ارجاع علمی دانست و گفت: برای دستیابی به مرجعیت علمی باید اعتماد کنیم.

او با اشاره به اهمیت جامعیت و مانعیت در انتشار علمی گفت: در حکمرانی علم، فناوری و نوآوری باید در نهایت مرجعیت علمی را ایجاد کنیم. نظام علمی باید بستری برای ابداعات و نکات کوچک اندیشمندان ببیند و در منشورات نظام علمی کشور مشوق‌های لازم در ارتقای اعضای متناسب با آن دیده شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران بر لزوم نگاه کلان به مرجعیت علمی تأکید کرد و موضوع سخنرانی خود را پاسخ به چیستی، چرایی و چگونگی مرجعیت علمی عنوان کرد.

مبینی دهکردی با یاد آوری آیه ۳۵ سوره مبارکه نور اذعان کرد که نور و معرفت حقیقت علم است. امروزه کشورها و جوامع را براساس جایگاه علمی آنها ارزیابی می‌کنند. تکریم علم و عالم و دور شدن از مصرف‌گرایی علمی  موجب حرکت به سمت مرجعیت علمی می‌شود و آنچه که فرم‌ساز و شاکله‌ساز بوده، علم است.

او در ادامه بیان کرد: دو نوع مرجعیت علمی و مرجعیت جهل وجود دارد و مرجعیت جهل یعنی ارجاع حل مسائل به خرافات.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در ادامه نقد و تشویق به نقد  کمک‌کننده به مرجعیت علمی دانست و تحول و تقویت نقد را مبنای مرجعیت علمی معرفی کرد.

از منظر مبینی دهکردی، سه گروه بازیگران، بیطرفان و اندیشه‌سازان و فیلسوفان مبنای ایجاد تحول  نظام و سیستماتیک در مرجعیت علمی هستند. ظهور و بروز این سه گروه در سایه پایبندی به اصول و اهمیت داوری بیطرف و نقادی هوشمندانه در مرجعیت علمی است.

وی با تأکید بر روشمندی همه‌جانبه در اعمال تغییرات تحول‌آفرین در نظام‌هایی همچون جذب و سازماندهی دو دسته نقاد مشوق و نقاد برانداز را معرفی کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در ادامه افزود: رابطه قدرت و دانش یک رابطه قطعی و در هم تنیده است، علم قدرت‌ساز و قدرت علم‌ساز است.

مبینی دهکردی، شاخص نرخ ماندگاری مهاجرین علمی در آمریکا را برای کشور چین ۵٪- هند۸۰٪ و ایران ۶۰٪ بیان کرد و گفت که این شاخص می‌تواند نقش جذب نخبگان و رابطه آن با تولید علم در کشورهای مبدأ و نسبت آن با مرجعیت علمی را مشخص کند.

وی با معرفی سه مولفه ‌مصرف منابع درآمدی، توانمندسازی دانایی به معیشت و صادرات محصولات خلّاقانه را سه عامل موثر بر نرخ ماندگاری مهاجرین علمی دانست.

رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران و عضو کمیته‌ علمی نخستین همایش ملی مرجعیت علمی هم به معرفی مدل چند لایه مرجعیت علمی پرداخت.

حسن‌زاده، مرجعیت را امری مبتنی بر دانش معرفی کرد و با اشاره به سیر تکاملی و تحولی دانشگاه‌ها و ابراز موافقت با نظرات دیگر سخنرانان در تکمیل سخنان خود گفت: ارجاع در تحکیم مبنای مرجعیت است. صرف انتشار و رجوع به یک مطلب علمی مرجعیت نیست، چراکه امکان دارد این رجوع به منظور رد مطلب علمی باشد، نه تایید آن. زایش مرجعیت در تکامل اتفاق می‌افتد.

رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران با اشاره به اینکه نخستین نشریات مکاتبات دانشمندان هر دوره- با هدف تبادل‌نظر و آگاهی‌بخشی از آخرین یافته‌‌های یکدیگر در مسائل علمی بوده‌اند-  چهار لایه زیرساخت مرجعیت‌ساز، فرآیندهای مرجعیت‌ساز، بروندادهای مرجعیت‌ساز و ارزش‌آفرینی مرجعیت‌ساز را به عنوان مدل مرجعیت علمی معرفی کرد.

در پایان مهدیه فرازکیش عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور و عضو کمیته علمی دبیرخانه نخستین همایش ملی مرجعیت علمی حاضرین جلسه را به شرکت و بیان نقطه‌نظرات خود در سایر پیش نشست‌های تخصصی مرجعیت علمی دعوت کرد.

نخستین کنفرانس ملی مرجعیت علمی ۲۹ آبان‌ماه امسال به همت مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور و حمایت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سالن قلم کتابخانه ملی ایران برگزار می‌شود.