احداث پل‌های تازه برای گذر از روابط یخ‌زده با ریاض

به گزارش گروه جهان خبرگزاری علم و فناوری آنا- کتایون مافی: «حسین امیرعبداللهیان» رئیس دستگاه دیپلماسی ایران، جمعه عازم جده شد و با «محمد بن سلمان» ولیعهد این کشور دیدار و گفت‌وگو کرد، دیداری که حکایت از آب شدن یخ روابط پس از هفت سال داشت.

یک سال پیش آتشبارهای رسانه‌ای دو طرف زمینه‌ساز اختلاف‌هایی تازه بودند، اما روند جدید همکاری‌ها میان دو طرف از حکایتی تازه خبر می‌دهد.

اسفندماه گذشته «علی شمخانی» دبیر وقتِ شورای عالی امنیت ملی از امضای توافق سه‌جانبه میان ایران، عربستان و چین خبر داد و اکنون یکی از مهم‌ترین اهداف سفر وزیر امور خارجه ایران، تکمیل توافق میان دو کشور به‌واسطه پکن بود.

در هنگام امضای این توافق، بسیاری از تحلیلگران غربی با نگاهی بدبینانه، اعلام کردند که توافق ایران ‌و عربستان تنها بر روی کاغذ است، اما انجام این سفر نشان داد، عزم دو طرف برای اجرایی کردن توافق و حل اختلاف‌ها، جدی است.

اعلام آمادگی ولیعهد عربستان برای سفر به تهران نیز نشانه دیگری از جدی بودن ریاض در احیای روابط است.

اکنون، به نظر می‌رسد ایران و عربستان برای بازگشت به شرایط قبل از تنش‌ها در سال ۲۰۱۵ تلاش می‌کنند و انجام چنین سفرهایی، تعمیق، تحکیم و گسترش توافق‌های دوجانبه را به دنبال خواهد داشت.

بنابر آنچه در رسانه‌های دو طرف منتشر شد، هر دو طرف در دیدار اخیرشان با اشاره به همکاری دوجانبه بر موضوع تبادل سفیر و انجام دیدارها و سفرهای متقابل تأکید کردند.

شکل‌گیری شورای هماهنگی روابط دوجانبه به ریاست وزرای خارجه دو کشور نیز به‌عنوان یکی از راه‌های سرعت بخشیدن به مناسبات دو کشور ارزیابی می‌شود.

 اهداف عربستان

اتخاذ چنین رویکردی از سوی ریاض و تغییر رفتار استراتژیک این کشور، آن‌هم پس از یک دوره از اختلاف‌های جدی با تهران نشان می‌دهد که عربستان اهداف متعددی را از این اقدام خود دنبال می‌کند.

در حال حاضر مقامات عربستان به‌طور اساسی بر حل اختلاف‌های امنیتی و اختلاف‌های مربوط به دو طرف در منطقه مانند جنگ یمن و پرونده سوریه تمرکز دارند و از سوی دیگر اهداف بلند پروازانه اقتصادی این کشور برای سال ۲۰۳۰ یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های خاندان سعودی برای این تغییر رفتار بشمار می‌رود.

دولت ریاض می‌داند که اهدافش تنها در بستری آرام و بدون تنش‌های سیاسی محقق خواهد شد و این امر در گرو حل مشکلاتش با ایران است.

از سویی عربستان قصد دارد با کارت‌های خود با آمریکا نیز بازی کند. بن سلمان می‌کوشد به دولت «جو بایدن» رئیس جمهور فعلی آمریکا بفهماند که اگر واشینگتن از او حمایت نکند، سراغ آلترناتیوهای دیگر یعنی پکن و مسکو رفته و تمام تخم‌مرغ‌هایش را در سبد آمریکا قرار نمی‌دهد.

اهداف ایران

ایران نیز اهداف مختلفی را از برگزاری این دوره از گفتگوها با ریاض دنبال می‌کند.

تنظیم سند بلندمدت همکاری‌های راهبردی دو کشور از جمله مهم‌ترین اقدام‌هایی است که در پی این سفر از سوی مقام‌های دو طرف به رسانه‌ها اعلام شد.

