دوگانه مسئولیت‌پذیری اجتماعی و اختیار دانشگاه‌ها

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، دومین گردهمایی آینده‌پژوهان آموزش عالی با موضوع «آینده مسئولیت‌پذیری اجتماعی دانشگاه ایرانی» توسط گروه آینده‌پژوهی و نظریه‌پردازی در آموزش عالی مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی با حضور جمعی از اساتید دانشگاه‌های مختلف کشور برگزار شد.

علی باقر طاهری‌نیا رئیس مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی هدف این نشست را مفهوم‌پردازی جامع و علمی موضوع مسئولیت‌پذیری اجتماعی عنوان کرد و گفت: ضروری است که در این مسیر کلان‌روند‌های آینده از جمله هوش مصنوعی، آینده، مشاغل فعلی، مشاغل آینده و ... به خوبی مورد توجه قرار گیرد. همچنین سؤالات در مورد آینده، آینده خوب و اینکه دانشگاه‌ها چگونه باید خود را برای این آینده آماده کنند، پاسخ داده شود.

رئیس مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی اضافه کرد: توجه به یک موضوع از منظر‌های مختلف در مفهوم‌پردازی موضوع مسئولیت‌پذیری دانشگاه‌ها اهمیت بسیاری دارد.

طاهری‌نیا تاکید کرد: موضوع مسئولیت‌پذیری و اختیار دوگانه‌ای همزاد هستند. اگر مسئولیت‌پذیری باشد، حتماً باید اختیار از قبل وجود داشته باشد.

رضا منیعی مدیر گروه آینده‌پژوهی مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی هم مهم‌ترین مشخصه‌های دانشگاه‌های آینده در اثر بخشی اجتماعی را داشتن نقش پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی بیان کرد: دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی در برابر تغییرات بی‌سابقه‌ای قرار دارند. آن‌ها در آینده با پدیده‌های پیچیده و جدیدی مواجه خواهند شد که آمادگی رویارویی با آن‌ها را ندارند و برای مواجهه خلاق با آن‌ها برنامه‌ای ندارند.

وی با اشاره به اهمیت درک تحولات آینده در سطح جهانی و ملی، خاطر نشان کرد: نمی‌توانیم تنها با نگاه به گذشته با تغییر و تحولات آینده کنار بیاییم؛ بلکه باید با رصد آن‌ها و درک تغییرات بنیادین آتی به صورت فعال مواجهه خلاقی برای رویارویی آینده داشته باشیم.

منیعی با بیان این‌که تاثیر اجتماعی دانشگاه‌ها در ایران مناقشه‌آمیز و محل بحث و مورد تردید است، گفت: سرمایه اجتماعی در دانشگاه رو به کاهش است. شواهدی وجود دارد که کیفیت دانشگاه‌ها رو به کاهش است.

وی با بیان این‌که موضوع مسئولیت‌پذیری اجتماعی دانشگاه یک طرفه نیست، گفت: این یک موضوع دو طرفه است؛ این‌که جامعه چه تقاضایی برای پذیرش علم دارد نیز اهمیت دارد. این‌که رتبه تولید دانش ایران ۱۴ است، اما رتبه به‌کارگیری آن ۱۱۷ است؛ نشان می‌دهد که جامعه پذیرش این علم را ندارد.

مدیر گروه آینده‌پژوهی مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی با بیان این‌که باید بررسی کرد که آیا دانشگاه‌ها دانشجویان را به اندازه کافی برای زندگی در جهان رقابتی و پیوسته در حال تغییر آماده می‌کنند؟ اظهار کرد: دانشگاه‌ها باید پاسخ‌های رضایت‌بخش برای حل مسائل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و ... ارائه کنند. بحران‌های اقتصادی منجر شده که دانشگاه‌ها فقط به فکر بقا باشند و همه این موارد آینده دانشگاه‌ها را با ابهام مواجه کرده است.

وی تاکید کرد: این فشار‌ها باعث پدید آمدن مفهوم مسئولیت‌پذیری اجتماعی دانشگاه‌ها شده است و هم اکنون می‌توان گفت که یکی از مهم‌ترین تحولات دانشگاه‌ها برای تاب‌آوری و ماندن در این عصر دشوار و پیچیده، توجه به مسئولیت‌پذیری و پاسخ‌گویی اجتماعی است.

مسئولیت اجتماعی معلول شرایط است

غلامعلی فرجادی عضو هیئت علمی مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی نیز مسئولیت‌پذیری آموزش عالی را یک نظریه اخلاقی دانست که افراد را در برابر وظایف شهروندی مسئول می‌داند و گفت: مسئولیت‌پذیری اجتماعی معلول شرایط است و علت نیست.

وی به اهمیت مشوق‌ها و شرایط اشاره کرد و گفت: یک بخش مسئولیت‌پذیری اجتماعی «خیریه» است؛ در اروپا و آمریکا افراد «خیر» زیادی وجود دارند. بخشی از مسئولیت‌پذیری اجتماعی ذاتی افراد است و نمی‌توان مطلقاً متکی به خیرین بود؛ به همین دلیل باید به دنبال تشویق این رفتار‌ها بود. برای مثال افرادی که خیریه و charity پرداخت می‌کنند، مشمول کاهش مالیات می‌شوند. این وظایف دولت‌ها است که مشوق‌های مالی، معنوی و فرهنگی ایجاد کنند.

عضو هیئت علمی مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی، تاکید کرد: مسئولیت اجتماعی را در دانشگاه‌ها با توصیه، پیشنهاد و نوشتن مقاله و... نمی‌توان اجرا کرد؛ برای مسئولیت اجتماعی باید یک برنامه سیاستی جامع ارائه داد و همه بخش‌ها باید در این زمینه اقدام کنند.

وی با اشاره به نحوه انتصاب مدیران، اظهار کرد: وقتی رئیس دانشگاه انتصابی است، این شخص تنها به وزیر علوم پاسخگو است. این مسائل را نمی‌توان نادیده گرفت؛ پاسخگویی نیاز به زمینه‌هایی دارد. اگر قرار است به سمت بهبود برویم، تا شرایط موجود این‌گونه باشد، این مهم اتفاق نمی‌افتد.