شهروز تهرانی: به وجود آمدن دانشگاه آزاد اسلامی یک معجزه بود/ شهرداری پروژه‌های شهری را به دانشگاه‌ها واگذار کند

گروه واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی خبرگزاری آنا در گفت‌وگویی دو ساعته با دکتر ایرج شهروز تهرانی، از استادان برجسته رشته معماری کشور، واحدهای علوم و تحقیقات و پردیس به مرور خاطرات این دانش‌آموخته معماری پرداخت.

در بخش اول و بخش دوم این گفت‌وگو زندگی‌نامه، خاطرات دوران تحصیل و وضعیت کلی معماری کشور را بررسی کردیم و در بخش دوم هم گفت‌وگویمان را ادامه دادیم و درباره معضلات شهری تهران و نقش معماران در نابسامانی تهران به گفت‌وگو نشستیم.

موضوع گفت‌وگوی خبرنگار آنا در بخش سوم، درباره دانشگاه آزاد اسلامی و رشته معماری در این دانشگاه است که مشروح آن را در زیر می‌خوانید:

* آقای دکتر چه دروسی تدریس می‌کنید؟

- من بیشتر درس‌های طراحی تدریس می‌کنم. در واحد علوم‌ و تحقیقات درس طرح (2) که آخرین طرحی است که دانشجویان کارشناسی‌ ارشد قبل از پایان‌نامه دارند و در واحد پردیس هم طرح (1) و منظر(2) ارائه می‌کنم.

* درباره دانشگاه آزاد اسلامی و رشته معماری بگویید.

- سال 83 برای هیات‌ علمی اقدام و چندبار مدارکم را ارسال کردم اما به دلایلی گفتند که سنت بالاست و مورد موافقت واقع نشد و اکنون به عنوان استاد مدعو با دانشگاه آزاد اسلامی همکاری دارم. حقوق استادان مدعو به قدری پایین است که غیرقابل تصور است، در صورتی که معمولا استادان مدعو افراد بازنشسته و باتجربه‌ای هستند و جزو نخستین استادانی هستند که پایان‌نامه دانشجویان با آنان به عنوان استاد راهنما یا مشاور زود پر می‌شود.

به نظر من یک استاد دانشگاه باید حداقل هشت سال تجربه کاری داشته باشد، در غیر این صورت نمی‌تواند تدریس کند، زمانی که من به اتاق استادان می‌روم، مملو از دانشجویان خودم است که هنوز مهر دکتری آنها خشک نشده ولی به عنوان عضو هیات‌ علمی استخدام شده‌اند و حقوق یک ماه آنها برابر با حقوق یک ترم یک استاد مدعو است.

موضوع دیگری که در همه دانشگاه‌ها وجود دارد، این است که همه درس‌ها به صورت جدا از هم ارائه می‌شود. به نظر من اگر دانشکده معماری درس «طرح» ارائه می‌کند، باید دروسی همچون سازه، روانشناسی، برنامه‌ریزی شهری، روش تحقیق و... در کنار درس طرح ارائه شود و این درس محور قرار بگیرد و رشته‌های مرتبط در اطراف آن باشد تا بتوان از آن در معماری و شهرسازی نتیجه گرفت.

موضوع دیگری که در دانشگاه مدنظر قرار نمی‌گیرد، این است که هرکسی به دانشگاه می‌آید بالاخره فارغ‌التحصیل می‌شود و بعدها به عنوان دکتر، مهندس و غیره مشغول به کار می‌شود؛ این موضوع نیاز به سازماندهی دارد.

نباید مدرک دکتری را به هر کسی بدهیم، من معتقدم کسی که می‌خواهد دکتری معماری بگیرد، باید حداقل در یک مسابقه کشوری شرکت کرده یا اثری را طراحی کرده باشد که این اثر می‌تواند یک قاشق یا طراحی یک بیمارستان باشد.

* کاربردی بودن پایان‌نامه در جامعه از تاکیدهای رئیس دانشگاه آزاد اسلامی است، با توجه به اینکه شما استاد راهنما و مشاور پایان‌نامه‌های زیادی بوده‌اید، چه میزان از آنها را کاربردی می‌دانید؟

- تقریبا هیچ‌کدام از پایان‌نامه‌ها کاربردی نیست و فقط طراحی صرف است. البته بنده در پایان‌نامه‌هایی که استاد راهنما یا مشاور هستم، سعی می‌کنم که طراحی شهری را وارد کنم اما موضوعی که وجود دارد، این است که پایان‌نامه‌های ما غیرعملی است. الان قفسه من پر است از پایان‌نامه‌هایی که هرکدام یک موضوع بدون کاربرد را بررسی کرده‌اند که هیچ‌یک از آنها معضلات شهری و اجتماعی را حل نمی‌کنند.

متاسفانه بیشتر پایان‌نامه‌های معماری تبدیل به پایان‌نامه‌های تئوری شده است که اکثرا هم کپی‌برداری است.

