جزو ۱۵ کشور برتر در تولید مقالات هوش مصنوعی هستیم/ آغاز تدوین سند هوش مصنوعی

خبرگزاری علم و فناوری آنا - پروین طالبیان: هوش مصنوعی به دلیل اهمیت و کاربرد بالا در جوامع امروزی، به عنوان یکی از حوزه‌های پر رشد و پرسود در صنعت فناوری شناخته می‌شود. این فناوری در بسیاری از صنایع مانند صنعت خودرو، بهداشت، حمل و نقل، خدمات مالی، بازاریابی، بازی‌های ویدئویی، صنایع نفت و گاز و... کاربرد دارد و به صورت مداوم در حال گسترش است.

با استفاده از هوش مصنوعی، می‌توان به طور خودکار الگوهایی را در داده‌ها شناسایی کردهو با استفاده از آن‌ها، پیش‌بینی‌های دقیقی در مورد رفتارهای احتمالی ارائه داد. همچنین، با استفاده از هوش مصنوعی، می‌توان فرآیندهای تولید، پردازش و تحلیل داده‌ها را به طور خودکار انجام داد و زمان و هزینه را صرفه‌جویی کرد.

علاوه بر این، هوش مصنوعی در بسیاری از حوزه‌ها، از جمله پزشکی، آموزش، رباتیک، مهندسی، مواد و... به عنوان یک ابزار قدرتمند استفاده می‌شود که به طور مستقیم و غیرمستقیم به بهبود کیفیت زندگی انسان‌ها و حل برخی از مشکلات موجود در جامعه کمک می‌کند.

بنابراین، اهمیت هوش مصنوعی در جامعه‌ امروزی به دلیل کاربردهای گسترده‌ای که در صنایع مختلف دارد، بسیار بالاست و با توجه به روند رشد آن، احتمالاً در آینده‌ نزدیک نیز اهمیت و کاربرد آن رو به افزون می‌شود. 

در این مسیر داشتن یک سند برای هوش مصنوعی، به عنوان یک ابزار مهم برای مدیریت پروژه و ارتباط بین ذینفها، بسیار مهم است چراکه  با داشتن یک سند، اهداف به صورت دقیق تری مشخص می‌شوند و برای دستیابی به آن‌ها می‌توان برنامه دقیق‌تری مدون کرد.

بر این اساس شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان نهاد بالادستی تدوین سند هوش مصنوعی را آغاز کرده تا بتواند ضمن ارتباط نهادهای مختلف با یکدیگر زمینه رشد در هوش مصنوعی را فراهم کند. مجتبی طاووسی مدیرگروه نظارت و ارزیابی علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی در این باره به آنا عنوان می‌کند: برای تصویب سند هوش مصنوعی از تجربیات 70 کشور استفاده خواهیم کرد.

همچنین وی در ادامه با تاکید بر ارزش افزوده‌ای که نخبگان ما در زمینه هوش مصنوعی ایجاد خواهند کرد، بیان می‌کند که وجود فلاسفه و حکما در تاریخ ایران به عنوان یک مزیت در هوش مصنوعی محسوب می‌شود چراکه می‌تواند از اندیشه‌ها در حوزه هوش مصنوعی استفاده کرد. 

در ادامه مشروح گفت‌وگو با طاووسی مدیرگروه نظارت و ارزیابی علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره تجربیات و رویکرد کشورها و نقشه راه کشورمان قابل مشاهده است: 

آنا: هوش مصنوعی هم اکنون چه جایگاهی در جهان دارد و چطور پیش می‌رود؟

طاووسی: هوش مصنوعی می‌تواند دنیای جدیدی را خلق کند چراکه دیدگاه ما را نسبت به دنیا تغییر می‌دهد، هوش مصنوعی محتواها را با خوانش میلیاردها داده‌ها تولید می‌کند و به مخاطبان نشان می‌دهد و تصویر ذهنی مخاطبان بر این اساس شکل می‌گیرد در حالی که تا قبل از این فناوری همواره دستیار انسان بود و خودش تولید کننده نبود و انسان فناوری‌ها را کارگردانی می کرد اما اکنون هوش مصنوعی از سناریو تا محصول نهایی را خودش می سازد. 

