دوگانه‌سازی علم و فناوری غلط است/ صداوسیما فرصت بیشتری به نخبگان برای حضور در برنامه‌ها دهد

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، هجدهمین نشست تخصصی جشنواره شهید رجایی با حضور محمد علی زلفی گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، روح الله رازینی رئیس مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت آموزش عالی و علی اصغر پور عزت عضو هیئت علمی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران در محل سازمان امور اداری واستخدامی برگزار شد.

زلفی گل درباره میزان تاثیرگذاری دانشگاه‌ها در کشور گفت: مقایسه پیشرفت کشور در همه زمینه‌ها با اوایل پیروزی انقلاب اسلامی و توجه به تحولات صورت گرفته به خوبی نقش دانشگاه‌ها را نشان می‌دهد؛ چرا که بخش زیادی از این تحولات به دست دانش آموختگان دانشگاه‌ها و با تکیه بر ظرفیت علمی صورت گرفته است.

وی با ارائه گزارش آماری کوتاهی به مقایسه سال پیروزی انقلاب اسلامی و شرایط حاضر در آموزش عالی پرداخت و گفت: تعداد دانشجویان از ۱۷۵ هزار دانشجو به ۳ میلیون و دویست هزار دانشجو افزایش یافته است و در برهه‌ای از زمان به ۴ میلیون دانشجو هم رسیده بود.

وزیر علوم افزود: در اوایل انقلاب اسلامی مجبور بودیم دانشجویان را در مقطع دکتری به خارج اعزام کنیم تا تحصیل کنند، ولی امروز در اغلب دانشگاه‌ها و اغلب رشته‌ها دوره دکترای تخصصی دایر است و حتی در برخی دانشگاه‌ها دوره پسادکتری راه اندازی شده است.

وی به پیشرفت‌های حوزه پژوهش اشاره کرد و گفت: در سال پیروزی انقلاب اسلامی فقط ۵۰۰ مقاله علمی ایرانی در نمایه‌های معتبر منتشر شده بود، ولی هم اکنون بیش از ۷۸ هزار مقاله در نمایه‌های معتبر جهانی منتشر شده است و در برخی رشته‌ها مانند نانو از نظر تولید علم در رتبه‌های نخست جهان هستیم.

زلفی گل افزود: در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی پزشکان عمومی هم از کشور‌های آسیایی بودند، ولی هم‌اکنون دانش پزشکی به قدری در ایران پیشرفت کرده است که توریست سلامت در کشور وجود دارد.

وزیر علوم گفت: از همه وزیران و روسای قبلی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری که در این پیشرفت‌ها نقش داشته‌اند قدردانی می‌کنم. 

سامانه نان حلقه اتصال علم با نیاز‌های جامعه

وزیر علوم با بیان اینکه تولید علم برای کشور مرجعیت و جایگاه جهانی می‌آورد و مصرف علم که همان کاربرد علم در رفع نیاز‌های جامعه است؛ آسایش و رفاه عمومی را به دنبال دارد گفت: برای اتصال علم به نیاز‌های جامعه، سامانه نان را در سال گذشته راه‌اندازی کردیم و در لایحه بودجه ۱۴۰۲ و برخی قوانین دیگر به این سامانه اشاره شده است.

وی اظهار کرد: سامانه نان می‌تواند پژوهش‌های علمی کشور و پایان نامه‌ها را به سمت نیاز‌های کشور هدایت کند و مشوق‌های خوبی برای استفاده از این سامانه در نظر گرفته ایم؛ به نحوی که اگر عضو هیئت علمی دانشجویی را راهنمایی کند که موضوع پایان نامه را از موضوعات ثبت شده در این سامانه انتخاب کنند؛ دانشجو و استاد مورد تشویق قرار می‌گیرند.

زلفی گل گفت: استادی که موضوع پژوهشی خود را در این سامانه ثبت کند می‌تواند از میان دانشجویان استعداد درخشان دانشجوی تحصیلات تکمیلی بگیرد که همان روش پذیرش استاد محور است.

وزیر علوم تأکید کرد: این که دانشگاهیان و محققان علمی در رشد کشور و حل نیاز‌های جامعه نقشی نداشتند ظلم به حامعه دانشگاهی است. انتظارات از دانشگاه زیاد است و ما هم اذعان داریم امکان نقش آفرینی بیشتر وجود دارد.

وی تأکید کرد: باید متناسب با انتظارات، فرصت و امکانات در اختیار دانشگاه قرار گیرد و مسائل از طرف مسئولان به دانشگاه ارجاع شود.

ضرورت تدوین سند ملی نوآوری

وزیر علوم با اشاره به اینکه هم تولید علم برای کشور نیاز است و هم تولید فناوری و نوآوری برای حل مسائل کشور گفت: با تدوین سند ملی سهم انواع تحقیقات بنیادی، توسعه‌ای و کاربردی از پژوهش کشور مشخص می‌شود و جایگاه هر موسسه آموزشی و پژوهشی نیز در پازل علم و فناوری تعیین می‌شود. 

وزیر علوم گفت: در برخی اظهار نظر‌ها توصیه می‌شود "به فناوری بیشتر توجه شود، چرا که در راستای حل نیاز‌های جامعه است و به علم که در راستای مرجعیت علمی کشور کمتر توجه شود" که این تلقی و دوگانه سازی اشتباه است چرا که ما هم به علم نیاز داریم و هم به فناوری.