بهبود روابط اقتصادی با عربستان از دیگر اهداف اعلام شد. بنابر آمارهای سال‌های گذشته، مبادلات اقتصادی میان دو کشور قبلاً به عدد ۸۰۰  میلیون دلار می‌رسید و بخش عمده‌ای از این مبادلات به صادرات ایران به عربستان اختصاص داشت. از این رو ایران می‌تواند با احیای دوباره این روابط، درآمد صادرات خود به عربستان را احیا کند. باید توجه داشت که چشم‌انداز اقتصادی عربستان برای سال ۲۰۳۰ فرصت خوبی برای فعالان اقتصادی ایران است تا در پروژه‌های تجاری ریاض نقش‌آفرینی کنند.

همگرایی امنیتی در منطقه، موضوع دیگری است که در روابط ایران و عربستان بیش از همه مشهود است. منطقه در یک دهه گذشته با بی‌ثباتی زیادی مواجه بود که با احیای روابط تهران- ریاض فضای آن متأثر از آشتی دو قدرت تا حدی به سمت ثبات و آرامش حرکت خواهد کرد.

احیای روابط عربستان و سوریه پس از ۱۲ سال، استفاده ریاض از پتانسیل‌های ایران برای پایان دادن به بحران یمن، تحرکات دو کشور برای ساماندهی به مسئله لبنان و غیره از مهم‌ترین مصادیق این ادعاست.

اختلاف‌ها تمام شد؟

در این میان، کارشناسان سیاسی بر این باورند که اجرایی شدن همکاری‌های امنیتی و اقتصادی، تبادل هیئت‌های تجاری، راه‌اندازی خطوط هوایی و مواردی از این دست، از جمله نشانه‌هایی است که می‌تواند ثمربخش بودن این دور از گفتگوها را نشان دهد.

نباید فراموش کرد که اتخاذ چنین رویکردی از سوی دو کشور به معنی حل تمام اختلاف‌ها نیست، بلکه این گفت‌وگوها و تبادل منافع می‌تواند کاهش بسیاری از اختلاف‌ها را به دنبال داشته باشد و در ادامه منجر به حل تمام اختلاف‌ها شود.

اگر ایران و عربستان سعودی اختلاف‌های خود را کنار بگذارند، می‌توانند با بهره‌گیری از امکانات بالقوه کشورهای اسلامی، رشد علمی و فرهنگی و اقتصادی قابل توجهی را در منطقه ایجاد کنند و سدهای زیادی را در زمینه تجارت و اقتصاد بشکنند.

طبیعی است که بسیاری از کشورها و مخالفان منطقه‌ای ایران از جمله رژیم صهیونیستی تلاش می‌کنند تا این مصالحه را به هر شکل ممکن به هم بزنند و از اختلاف‌افکنی میان شیعیان و سنی‌ها در منطقه به نفع خود بهره‌برداری کنند.

اصرار ایالات‌متحده برای ارسال نیروهای خود به منطقه خاورمیانه و تهدید مستقیم ایران و تهدید غیرمستقیم کشورهای عرب حوزه خلیج‌ فارس، نمونه‌ای در اثبات این ادعا است.

اکنون واشینگتن با حضور قدرتمند در خلیج‌ فارس به اعراب این سیگنال را می‌فرستد که همچنان آماده دفاع از امنیت آن‌ها در برابر ایران است و نباید به سمت همگرایی با جمهوری اسلامی بروند.

همچنین تلاش دولتمردان آمریکایی برای مصالحه عربستان با رژیم صهیونیستی نیز از حساسیت موجود در این زمینه حکایت می‌کند چرا که عادی‌سازی روابط ریاض با تهران می‌تواند بر روی روند عادی‌سازی روابط ریاض و تل‌آویو مؤثر باشد.

در نهایت، پیامدهای مثبت تعامل میان دو طرف تأثیر مثبتی بر صلح و امنیت منطقه‌ای و ارتقای آن دارد. مقام‌های سعودی و دیگر کشورهای عربی هم به این باور رسیده‌اند که امنیت خلیج‌ فارس باید به دست خود کشورهای منطقه تأمین شود و تلاش برای تشکیل نیروی دریایی مشترک اعراب و ایران هم در این راستا قابل بررسی است.

اکنون باید منتظر ماند و دید که در ادامه مسیر، عربستان چه اقدام‌هایی را دنبال می‌کند؟