چه عواملی نفس فوک‌های خزری را گرفتند؟

به گزارش خبرنگار گروه جامعه خبرگزاری آنا، فک دریای خزر به‌عنوان تنها پستاندار گوشتخوار دریای کاسپین یکی از مهم‌ترین گونه‌های جانوری در جهان محسوب می‌شود که در سال‌های اخیر جمعیت آن به‌شدت در خطر انقراض قرار گرفته است. وضعیت فک خزری در کشور‌هایی که میزبان آن هستند هر روز وخیم‌تر می‌شود و هراز چندگاهی اخباری از مرگ دسته جمعی این گونه در حال انقراض منتشر می‌شود؛ اخیرا نیز مقام‌های دولتی روسیه از کشف لاشه فک‌های خزری در سواحل روسیه خبر دادند و در گزارش‌های اولیه تعداد فک‌های تلف شده را ۷۰۰ راس اعلام کرند، اما با شروع تحقیقات این رقم افزایش پیدا کرد و دست کم به ۲۵۰۰ رسید و انتظار افزایش مجدد آن نیز می‌رود.

**رسانه‌ای شدن اخبار مرگ فوک‌های خزری پس از چند هفته!

زائور گاپیزوف، مدیرکل مرکز محیط زیست خزر روسیه می‌گوید: این فوک‌ها احتمالاً چند هفته پیش مرده‌اند. هیچ نشانه‌ای از کشته شدن یا گرفتار شدن آنها در تور‌های ماهیگیری وجود ندارد؛ وی در توضیحات خود تاکید کرده که آژانس فدرال ماهیگیری روسیه و دادستان‌ها خط ساحلی را بازرسی کردند و داده‌هایی را برای تحقیقات آزمایشگاهی جمع آوری کردند، اما تاکنون هیچ آلاینده‌ای شناسایی نشده است. این فوک‌ها در سواحل جمهوری داغستان روسیه، در امتداد دریای خزر که بزرگترین حجم آبی محصور در خشکی جهان محسوب می‌شود و با پنج کشور آذربایجان، ایران، قزاقستان، روسیه و ترکمنستان هم مرز است، متمرکز هستند.

**مرگ به دلایل طبیعی یا دخالت انسانی؟

چندین حادثه قبلی مرگ و میر دسته جمعی فوک‌ها به دلایل طبیعی نسبت داده شده است. چندین مورد دیگر از این نوع مرگ و میر در سال جاری گزارش شده است که تنها قزاقستان با توجه به دارای خط ساحلی طولانی که در دریای خزر دارد، شاهد حداقل سه مورد از این نوع بوده است، کارشناسان زیادی باور دارند این حجم از تلفات سالانه فک‌ها به هیچ وجه طبیعی نیست و ناشی از اقدامات انسانی است. شکارچیان تجاری داغستان در روسیه بیش از 8 هزار  توله فوک را در سال‌های اخیر کشته‌اند و با توجه سابقه آنها، نقش غرض انسانی در فاجعه فوک‌های خزری را نمی‌توان نادیده گرفت.

**آمار‌های متفاوت از تعداد فوک‌های خزری

داده‌های مربوط به تعداد فوک‌ها در خزر بسیار متفاوت است و آمار دقیقی از‌ آنها در دسترس نیست؛ سازمان شیلات تعداد کل فوک خزری را ۲۷۰ تا ۳۰۰ هزار و مرکز حفاظت محیط زیست خزر ۷۰ هزار فوک اعلام کرده، فوک‌های خزری از سال 2008 در فهرست قرمز اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) به عنوان گونه در معرض خطر طبقه بندی شده است.  تعداد فوک‌های دریای خزر در چند دهه گذشته به دلیل شکار بی رویه و آلودگی صنعتی به شدت کاهش یافته و به طور کلی تخریب زیستگاه و تغییرات آب و هوایی نیز در تعداد رو به کاهش این گونه خزری نقش دارد.

دکتر اصغر عبدلی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی اعلام کرده است: نکته بسیار مهمی که در خصوص قرار گرفتن جمعیت فک خزری در لبه پرتگاه انقراض قرار دارد، کاهش غذای اصلی این جانور است.

**کاهش فراوانی ماهی کیلکا یکی از احتمالات تلفات متعدد فوک خزری

کیلکا‌ها در ۳ گونه با اندازه حدود ۱۰ تا ۱۲ سانتی‌متر بیش از ۸۰ درصد از سبد غذایی این جانور را تشکیل می‌دهند و در دهه‌های گذشته جزو فراوان‌ترین ماهی‌های خزر بودند. میان ۳ گونه کیلکا، یکی از آن‌ها به‌نام "کیلکا آنچوی" نقش بیشتری داشت که متأسفانه بر اثر صید بیش از حد در روسیه، آذربایجان و ایران و کنار آن ورود گونه مهاجم "شانه‌دار" به دریای خزر جمعیت آن به‌شدت کاهش یافت.

نتایج تحقیقات مؤسسه تحقیقات شیلات و سازمان شیلات نشان داده است که میزان صید کیلکا به ۷۰ هزار تن رسیده بود و هیچ‌گاه به سهم فوک دریایی از این ماهی‌ها توجه نشد، در واقع انسان به یک رقیب غذایی برای فک خزری تبدیل و باعث شد غذای اصلی جمعیت فک خزری از بین برود، در نتیجه فک خزری در زادآوری مشکل پیدا کرد، بدنش ضعیف و آماده ابتلا به انواع بیماری‌ها شد و جمعیت آن کاهش پیدا کرد.

** مانورهای نظامی تأثیر فراوانی در مرگ‌ومیر فک‌ها دارد

اما مدیرکل دفتر زیست‌بوم‌ها و سواحل دریایی سازمان حفاظت محیط زیست معتقد است: مانورهای نظامی تأثیر فراوانی در مرگ‌ومیر فوک‌ها دارد. در سال‌های گذشته نیز که لاشه فوک‌های تلف‌شده را در سواحل مشاهده کرده‌ایم، زمانی که ما این فوک‌ها را جهت تشخیص علل مرگ‌ومیر بررسی می‌کنیم، بدون هیچ‌گونه اثری از بیماری هستند اما کشورهای شمال خزر دلیل این تلفات را آلودگی و بیماری اعلام می‌کنند و می‌گویند که این حجم از تلفات طبیعی است! به‌خلاف نظر این کشورها ما معتقدیم این حجم از تلفات سالانه فک‌ها به هیچ وجه طبیعی نیست و ناشی از اقدامات انسانی است.