بر این اساس هوش مصنوعی می‌تواند نقش و هویت مستقل داشته باشد، از طرفی هوش مصنوعی قدرت یادگیری دارد و می تواند ایرادات قبلی خود را برطرف کند و به روز باشد.

اینگونه هوش مصنوعی جای بسیاری از مشاغل را خواهد گرفت، پیش‌بینی می‌شود شغل‌هایی که وجهه پاسخگویی دارند، جایگزین می‌شوند البته تصمیم دولت‌ها در این زمینه اثرگذار است. در این مسیر شغل‌هایی مانند پزشکی، برنامه‌نویسی، دستیاری ممکن است به هوش مصنوعی سپرده شود.

از طرفی شغل‌های سوال‌پایه ماندگار خواهند بود چراکه هوش مصنوعی فعلا توانمندی در سوال پرسیدن ندارد اما می‌تواند پاسخ های دقیق و متقن ارائه دهد. 

آنا: ما در هوش مصنوعی به کجا خواهیم رسید؟

طاووسی: مقام معظم رهبری جایگاه 10 کشور برتر دنیا را در حوزه هوش مصنوعی برای ما متصور شده‌اند پس باید به این جایگاه دست پیدا کنیم. در این زمینه سند هوش مصنوعی را تدوین خواهیم کرد. 

برای تصویب سند هوش مصنوعی از تجربیات 70 کشور استفاده خواهیم کرد، برخی کشورها در این زمینه سند خاص دارند، برخی در ذیل اسناد دیگر تعریف کرده‌اند، ما این کشورها را رصد کرده‌ایم. اما موضوعی که درباره کشور ما وجود دارد این است که نهادهای مختلفی در حوزه هوش مصنوعی کار می‌کنند، هماهنگی این نهادها برای تدوین و اجرای سند مهم است. تاکنون این هماهنگی‌ها ایجاد شده و پیش نویس سند هم آماده شده است که به زودی در صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب خواهد شد.

هوش مصنوعی می‌تواند نقش و هویت مستقل داشته باشد، از طرفی هوش مصنوعی قدرت یادگیری دارد و می تواند ایرادات قبلی خود را برطرف کند و به روز باشد

بررسی‌ها نشان می‌دهد که هیچ فناوری در دنیا به اندازه هوش مصنوعی سند ندارد یا هیچ حوزه ای به اندازه موضوع حکمرانی در هوش مصنوعی مورد توجه استادان در مقالات دانشگاهی نبوده است همگی این‌ها نشان می‌دهد که هوش مصنوعی بسیار مهم است.

پس از دوران رنسانس، شاید انقلاب فناوری‌های نوین که عصر حاضر رخ داده، بزرگترین جهش جهانی باشد، رنسانس با گفته دکارت که گفت «من می اندیشم پس هستم» آغاز شد حال هم هوش مصنوعی آمده که بیندیشد، سوال مهم این است که تکلیف انسان چه می‌شود؟ همچنین هوش مصنوعی می‌تواند خلاقیت داشته باشد، آموزش بدهد یا مانند فرزانه توصیه کند. 

از طرفی کشورهایی مانند روسیه و چین به کمک دانشمندان و فلاسفه خود روی هوش مصنوعی کار می‌کنند، ما همه این تجربه‌ها در شورای عالی انقلاب فرهنگی جمع‌آوری کرده‌ایم.

خوشبختانه قدمت دیرینه‌ای در حوزه اندیشه‌ای داریم چراکه حکما و فلاسفه در حوزه ذهن و رشد انسان بسیار قلم فرسایی کرده‌اند که می‌تواند در حوزه هوش مصنوعی مورد استفاده قرار گیرد.

بسیاری از کشورهای جهان «تورینگ» را پدر هوش مصنوعی می‌دانند، با این نگاه شاید قدمت هوش مصنوعی به 70 سال برسد، در این میان برخی از غربی‌ها تاریخچه نهایی هوش مصنوعی را به افلاطون و ارسطو گره می‌زنند. در بسیاری از دانشگاه‌های دنیا کتاب «نورینگ» و «راسل» در زمینه هوش مصنوعی را تدریس می‌کنند در حالی که روی جلد این کتاب عکس ارسطو درج شده است چراکه نویسنده می‌خواهند عنوان کند منطق هوش مصنوعی منطق ارسطو است.

