وقتی ایده‌ها متولد و خلاقیت‌ها به‌بار می‌نشینند

گروه استان‌های خبرگزاری آنا؛ گاهی آنقدر درگیر ایده‌های بسیار بزرگ هستیم که ساده‌ترین موضوعات اطراف خود را نمی‌بینیم و این در حالی است که همان ایده‌های به ظاهر کوچک می‌توانند تحولی عظیم را به دنبال داشته و الگویی برای سایر کسب و کار‌ها باشند.

یک کارخانه نوآوری در کرمانشاه نمونه‌ای از کارآفرینی موفق است، محلی برای تولد ایده‌ها و جایی برای رشد و به بار نشستن خلاقیت نیرو‌های متخصص که در این بستر تمامی ابزار‌ها و منابع لازم برای کارآفرینی و رشد یک ایده مانند زیرساخت‌ها، مربیان و مشاوران خبره، سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر، خدمات دهندگان به استارت‌آپ‌ها، شتاب‌دهنده‌ها و امثال این موارد وجود دارد.

وحید نوری مدیرعامل این کارخانه نوآوری در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری آنا با توجه به اهمیت اقتصاد دانش‌بنیان به معرفی کارخانه و نحوه فعالیت آن پرداخته است که در ادامه می‌خوانیم.

آنا: چه ضرورتی برای ایجاد کارخانه نوآوری در کرمانشاه بود؟

نوری: حدود ۲۰ تا ۲۵ سال پیش تلاش بر این بود که الزامات بنیادی در حوزه‌های نوآوری و فناوری نهادینه شود و با گذشت زمان این تلاش‌ها منجر به نقش پررنگ دانشگاه‌ها به‌خصوص دانشگاه‌های دارای مراکز رشد و نوآوری در این مسیر شد؛ البته بسیاری عقیده داشتند که وظیفه دانشگاه آموزش است و ایجاد کسب و کار بر عهده دانشگاه نیست، در نتیجه مراکزی به نام پارک علم و فناوری برگرفته از خارج کشور ایجاد شد و با ایجاد این پارک‌ها، مراکز رشد و نوآوری نیز داخل آن‌ها راه‌اندازی شدند و در نهایت مسئولان به این باور رسیدند که اگر هدف ایجاد تحول و موفقیت است حتما باید بخش خصوصی هم وارد این داستان شود.

ورود بخش خصوصی در این مسیر نخست با ایجاد صندوق سرمایه‌گذاری آغاز شد و نهادی به نام صندوق نوآوری و شکوفایی به وجود آمد، گام بعدی ایجاد شتاب‌دهنده با هدف درگیرکردن بخش خصوصی به عنوان متولی شتاب‌دهنده بود که حدود سال ۹۳ نخستین شتاب‌دهنده در ایران فعالیت خود را آغاز کرد و در ادامه شتاب‌دهنده‌های دیگر شکل گرفتند و در پی آن مفاهیم جدیدتری ایجاد و نقش ادارات دولتی در این مسیر به چشم آمد که به تبع آن حضور اداره کار، شرکت شهرک‌ها و سازمان صمت نیز پررنگ‌تر شد.

هدف از این موضوع این بود که ارگان‌های مختلف در کنار شرکت‌های خصوصی و معاونت علمی، اکوسیستم کامل‌تری ایجاد کنند به‌گونه‌ای‌که ۳۰ نهاد فناورانه شامل بخش‌هایی از دولت و شرکت‌های خصوصی با یک هدف کلان ایجاد شدند که البته کار‌های زیادی به صورت موازی و هم راستا نیز انجام می‌شد.

سال ۹۵ تصمیم بزرگی مبنی بر شکل‌گیری اکوسیستمی کامل برای ارائه خدمات یکپارچه به استارت‌آپ‌ها اتخاذ شد و کشور‌هایی که در این مسیر موفق بودند، مورد بررسی قرار گرفتند و در نهایت کارخانه نوآوری با هدف ایجاد اکوسیستمی یکپارچه و سهیم بودن تمام فعالان زیست بوم فناوری و نوآوری در آن به وجود آمد. در کنار آن نیز فضای کار اشتراکی و فضایی برای استقرار مراکز تحقیق و توسعه در این مکان ایجاد شد تا افراد مستقل و شرکت‌های بزرگ در کنار هم قرار گیرند به‌گونه‌ای که در این مکان فضایی درخور برای افراد صاحب ایده وجود داشته باشد تا این افراد در کنار شرکت‌های بزرگ قرار گیرند؛ یعنی فرد به عنوان کارآموز وارد فرایند و در مرحله بعد شتاب‌دهنده شده و در مرکز نوآوری، فضای کار اشتراکی تبدیل به شرکتی بزرگ و مستقل می‌شود.

آنا: درباره نحوه ایجاد و سابقه فعالیت‌های نوآورانه در کرمانشاه بگویید.

