شعر «دهقانی» از جنس زنانه و دغدغه‌مند و میراث ادبی انقلاب است

به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری آنا،‌ ویژه برنامه رونمایی از مجموعه شعر «شافیه» اثر بانو عارفه دهقانی با حضور شاعران و هنرمندان داخلی و خارجی در گروه بین المللی هندیران با مدیریت دکتر علیرضا قزوه و اجرای سید مسعود علوی تبارشب گذشته، نوزدهم اسفند ماه برگزار شد.

در این نشست شاعران و ادیبانی همانند علیرضا قزوه، رضا اسماعیلی، محمود رضا اکرامی فر اسفراینی، سید مسعود علوی تبار، سید حکیم بینش، عزیز آذین فرد، علیرضا حکمتی، نغمه مستشار نظامی، سارا عبدالهی فر، حمیده پارسافر، زیبا فلاحی، فاطمه نانی زاد، فاطمه ناظری، عارفه دهقانی، و صبا فیروزی حضور داشتند.

در ابتدا علیرضا قزوه شاعر و فعال فرهنگی در معرفی شخصیت ادبی خانم عارفه دهقانی بیان داشت: یکی از شاعران خوب آیینی ما در بخش زنان که در سال‌های اخیر رشد خوبی در آثارش را شاهد بوده‌ایم سرکار خانم دهقانی است و امینم که بگویم در آینده نزدیک نام ایشان را در شمار بهترین‌های شعر بانوان ایران خواهیم شنید.

رئیس دفتر شعر، موسیقی و سرود تصریح کرد: شعر عارفه دهقانی شعری زنانه و دغدغه‌مند است که با مناسبت‌ها و اتفاقات خاص انقلاب گره خورده است. شعری با نجابت و سالم که ریشه در میراث ادبی انقلاب اسلامی دارد.

سپس سید مسعود علوی تبار شاعر به معرفی کتاب «شافیه» پرداخت و در قسمتی از صحبت‌های خود بیان داشت: مجموعه شعر آیینی «شافیه» اثر بانو عارفه دهقانی به تازگی توسط مؤسسه فرهنگی هنری شاعران پارسی زبان به چاپ رسیده است، این مجموعه در قطع رقعی و دارای ۱۰۲ صفحه، و در بردارنده ۴۸ غزل می‌باشد که در مدح و منقبت اهل البیت عصمت و طهارت (ع) سروده شده‌اند.

علوی تبار افزود: اشعار این کتاب از استحکام ادبی و طراوت معنوی بالایی برخوردار هستند و در گستره‌های گوناگون آیینی با ذوقی سرشار و طبعی لطیف مکنونات ذهنی و قلبی شاعر را به تماشا گذاشته‌اند.

نغمه مستشار نظامی، شاعر و دبیر محافل ادبی کتابخانه‌های عمومی کشور در ادامه این نشست اظهار کرد: عارفه دهقانی از رویش‌های شعر انقلاب در حوزه شعر زنان است. علاوه بر اشعار ارزشمند عارفه دهقانی در زمینه ترانه و خلق آثار با موضوعات ارزشمند بانوان از جمله خانواده؛ مادری و حجاب و عفاف آثار ارزشمندی خلق کرده است.

دیگر سخنران این محفل ، شاعر و منتقد ادبی رضا اسماعیلی بود که در ابتدای بیانات خود با اشاره به شعر زنان در تاریخ ادبیات عنوان داشت: از آغاز شکل‌گیری شعر پارسی تاکنون، زنان هم‌دوش مردان در عرصه شعر و ادبیات پارسی حضور داشته‌اند، اما به خاطر وجود محدودیت‌ها و تنگنا‌های اجتماعی، فرهنگی، بانوان شاعر کمتر دیده و شنیده شده‌اند. پروین اعتصامی گواه صادقی بر این ادعاست، شاعری که از سوی مردم عصر خویش، مورد پذیرش قرار نگرفت و شعرهایش را به پدرش نسبت دادند! در طول سده‌های گذشته بانوان ادیب و شاعر دیگری نیز بوده‌اند که به خاطر محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های فراوان، موفق به چاپ دفتر اشعار خویش نشده‌اند و این دفاتر در طول زمان از بین رفته است.