من از شهرداری می‌خواهم که پروژه‌های شهری خود را به دانشگاه‌ها بدهد تا دانشگاه این سوژه‌ها را در اختیار دانشجویان قرار بدهد و با استفاده از نیروی فوق‌العاده‌ای که در دانشگاه وجود دارد روی این موضوعات کار شود.

* وضعیت پایان‌نامه‌های دانشجویان در دانشگاه‌های خارج که با آنها همکاری دارید، چگونه است؟

- من الان با دانشکده معماری فلورانس هم همکاری دارم. به عنوان نمونه یک پایان‌نامه که دو دانشجوی خانم که یکی از آنها ایرانی و دیگری ایتالیایی بود، روی موضوع «قنات‌های یزد» کار می‌کردند که این پایان‌نامه دو سال و نیم زمان برد تا اینکه به این نتیجه رسیدند که سیستم قنات ایرانی در یزد یکی از بهترین سیستم‌های آبرسانی بوده که در ایران وجود داشته است.

چرا دانشجویان ما روی این موضوع کار نکنند که دانشجویان خارجی بیایند و این موضوعات را بررسی کنند و به عنوان یک پروژه جدید روی آن کار کنند. در صورتی‌ که قنات برای ایران است و ما در حاشیه کویر با کمبود آب مواجه بودیم و در دوره خود راهکار آن را یافته بودیم.

زمانی که نوبت بررسی این پایان‌نامه شد هفت پروفسور و شش مشاور نشسته بودند و رئیس کمیسیون از من تشکر کرد که این دانشجویان را راهنمایی کرده بودم تا روی این موضوع کار کنند و به نتیجه برسند.

آنها به این فکر نکرده بودند که موضوع قنات‌های یزد موضوع جدیدی نیست و چیزی است که قبلا وجود داشته است، بلکه این موضوع برای آنها مهم بود. همچنین ایران خیلی قبل‌تر از شهرهای اروپایی شهرنشینی را ایجاد کرده بود و حتی شاهان ایرانی در دوران قدیم لباس‌هایی به سبک کت و شلوار امروزی می‌پوشیدند.

* نقش دانشگاه آزاد اسلامی در توسعه رشته و هنر معماری در کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

- دانشگاه آزاد اسلامی مهم‌ترین نقش را در توسعه معماری کشور داشته است و به نظر من به وجود آمدن این دانشگاه یک معجزه بود. اگر دانشگاه آزاد وجود نداشت با کنکورهایی وحشتناک که جوانان زیادی پشت آن مانده بودند چه می‌خواستیم کنیم؟

به نظر من دانشکده معماری دانشگاه آزاد اسلامی قزوین یکی از بهترین دانشکده‌های معماری است و هرکدام از دانشکده‌های دیگر نیز ویژگی خاص خودشان را دارند.

فارغ‌التحصیلان را باید ابتدا در مقاطع کارشناسی بگذارند تا تجربه کسب کنند، استاد بودن فقط به ارائه درس نیست بلکه به رابطه انسانی استاد و دانشجو است و آنجاست که دانشجو متوجه می‌شود که کسی که به او درس می‌دهد، یک استاد است و اگر این ارتباط برقرار نشود، دانشجو حرف استاد را نمی‌پذیرد.

* نظر شما درباره ایجاد تشکل معماری در دانشگاه آزاد اسلامی چیست؟

- خلأ وجود این تشکل حس می‌شود. به نظر من کار خوبی است که از هر دانشکده سه استاد بیایند و تشکل معماران دانشگاه آزاد اسلامی را راه‌اندازی کنند که این انجمن می‌تواند به معماری کشور کمک ارزنده‌ای کند.

اکنون مسابقات معماری که در کشور برگزار می‌شود به صورت برندی است و از استادان مختلف دعوت می‌کنند که برای قضاوت بیایند و چند معمار هم از بیرون می‌آورند و به آنها می‌گویند که می‌توانیم شما را جزو 10 نفر برتر کنیم که به نظر من این کار یک دزدی هنری است. دانشگاه آزاد می‌تواند با تشکیل این انجمن به اصلاح این روند کمک شایانی کند.

* اگر صحبتی با دانشجویان رشته معماری و علاقه‌مندان به این رشته دارید، بفرمائید.

- رشته معماری یک رشته بسیار سخت است، اگر کسی می‌خواهد به این رشته بیاید، بداند که کار سختی را در پیش دارد، ضمن اینکه باید روحیه این کار را داشته باشد و بتواند محیط را ببیند. نگاه یک معمار با دیدن عمومی فرق می‌کند و اگر نتواند درست ببیند باید مثل موسیقی کلاسیک که ابتدا متوجه آن نمی‌شود با تکرار به آن پی ببرد و نگاه خود را قوی کند.

معمار فقط ساختمان طراحی نمی‌کند. یک معمار از طراحی کشتی و قایق گرفته تا طراحی قاشق و صندلی و لباس را انجام می‌دهد. من لباس 18 سالگی دخترم را خودم طراحی کردم. توصیه من به دانشجویان رشته معماری این است که تا می‌توانند دست‌شان را قوی کنند و زیاد طراحی کنند تا استفاده از نرم‌افزارها آنها را تنبل نکند که این موضوع خیلی مهم است.