شأن تقنینی و نظارتی مجلس در دو دوره قبل مخدوش شد/ اگر در لیست نبودم انصراف می‌دادم

مهدی روزبهانی، گروه سیاسی- تازه‌نفس‌های اصلاحات بر کهنه‌کاران اصولگرا در انتخابات مجلس دهم پیروز شدند. کمتر کسی فکر می‌کرد همه سی نفر لیست امید وارد مجلس شوند. محمود صادقی حقوق‌دان و استاد دانشگاه تربیت مدرس یکی از لیست‌امیدی‌ها و منتخب مردم تهران است. وی در گفت‌وگو با آنا به تشریح هزینه‌های تبلیغاتی خود پرداخته و از برنامه‌های خود برای چهارسال نمایندگی‌اش گفته است. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید:

* با شروع مجلس دهم چقدر ارتباط خود را با دانشگاه حفظ می‌کنید. آیا باز هم در دانشگاه می‌مانید؟

- قصد دارم پل ارتباطی بین دانشگاه و مجلس باشم. با توجه به اینکه بیشتر فعالیت‌هایم در دانشگاه در مقطع تحصیلات تکمیلی بوده و همچنین به دلیل مسئولیتی که الان در وزارت علوم به عنوان دبیر کمیسیون انجمن‌های علمی دارم، یکی از رسالت‌هایی که برای خودم قائل هستم پیوند زدن این بدنه تخصصی دانشگاه با مجلس است. من یک دانشگاهی‌ام و حلقه واسطه بین دانشگاه و مجلس هستم.

ولی برای اینکه در مجلس فعال باشیم باید یک شغل داشته باشیم. ارتباط علمی را با دانشگاه حفظ می‌کنم و طبق آیین نامه موظفم که دو واحد درس داشته باشم و چون گروه مالکیت فکری را تأسیس کرده‌ام و دغدغه این گروه را دارم به آن توجه خواهم کرد و در پایان نامه ها بیشترین همکاری را دارم.

* قصد دارید در کدام کمیسیون مجلس فعالیت کنید؟

- به دلیل اینکه رشته‌ام حقوق است، انتظار می‌رود در کمیسیون‌هایی که کار حقوقی می‌کنند از جمله کمیسیون اصل نود، قضایی و حتی برنامه‌ و بودجه حضور یابم. همچنین در کمسیون امنیت ملی و سیاست‌خارجی می‌توانم فعال باشم، چون در حقوق بین‌الملل مبحث مالکیت فکری فعالیت کرده‌ام و چند دوره به عنوان نماینده ایران در WIPO (سازمان جهانی مالکیت معنوی)‌ شرکت کرده‌ام و تجربه بین‌المللی دارم اما به لحاظ اجرایی به خاطر کاری که در وزارت علوم انجام داده‌ام و احاطه نسبی که به آموزش عالی دارم و انتظاری که دوستان آموزش عالی از من دارند، بیشترین ارتباط را با کمیسیون آموزش دارم. البته با توجه به اینکه کمیسیون اصل نود تعدادی از اعضای آن ثابت و تعدادی متغیر هستند، به احتمال زیاد عضو متغیر کمیسیون اصل نود هم خواهم بود.

* نمایندگی مجلس چقدر برای شما درآمد خواهد داشت؟

- من نیاز مالی به نمایندگی ندارم. من یک وکیل دادگستری هستم که هر وقت اراده کنم می‌توانم، پرونده‌های خوبی بگیرم. گرچه به دلیل اشتغالم در وزارت علوم کارم کم شده بود و از طرفی از دانشگاه هم حقوق نسبتا آبرومندی دارم. شخصا از مجلس هیچ انتظار مالی ندارم. ولی مجلس هم نسبتا امکانات مکفی در اختیار نمایندگان می‌گذارد.

* ممکن است جزئیات درآمدهای شخصی و امکانات مالی را که مجلس در اختیارتان می‌گذارد تشریح کنید؟

- پروتکل‌هایی که مجلس دارد شاید اجازه ندهد که اینها فاش شود.

* برنامه‌های اختصاصی شما برای چهارسال نمایندگی‌تان چیست؟

- باید منزلت مجلس احیا شود، یعنی شأن مجلس هم در حوزه تقنین و هم در حوزه نظارت که به‌خصوص در دو دوره اخیر مخدوش شده بود. این یک بحث زیربنایی است که ما در نظام دچار موازی‌کاری هستیم. همه نهادها، یک نهاد موازی خود دارند و همین باعث کاهش اثرگذاری‌ها می‌شود. مجلس هم نهاد موازی قانون‌گذاری و هم نهاد موازی نظارتی دارد. خوشبختانه بحثی در مجمع تشخیص مصلحت نظام با عنوان سیاست‌های کلی نظام قانون‌گذاری شروع شده است که باعث کاهش نهادهای موازی و حداقل همسویی و هماهنگی نهادهای موازی می‌شود. اگر این کار را مجمع انجام دهد که مورد تصویب رهبر معظم انقلاب قرار می‌گیرد در اجرای آن سیاست‌ها هم مجلس می‌تواند ایفای نقش کند که یک وجه آن نظم دادن به امر قانون‌گذاری در مجلس است. اینکه هر نماینده‌ای فکری کند و طرحی دهد، این رویه بسیار معیوبی است و به نظر من باید این مسئله را ضابطه‌مند کنیم و قبل از ارائه طرح، فیلترهایی باشد و کارشناسان نظر دهند. هرچند طبق قانون اساسی نمی‌توانیم اختیارات نمایندگان را محدود کنیم ولی باید برای آن چارچوبی داشته باشیم.