در این زمینه نیز با وجود فلاسفه‌ای که داریم می‌توانیم حرفی برای گفتن داشته باشیم. بنابراین در هوش مصنوعی راه‌های دیگران را مدنظر قرار می‌دهیم اما باید ارزش افزوده خودمان را ایجاد کنیم. همگان می‌دانند که اندیشه ارسطو از طریق فلاسفه مسلمان ترویج شده است وگرنه که چیزی از ارسطو باقی نمانده بود.

از طرفی در کاربرد هوش مصنوعی، اولین ربات را مسلمانان ساختند، آقای جزری اولین سازنده ربات بود، رباتی که او ساخت آهنگ می‌نواخت و در زمان خودش بی‌بدیل بود و بعدها غربی‌ها اذعان کردند که آقای جزری از زمان خود جلوتر بوده است. 

خوشبختانه قدمت دیرینه‌ای در حوزه اندیشه داریم چراکه حکما و فلاسفه در حوزه ذهن و رشد انسان بسیار قلم فرسایی کرده‌اند که می‌تواند در حوزه هوش مصنوعی مورد استفاده قرار گیرد

خوشبختانه در تولید مقالات و علم در زمینه هوش مصنوعی جز 15 کشور برتر هستیم و ظرفیت منابع انسانی ما در این زمینه بالاست و یکی از مزیت‌های که باعث شده وارد مقوله هوش مصنوعی شویم همین برتری در منابع انسانی است. بسیاری از کشورها در حوزه‌های سخت افزاری و داده‌ای و ارتباطات قدرت بیشتری دارند اما به دلیل منابع انسانی با چالش مواجه هستند. در حال حاضر بسیاری از مهاجرت‌هایی که صورت می‌گیرد به همین دلیل است، چون منابع انسانی ما در هوش مصنوعی بالاست، بسیاری از کشورها با شرایط زندگی عالی، نیروی انسانی کشور را جذب می‌کنند در حالی که این نیروی انسانی منبع قدرت ماست و می‌تواند الگوریتم یادگیری ماشین را خلق و مزیت ایجاد کند. 

همین ظرفیت منابع انسانی باعث شده که سند هوش مصنوعی نوشته شود چراکه اگر مزیتی در این زمینه نداشتیم نمی‌توانستیم ورود کنیم.

آنا: کشورهای پیشرفته در هوش مصنوعی چطور عمل کرده‌اند؟

طاووسی: بسیاری از کشورها قصد دارند که در هوش مصنوعی اول شوند. رئیس جمهور روسیه می‌گوید «کشوری که در هوش مصنوعی اول شود آقای دنیا خواهد بود.» این سخنان به این معنی است که ما هم می‌خواهیم اول شوم. آمریکا هم می‌گوید که قصد دارد اول شود و عنوان می‌کند که کسی که بخواهد اول شود را رصد می‌کند. چین هم می‌خواهد تا 10 سال آینده در هوش مصنوعی اول شود. به همین دلیل دو قطبی شدیدی بین آمریکا و چین ایجاد شده است. در فناوری اینگونه است که کسی که اول شود برنده خواهد بود و بقیه محتاج او خواهند بود البته پیشگامی به تنهایی ایجاد نمی‌شود، چین این را فهمیده و می‌داند که با آن همه جمعیت و منابع، به تنهایی نمی‌تواند اول باشد.

آمریکا هم به تنهایی نمی‌تواند اول شود. آمریکا در حال ساخت اتحاد با اروپا و برخی از کشورهای آسیایی است، چین هم با برخی از کشورهای آسیایی و آفریقایی و برخی کشورهای دیگر اتحادی را تشکیل داده است و کشورها در مسیر این دو قطبی هستند.

بر این اساس هر چه اتحاد بزرگتر باشد، داده بیشتر خواهد بود، در این مسیر اگر هند و آفریقا با چین وارد اتحاد شوند، بیشترین اطلاعات در حوزه چین خواهد بود چراکه داده بیشتر را در اختیار دارد، ممکن است چالش‌های سخت افزاری داشته باشد اما می‌تواند آنها را برطرف کند. آمریکا از این موضوع آگاه شده است و در مسیر اتحاد چین کارشکنی می‌کند. 