وی افزود: دوگانه علم خوب است یا فناوری، همانند موضوع انشای دوران دبستان است که می‌پرسید: علم بهتر است یا ثروت؛ و پاسخ این سوال به منزله ترجیح یکی بر دیگری و حذف یکی از آن‌ها بود؛ ما هم به مرجعیت علمی نیاز داریم و هم به حل مسائل جامعه؛ لذا دوگانه سازی میان علم و فناوری یا پژوهش بنیادی و پژوهش کاربردی امری غلط است و ما را از اهداف خودمان دور می‌کند.

زلفی گل اظهار کرد: به لحاظ روش تحقیق ما با سه نوع تحقیق سرو کارداریم که عبارتند از بنیادی، توسعه‌ای و کاربردی و اعضای هیئت علمی می‌توانند در یکی از این زمینه‌ها فعالیت پژوهشی کنند؛ هر سه روش مورد نیاز کشور است و اگر ما همه را مجبور کنیم که پژوهش کاربردی را انتخاب کنند تولیدعلم و مرجعیت علمی کشور ضربه می‌بیند و از مرز‌های دانش و تحولات روز دنیای علم عقب خواهیم ماند. ضمننا باید توجه کنیم در بسیاری از رشته‌ها مثل علوم پایه مانند فیزیک و ریاضی ما به نیاز فوری جواب نمی‌دهیم بلکه دانشی را تولید می‌کنیم که پایه و اساس فناوری‌ها قرار می‌گیرد.

توجه به فرهنگ در کنار علم و دانش 

وزیر علوم گفت: مسائل فرهنگی و اخلاقی برای ما خیلی مهم است و برای تشویق دانشجویان به حضور در کانون‌های فرهنگی و هنری، شورا‌های صنفی، نشریات علمی، انجمن‌های علمی و هیئت‌های مذهبی، کارنامه فرهنگی دانشجویان با نام فرنامه تدوین شده است و عملکرد دانشجویان در پایان سال در آن کارنامه قابل رویت است و می‌تواند رزومه علمی آن‌ها را تکمیل کند. 

انتظار وزیر علوم از صدا و سیما

وزیر علوم با بیان اینکه من صدا و سیما را بزرگترین دانشگاه کشور می‌دانم که هم دایمی است و هم از همه اقشار دانشجو دارد گفت: انتظار دارم صدا و سیما به نخبگان فرصت بیشتری بدهد و حضور دانشگاهیان در برنامه‌ها بیشتر شود.

وی افزود: ما ۴۵۰ انجمن علمی در کشور داریم انتظار داریم صدا و سیما یک برنامه دایمی در ساعت پر مخاطب را به این انجمن‌ها اختصاص دهد تا رشته علمی خود، پیشینه ملی و جهانی و مشاهیر آن رشته را به مردم معرفی کنند و نسل جوان بتواند با ظرفیت‌های همه رشته‌ها آشنا شود.

حضور ۱۰۰ دانشگاه در جشنواره شهید رجایی

در ادامه، روح الله رازینی رئیس مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت آموزش عالی گفت: برای اولین بار در تاریخچه جشنواره شهید رجایی، دانشگاه برتر انتخاب و معرفی می‌شود.

وی افزود: ۹ شاخص معیار ارزیابی عملکرد دانشگاه‌ها در جشنواره شهید رجایی است و از ۷ ماه گذشته اطلاعات در سامانه‌های معرفی شده سازمان امور اداری و استخدامی بارگذاری شده و داوری نهایی در حال انجام است.

رازینی با اعلام اینکه هدف از این جشنواره ارزیابی نقاط قوت و پی بردن به نقاط ضعف دانشگاه‌ها بوده است گفت: معیار‌های جشنواره در راستای مسائل روز جامعه مانند اشتغال، جوانی جمعیت، ارتباط با صنعت و مانند آن است و تنها یک شاخص به تولید علم و انتشار نقاله اختصاص دارد.

وی تاکید کرد: شاخص‌ها به صورت نسبی و عملکردی هستند و هر دانشگاه به نسبت اهداف خود، گذشته و عملکرد سنجیده می‌شود و لذا حق دانشگاه‌های کوچک در رقابت با دانشگاه‌های بزرگ ضایع نمی‌شود.

جشنواره به نوعی آینده نگاری است

در ادامه، علی اصغر پور عزت عضو هیئت علمی دانشگاه تهران نیز در این نشست گفت: وقتی ملاک‌های ارزیابی در جشنواره ابلاغ می‌شود به دانشگاه‌ها این پیام داده می‌شود که چه چیزی برای حاکمیت مهم است و در آن مسیر حرکت کنند.

وی گفت: بهتر است ملاک‌ها در راستای نیاز‌های جامعه باشد تا دانشگاه‌ها که از بودجه عمومی استفاده می‌کنند در همین جهت فعالیت کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تاکید کرد: باید در برنامه ریزی علم و فناوری به تجربیات جهانی توجه کنیم و پیوسته مسیر طی شده را بازنگری کنیم و اگر اشتباهی بود مسیر را اصلاح کنیم.

وی توصیه کرد: از هم اکنون برای سامانه نان و جشنواره شهید رجایی در بخش دانشگاهی، گروه منتقد تشکیل شود و به بهترین انتقاد هم جایزه تعلق بگیرد تا فرهنگ انتقاد نهادینه شود.