* طی سال‌های گذشته امر نظارت در مجلس به دلایل مختلف دچار خدشه شده است. شما چقدر این وظیفه نظارتی خود را جدی می‌گیرید؟

- عادت دارم که مباحث را کلی مطرح کنم. ضعف‌های مبنایی وجود دارد که تا حل نشوند مشکلات باقی ‌می‌ماند. بارها گفته‌ام که این سیستم انتخابات، خروجی بیشتر از این ندارد. خروجی این سیستم انتخاباتی یک نماینده آزاده و مستقل با آن ویژگی‌هایی که رهبری برای یک نماینده، برشمردند، ندارد و یک نماینده در جریان احراز صلاحیت‌ها بسیار دچار محافظه کاری می‌شود و نخبگان و افراد ذی‌صلاح از ورود به عرصه رقابت مجلس باز می‌مانند و بعد ما از اینهایی که هستند انتظار داریم که چنین کنند.

یکی از برنامه‌های من در مجلس، اصلاح نظام انتخابات است. ما باید یک قانون جامع انتخابات داشته باشیم. در بحث صلاحیت‌ها نظارت استصوابی را می‌پذیرم چون مرجع تفسیر اصول قانون اساسی شورای نگهبان است و چون این تفسیر را انجام داده و به قانون عادی تبدیل شده و در نظام قانونی از نظر شکل قانونی، اعتبار دارد.

* اگر رد صلاحیت هم می‌شدید، نظارت استصوابی را می‌پذیرفتید؟

- اصلا ربطی به این ندارد. می‌خواهم بگویم که با آن تفسیر مخالفم و نظارت استصوابی را قبول ندارم ولی چون تفسیر شده و یک مرجع پیش‌بینی شده، این تفسیر را کرده، آن را می‌پذیرم ولی نقد خود را دارم بخصوص به عملکرد هم نقد جدی دارم که خلاف فلسفه نظارت عمل شده و شورای نگهبان در اجرا ورود کرده است و به تعبیر آقای روحانی چشم نباید کار دست را انجام دهد و چشم، کار دست را الان انجام می‌دهد و از حدود وظیفه نظارتی خیلی فراتر رفته است. نظارت، واجب است و باید ضامن صیانت از آرا مردم در برابر دست‌اندازی قوه مجریه باشد و حقوق مردم را صیانت کند ولی بیشتر به سمت صیانت از حاکمیت رفته است.

بر اساس این زیربنا خروجی درمی‌آید که آقای توکلی گفتند نماینده‌هایی هستند که خودشان در فساد مشارکت دارند. از طرفی ما قانون نظارت بر رفتار نمایندگان را نوشته‌ایم اما تجربه نشان داده است که در این قانون هم عیوبی وجود دارد. باید رویکرد پیشگیرانه داشت. نظام انتخاباتی باید به‌گونه‌ای باشد که نمایندگانی وارد شوند که به خواست مردم نزدیک‌تر باشند و اگر به خواست مردم نزدیک‌تر باشند، شجاعت و استقلال لازم خواهند داشت.

* اگر لازم باشد و با مسئله‌ای مواجه شوید، در ایام نمایندگی افشاگری می‌کنید؟

- اولا باید این پایه‌ها را درست کنیم و در بحث‌های نظارتی کار جدی شود. از اهرم‌های نظارتی مجلس یکی دیوان محاسبات است که باید بررسی کنیم در گذشته چه کارهایی انجام داده است. ضمن اینکه رئیس این نهاد هم باید مستقل و غیر قابل نفوذ باشد. دیوان محاسبات تنها ارگان نظارتی است که در اختیار مجلس قرار دارد. ما باید دیوان محاسبات تخصصی و مستقلی داشته باشیم تا بتوانیم گلوگاه‌های فساد را شناسایی کنیم. اما در پاسخ به سوال شما، بله من افشاگری می‌کنم و هیچ ملاحظه‌ای جز با خدا نمی‌خواهم داشته باشم.

* انتخابات برای شما چقدر خرج داشت؟

- من پیش‌بینی خیلی کمی برای خرج انتخاباتی کرده بودم چون متکی به لیست بودیم. اگر بخواهی از تهران یک نفره تأمین مالی تبلیغات کنید، هزینه‌ها سر به میلیاردها تومان می‌رسد. اگر در لیست قرار نمی‌گرفتم انصراف می‌دادم. بنابراین تکیلف خودم را معلوم کردم.

یک تعداد از دوستان، دانشجویان سابق و همکاران وکیل، بنرهایی در جلوی دفاتر خود آویزان کردند که کاملا دوستانه بود و یکی از این دفاتر را به ستاد جوانان اختصاص دادیم و فقط دو و نیم میلیون تومان برای تجهیز آن هزینه کردم. از طرفی ستاد انتخابات امید تهران اعلام کرد که باید برای تبلیغات همکاری کنیم. در این میان رقبا شائبه‌ای درست کردند و گفتند لیست امید برای اینکه افراد را در لیست قرار دهد پول می‌گیرد. اما در واقع بعد از آنکه لیست اعلام شد به ما گفتند که برای تبلیغات همکاری کنید و 50 میلیون تومان بدهید. من 40 میلیون تومان قرض کردم و به ستاد دادم که هنوز قرض آن را بدهکارم و در مجموع با خرج بنرها و پوسترها مبلغی قریب به 50 تا 60 میلیون هزینه تبلیغات شد.

* آیا فکر می‌کردید که پیروز انتخابات مجلس دهم شوید؟

- بله، فکر می‌کردم که لیست امید پیروز شود. من در کمیته آموزشی یونسکو عضو هستم که به دوستان در آنجا گفتم که هفته بعد در مجلس خواهم بود. البته می‌خواستم روحیه بدهم ولی مطمئن بودم که لیست موفق می‌شود اما پیروزی 30 نفر را هیچ کسی پیش‌بینی نمی‌کرد.