حال که می‌خواهیم سند هوش داشته باشیم و جز 10 کشور برتر شویم در این زمینه باید راه‌مان را انتخاب کنیم و لازم است که سیاستمداران در این زمینه آگاهی لازم را به دست آورند. باید به سوالاتی نظیر اینکه «آیا می خواهیم در این دوقطبی باشیم یا نه؟ قصد داریم راه سومی را انتخاب کنیم؟» پاسخ دهیم. این که بخواهیم خودمان را جدا کنیم نشدنی است، احتمالا سیاستمداران در هوش مصنوعی چنین روشی را دنبال نخواهند کرد چراکه بستر هوش مصنوعی جهانی است و داده‌ها از پلتفرم‌ها می‌آیند. امروز پلتفرم‌های در بسیاری از امور تعیین‌کننده هستند، مثلا چین می‌تواند هوش مصنوعی داشته باشد چون پلتفرمی نظیر «بایدو» با میلیون‌ها کاربر دارد اما اروپایی‌ها نمی‌توانند چنین ادعایی داشته باشند و مثلا هوش مصنوعی آلمانی داشته باشند چون پلتفرم پرکاربر ندارد. 

میز تخصصی هوش مصنوعی راه اندازی شود، این میز شامل ذینفعان و دغدغه مندان این حوزه است، همچنین کسانی که ذی‌نفع نیستند اما به دلیل درگیری های آموزشی و پژوهشی با هوش مصنوعی در ترکیب میز تخصصی خواهند بود

از طرفی باید مدنظر داشت که هوش مصنوعی بین‌المللی است، وقتی پلتفرمی فیلتر می‌شود دیگر نمی‌توان از داده‌های آن پلتفرم برای هوش مصنوعی استفاده کرد و این امر به فراوانی داده‌ها صدمه می‌زند. با این حال در سند هوش مصنوعی مزیت‌های داخلی، بین المللی، ابرقدر‌تهای هوش، منافع کشور را مدنظر قرار می دهیم و در سند آنها را قید می‌کنیم. 

آنا: آیا برای تصویب سند هوش مصنوعی، آسیب شناسی اسناد قبلی صورت گرفته تا اشتباهات قبلی تکرار نشود؟

طاووسی: اسنادی که در مراجع قانونگذاری تصویب می‌شود شروع یک فعالیت است که نیاز به نقشه راه‌ها دارد، بر اساس بررسی‌های انجام شده در کشور، 21 دستگاه در حوزه هوش مصنوعی درگیر هستند و قرار است که سند هوش مصنوعی میان این نهادها پیوستگی لازم را ایجاد کند.  

همچنین قرار است میز تخصصی هوش مصنوعی راه‌اندازی شود، این میز شامل ذینفعان و دغدغه‌مندان این حوزه است، همچنین کسانی که ذی‌نفع نیستند اما به دلیل فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی با هوش مصنوعی درگیر هستند، در ترکیب میز تخصصی خواهند بود. در ساز و کار این میز درباره پیوست رسانه‌ای سند نیز تصمیم‌گیری خواهد شد. اعضای میز به موضوعات آینده‌نگارانه سند و پیامدهای بعضا منفی هوش مصنوعی نیز ورود خواهند کرد و راهکارهای لازم را ارائه خواهند داد.

بنابراین 20 دستگاه درگیر در حوزه هوش مصنوعی در ترکیب میز حضور دارند. دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه و شرکت‌های دانش‌بنیان نیز در ترکیب حضور دارند، البته ترکیب‌بندی میز براساس فراخور موضوع تغییر خواهد کرد. لبا این حال هسته اولیه با حضور وزارت ارتباطات، وزارت علوم،  معاونت علمی، نیروهای مسلح، دبیرخانه شورای عالی فضای مجازی و جمعی از متخصصین حوزه علوم انسانی و فنی شکل گرفته است که در آینده نزدیک سند و روزآمدسازی آن را پیگیری خواهند کرد.