رضا اسماعیلی افزود: پیروزی انقلاب اسلامی، فصل جدیدی در حیات اجتماعی زنان ایجاد کرد و با رفع محدودیت‌ها و تنگناها، فرصت دوباره‌ای برای بالندگی و زایندگی ادبی در اختیار بانوان قرار داد. به همین دلیل بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، به موازات تحولات سیاسی و اجتماعی، شاهد حضور گسترده بانوان در عرصه حیات اجتماعی و حوزه فرهنگی بودیم. در عرصه شعر و ادبیات نیز حضور زنان، قابل تامل و تاثیرگذار بود، زنانی که با حضور در راهپیمایی‌های میلیونی پشت نظام استبدادی را شکستند، بعد از پیروزی انقلاب نیز با نقش آفرینی در عرصه‌های فرهنگی – به‌ویژه شعر و ادبیات – حضور انقلابی خود را تداوم بخشیدند.

به عنوان نمونه در دهه اول انقلاب، حوزه هنری به همت بلند زنده‌یاد طاهره صفارزاده و جمعی از اصحاب فکر و فرهنگ و با پیشانی نوشت «کانون نهضت فرهنگی اسلامی» شکل گرفت و سپس با عنوان «حوزه اندیشه و هنر اسلامی» به فعالیت خود ادامه داد. مجموعه‌ای که امروز با نام حوزه هنری شناخته می‌شود. همچنین نقش زنده‌ یاد سپیده کاشانی که از شاعران نام آشنای انقلاب اسلامی است، در همراهی با این حرکت فرهنگی در دهه اول انقلاب قابل تامل است.

در ادامه اسماعیلی تصریح کرد: بدون هیچ اغراقی، در دهه‌های اخیر بانوان در عرصه شعر و ادبیات، حضوری جدی‌تر و گسترده‌تر از دهه‌های پیشین داشته‌اند. برای اثبات این ادعا، کافی است دفاتر شعری را که در طول ۴۴ سال بعد از انقلاب منتشر شده را رصد کنیم تا شاهد رقابت تنگاتنگ بانوان شاعر با مردان در این عرصه باشیم. کافی است آمار کتاب‌های شعری را که در دهه‌های اخیر منتشر شده بررسی کنید تا ببینید چند کتاب شعر از این فهرست بلند بالا متعلق به خانم‌هاست؟ امروز به راحتی می‌توانیم فهرست بلند بالایی از بانوان شاعر تهیه کنیم، فهرستی که دربردارنده نام صد‌ها بانوی برجسته شاعر باشد که بعد از انقلاب اسلامی پا به عرصه شعر و ادبیات گذاشته‌اند. البته این امر تنها محدود به حوزه شعر و ادبیات نمی‌شود و در سایر شاخه‌های هنری نیز شاهد هنرنمایی زنان هستیم.

زن در شعر و ادبیات، مظهر عشق و عاطفه و امید است و در نقش مادر، نماد زندگی و زایندگی و بقای جامعه بشری به شمار می‌رود. علاوه بر این، از آغاز تاکنون، زن الهام‌بخش شاعران بزرگ جهان بوده و بسیاری از شاهکار‌های ادبی جهان با الهام از شخصیت ممتاز زن به عنوان «مادر» و «همسر» به عنوان محبوب و معشوق سروده شده است.

وی افزود: پیش از انقلاب، نگاه بیشتر شاعران به زن در ادبیات، به عنوان یک معشوقه بود. معشوقه‌ای که تمام محاسنش در زیبایی جسمانی‌اش خلاصه می‌شد. به عبارت دیگر هویت جنسی زن برجسته بود و در مرکز توجه قرار داشت. به همین دلیل در آیینه عاشقانه‌های پیش از انقلاب - جز در موارد معدودی – نمی‌توان تصویر نجیب و انسانی زن اصیل شرقی را به تماشا نشست، تصویری تمام رخ، کامل و مستقل از جاذبه‌های جنسی و جسمانی و تصویر انسانیِ زنی که برای دیده شدن و به رسمیت شناخته شدن نیاز به ظاهرآرایی و جلوه‌فروشی افراطی نداشته باشد و همچون مردان بر اساس قابلیت‌ها و توانمندی‌های انسانی مورد قضاوت قرار گیرد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، زن در شعر و ادبیات ما جایگاه انسانی‌تر و رفیع‌تری پیدا کرد و شاعران در اشعار خود سیمای زن را به عنوان مادر، خواهر و همسر شهید به تصویر کشیدند که جلوه‌ای معنوی‌تر و انسانی‌تر از زن است.

وی بیان داشت: زنان از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی تا به امروز - به‌ویژه در دوران دفاع مقدس - نقشی برجسته و راهگشا در تاریخ انقلاب اسلامی داشته‌اند. در عرصه شعر و ادبیات نیز زنان سنگ تمام گذاشته‌اند و حتی در مواردی از مردان هم سبقت گرفته‌اند که وجود شاعران و ادبیان بزرگی، چون طاهره صفارزاده، سیمین دانشور، سیمین بهبهانی و سپیده کاشانی گواه صادقی بر این ادعاست. بانوان ادیب و شاعری که اسوه کرامت‌های انسانی و فضایل انسانی و اخلاقی‌اند.