نوری: سال ۹۴ همزمان با آغاز جنبش نوآوری استارت‌آپی کشور، تصمیم گرفتیم فعالیتی در کرمانشاه انجام دهیم و مجوز نخستین شتاب‌دهنده در شهرستان‌ها پس از تهران را اخذ کردیم و اکنون در کارخانه نوآوری ۵۱ درصد سهام متعلق به یک شرکت و ۳۴ درصد مربوط به یک صندوق سرمایه‌گذاری و باقی سهام متعلق به دو سرمایه‌گذار حقیقی است. با بررسی‌هایی که انجام دادیم متوجه شدیم شتاب‌دهنده‌ها بسیار تخصصی شده‌اند و از طرفی هم توان مالی و اجرایی به اندازه کافی برای حمایت از تمام حوزه‌ها را نداشتیم، پس تصمیم گرفتیم با توجه به ظرفیت‌‌های استان و حمایت‌هایی که داشتیم به سمت کشاورزی هوشمند برویم و سال ۹۹ معاون وقت علمی فناوری رئیس جمهور در بازدید از مجموعه، مکان را برای ایجاد کارخانه نوآوری مناسب دیدند و در آن زمان کارخانه نوآوری کرمانشاه راه‌اندازی شد.

** اهداف کوتاه و بلندمدت کارخانه نوآوری را بیان کنید.

نوری: مسئولیت ما در کارخانه نوآوری توسعه فضای کار و تلاش برای استقرار مراکز مختلف بخش نوآوری و فناوری است که با شتاب‌دهنده‌ها تفاوت دارد، در واقع سعی کرده‌ایم این موضوع در استان نهادینه شود، وظیفه کارخانه توانمندکردن استارت‌آپ نیست؛ چراکه این موضوع معطوف به فعالیت شتاب‌دهنده‌ها و مراکز نوآوری است، هدف ما ایجاد فضای جذاب به نحوی است که شرکت‌های بزرگ هم به استقرار و استفاده از فضای کاری و کارگاهی کارخانه به جای راه‌اندازی یک دفتر در شهر تمایل پیدا کنند.

دستیابی به اهداف بلندمدت مستلزم برنامه ریزی و سرمایه گذاری بوده و چشم‌انداز کارخانه برای چند سال آینده این است که بتوانیم «هاب فناوری» در منطقه باشیم.

آنا: فضای کار و سود ایجادشده از طریق فراهم کردن امکانات چگونه بوده است؟

نوری: به طور کلی محدودیتی برای حوزه‌های کاری در کارخانه وجود ندارد؛ اما محدودیت‌ها به واسطه مراکزی که در اینجا مستقر می‌شوند، ایجاد یا برداشته می‌شود و در کل تمایل به فعالیت در حوزه‌های گسترده‌تر در کارخانه وجود دارد، در مورد مدل درآمدی کارخانه نوآوری نیز باید گفت که این امر از طریق اجاره فضا میسر می‌شود به عبارتی فضای سالن همایش برای برگزاری رویداد‌ها به واسطه فضای جذابی که در کارخانه وجود دارد، بسیار متفاوت است علاوه بر این اجاره فضا‌های کار اشتراکی و خصوصی، فضا‌های کارگاهی و آزمایشگاهی مانند کافه و رستوران کارخانه که با هدف ایجاد یک رستوران تخصصی در یک اکوسیستم فعال و نوآورانه در حال راه‌اندازی است از منابع درآمد کارخانه نوآوری محسوب می‌شود و پیش‌بینی می‌شود که آینده نزدیک ۵۰۰ نفر در این محل مشغول به کار شوند.

آنا: میزان تأثیرگذاری کارخانه نوآوری در موفقیت و توسعه کسب و کار را تبیین کنید.

نوری: کارخانه نوآوری در دو بخش؛ شامل توسعه زیرساخت فیزیکی و توسعه مفهومی  فعالیت دارد که در بخش توسعه مفهومی تلاش برای جذب سرمایه است و بخش مشاوره و پایش که اطلاعات آن در پایگاه داده کارخانه به اشتراک گذاشته می‌شود با استقبال خوبی همراه شده و تمام مراکز علاقه‌مند توانایی استفاده از آن را دارند، چهار باشگاه دانش‌آموزی، دانشجویی، سرمایه گذاری و مشاوره در کارخانه وجود دارد؛ چراکه تربیت منابع انسانی متخصص مسئله مهمی است که از چند سال قبل شناسایی شده و برای آن برنامه ریزی کرده‌ایم و یکی از اقدامات مهم در حوزه دانشگاهی و دانش‌آموزی تحقق این مهم است با عقد تفاهم‌نامه با دانشگاه‌های مختلف و ارائه آموزش هدفمند میسر می‌شود به عبارتی یکی از وظایف اصلی کارخانه تأمین منابع انسانی برای شتاب‌دهنده‌ها و سایر مرازکز مستقر است.

آنا: بهترین زمان برای آغاز کار چه زمانی بوده و تفاوت کارخانه نوآوری با پارک علم و فناوری چیست؟

نوری: زمان آغاز کار برای افراد متفاوت است و اگر دانش‌آموزان از همان ابتدای ورود به متوسطه دوم  مهارت‌آموزی و کسب دانش را آغاز کنند، مطمئنا سن تأثیری برای زمان آغاز کار ندارد؛ اما در مورد تفاوت کارخانه نوآوری و پارک علم و فناوری اینکه؛ کارخانه در تلاش است با تمام بازیگران این زیست بوم ارتباط برقرار کند و اکوسیستم کاملی به وجود آورد در حالی که در پارک علم و فناوری امکان استقرار تمام مراکز فراهم نیست؛ البته کارخانه در این مسیر با مشکلات بزرگی مواجه است و به واسطه خصوصی بودن در دریافت حمایت‌های مالی با مشکل مواجهیم، یکی دیگر از مشکلات اصلی نیز کمبود نیروی انسانی متخصص است و در کل نیازمند دریافت هویت از جانب دولت هستیم.

گفت‌وگو: مهران هوشیار