برای حضور و بالندگی بیشتر زنان در عرصه شعر و ادبیات، باید برای زنان امنیت خاطر ایجاد کنیم. حمایت‌های معنوی و برطرف کردن تنگنا‌های قانونی، راه را برای فعالیت بیشتر زنان در عرصه‌های فرهنگی هموار می‌کند.
این شاعر و منتقد ادبی در پایان ضمن قرائت غزلی از عارفه دهقانی اظهار نمود: تولد مجموعه شعری دیگر از بانوان شاعر، خبری خوش و اتفاقی امیدبخش است. مجموعه شعر «شافیه» اثر عارفه دهقانی، گواهی دیگر بر حضور روشن و تاثیرگذار زنان در عرصه شعر و ادبیات روزگار ماست.

به رسم ادب، چاپ و انتشار این اثر ارزشمند را به جامعه ادبی و خالق آن خانم عارفه دهقانی صمیمانه تبریک عرض می‌کنم.

فاطمه نانی زاد شاعر بیان داشت: شعر عارفه دهقانی، شعری عزیز است و ارجمند، شعری که فرزند زمان خویش است و متاثر از آن.

عارفه دهقانی شاعری متعهد است که به باور‌های ارزشمندش تحت هر شرایطی پایبند و معقد است. باوری استوار و محکم که ارزش هایش را بدون هیچ نگرانی و با شجاعت و اصالتی مثال زدنی فریاد می‌کند. عارفه دهقانی شاعری سخت کوش، آگاه و با دانش است. او برای تحقق ارزش‌ها و آرمان هایش بی محابا میکوشد و می‌جنگد و در مواجهه با ناملایمات و بی مهری‌ها ناامید نمی‌شود و از پای نمی‌نشیند. او شاعری است که به لطف خداوند هم در حوزه شعر و فرهنگ و هم در حوزه خانه و خانواده با همه جوانی موفق عمل کرده و برای بهتر و بهتر شدن هدف و برنامه دارد.

در انتها غزل‌های «ماه من»، «همراه اول» و «فاطمه ها» از کتاب «شافیه» را که در این نشست قرائت شدند را با هم می‌خوانیم:
ماه من
چادرت‌ای ماهِ من! آغازِ صبحی دیگر است
ابرُوانت زیرِ ابرِ روسری زیباتر است

سخت گیری نیست چادر، ابتدای راحتی ست
دخترم! این بهترین ارثیه‌ی یک مادر است

مادر ما حضرت زهراست، باور کردنی ست
مادری که از همه زن‌های این عالم، سَر است

کودکی را زینبی باش ... آخرش با فاطمه!
از همین حالا حجابِ تو، جهادِ اکبر است

چادرت دارد زمین را آب و جارو می‌کند
میهمانت آمد از راه ... آسمان، پشتِ در است
..

همراه اول (برای امام رضا علیه السلام)

هرکه در صحنِ تو، گم شد، تا اَبد گمراه نیست
هیچ همراهی بجز تو، اولین همراه، نیست!

هرکه در شب، گنبدت را دید، با خود فکر کرد:
راست میگفتند که زیباتر از این ماه، نیست!

گوشه گوشه از ضریحت را گرفته دستها...
دست‌ها از دامَنَت – شکرِ خدا – کوتاه نیست...

بنده‌ی شاه خراسانم، که لطفش دایم است
ور نه لطف شیخ و زاهد گاه هست و گاه نیست

این غزل را، چون غزال، آزاد کن آقا... اگر
شاعرش از حال و روز شعر خود آگاه نیست

یا اَمانَ الخائفین، یومَ یَفِرُّالاَقرَبین.
من خوشم با وعده‌ات ... پس مرگ را اکراه نیست!
....

فاطمه‌ها
در سرِ ما هست هوای شما
فاطمه هایم به فدای شما

صبح بخیر‌ای که پریده به عرش
مِهر، ز دستانِ دعای شما

مادر مایی و در این نیست شک!
هیچ کسی نیست به جای شما‌ای همه هستی ز تو پیدا شده!
کفر نگفتم که خدای شما

گفته هدف فاطمه بوده ست و بس!
خلق جهان هست برای شما‌ای که به وقت غم و درماندگی‌
می‌رسد آرام صدای شما

آه از آن دم که دمی بگذرد
زندگی ام، جز به رضای شما