از مغزتان چقدر اطلاعات دارید؟

همانطور که می‌دانید مغز، حساس‌ترین قسمت بدن محسوب می‌شود که بیشتری از هر عضو دیگر اکسیژن مصرف می‌کند و بر روی اندام‌های مختلف مدیریت دارد. این عضو حتی زمانی که بدن در خواب به سر می‌برد بیدار است و به فعالیت می‌پردازد، اما آیا اجزای آن را می‌شناسید و از نحوه عملکرد آن آگاهی دارید؟

در ادامه قرار است شما را بیشتر با این عضو آشنا کنیم.

نگاهی به مغز و نحوه عملکرد آن

مغز یکی از حساس‌ترین و پیچیده‌ترین قسمت‌های بدن در مهرداران و بیشتر بی مهرگان محسوب می‌شود که حتی گاهی اوقات و در برخی از گونه‌ها ۲ درصد از وزن بدن جان‌دار را تشکیل می‌دهد.

مغز در همهٔ مهره‌داران و بیشتر بی‌مهرگان مرکز دستگاه عصبی است و از این رو تنها بی‌مهرگانی مانند اسفنج دریایی، عروس دریایی، آب‌دزدک دریایی بالغ و ستاره دریایی مغز ندارند، هرچند دارای بافت عصبی پراکنده هستند. مغز در سر و نزدیک اندام‌های حسی مانند بینایی، بویایی، چشایی و شنوایی قرار دارد. 

مغز انسان ۲۰ تا بیشتر از ۲۵ درصد انرژی مصرف می‌کند و بیشترین کالری خود را از کربوهیدات‌ها جذب می‌کند، می‌توان اینگونه گفت که مغز این سوخت را به‌سرعت مصرف می‌کند و حتّی زمانی‌که شخص در خواب است، مغز بیشتر از هر عضو دیگری از بدن اکسیژن مصرف می‌کند. 

از نظر فیزیولوژی و تکاملی زیستی، کار مغز کنترل متمرکز بر روی اندام‌های بدن است. مغز با تولید الگو‌های فعالیت ماهیچه‌ها یا با هدایت مواد شیمیایی تراوشی که هورمون نام دارند، بدن را کنترل می‌کند. این کنترل متمرکز باعث پاسخ سریع و هماهنگ به تغییرات محیط می‌شود. برخی انواع پایه‌ای از پاسخ مانند بازتاب یا رفلکس عصبی می‌تواند توسط طناب نخاعی یا گانگلیون‌ها ایجاد شود، اما کنترل پیچیده و هدفمند بر رفتار‌ها بر پایهٔ حس‌های ورودی پیچیده نیازمند توانایی یکپارچه‌سازی اطلاعات یک مغز متمرکز است.

در بدن انسان، مغز و نخاع جمعا بخش دستگاه عصبی مرکزی (CNS) را تشکیل می‌دهند که وظیفه آن دریافت وضعیت درونی و بیرونی بدن از دستگاه عصبی پیرامونی (PNS) موجود در نقطه‌های مختلف بدن، پردازش پیام‌های دریافتی و صدور فرامین مرتبط است.

مغز دارای نیمکره‌های مخ، مخچه و ساقه مغز است و بیشترین حجم آن به دست نیمکره‌های مخ تشکیل می‌شود، این نیمکره‌ها باعث می‌شود افراد فکر و صحبت و بحث کنند.

نیمکره چپ فعالیت‌های نیمه راست بدن و نیمکره راست فعالیت‌های نیمه چپ بدن را کنترل می‌کند.

هر نیمکره به طور هم زمان و یکسان از تمام نقلط بدن اطلاعات دریافت می‌کنند.

 نیم کره چپ مخ به توانایی استدلال و ریاضیات و نیم کره راست مخ در مهارت‌های هنری تخصص یافته‌است. مخچه هم مرکز برخی تعادل بدن است و با ورزش‌های مثل ژیمناستیک و بندلغزی تقویت می‌شود.

بخش دیگر ساقه مغز است که سبب می‌شود مخ و مخچه به نخاع اتصال پیدا کنند. 

وظایف ساقه مغز چیست؟

ساقه مغز یکی از مهمترین آناتومی‌های مغز انسان است و این عملکرد هارا کنترل می‌کند: 

• نفس کشیدن
• آگاهی
• عملکرد قلب
• حرکات غیر ارادی عضلات
• قورت دادن
• حرکت چشم و دهان
• رله حسی (درد، گرما، صدا و…)
• گرسنگی

ساقه مغز دارای سه بخش است:

•  مغز میانی
•  پل مغزی
• بصل النخاع
• بصل النخاع در بالای نخاع است و مرکز فعالیت‌های غیرارادی بدن است و برای همین مشهور به گره حیات است.
• مخ و لوب‌های آن
• مخ حاصل لوب‌های مختلفی است:
• لوب آهیانه‌ای
• لوب پیشانی
• لوب گیجگاهی
• لوب پس‌سری
• در هر یک از این لوب‌ها حواس مختلفی وجود دارد. بعنوان مثال:
• لوب پیشانی: حس بویایی
• لوب پس‌سری: حس بینایی
•  لوب گیجگاهی: حس شنوایی
•  لوب آهیانه‌ای: مرکز حواس پیکری مانند لامسه. همچنین مغز دارای دستگاه لیمبیک هست.

سلول‌های مغز

مغز علاوه بر نیمکره‌های مخ و ساقه مغز و مخچه از دو سلول دیگر هم تشکیل شده است به نام سلول عصبی یا نورون و سلول گلیا که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.

سلول عصبی یا نورون

نورون‌ها اندازه‌ها و اشکال زیادی دارند، اما همگی از یک جسم سلولی، دندریت و آکسون تشکیل شده‌اند. نورون اطلاعات را از طریق سیگنال‌های الکتریکی و شیمیایی منتقل می‌کند.

 نورونی که بر انگیخته است، انرژی خود را به نورون‌های مجاور خود منتقل می‌کند. نورون‌ها انرژی یا «صحبت» را از طریق یک شکاف کوچک به اسم سیناپس به همدیگر منتقل می‌کنند.

سلول گلیا

گلیا یک کلمه یونانی به معنای چسب است.

سلول‌های مغزی هستند که تغذیه، محافظت و پشتیبانی ساختاری را برای نورون‌ها به وجود می‌آورند. حدود ۱۰ تا ۵۰ برابر بیشتر از سلول‌های عصبی گلیا وجود دارد و شایع‌ترین نوع سلول‌های درگیر در تومور‌های مغزی هستند. آستروگلیا یا آستروسیت‌ها مراقب هستند آن‌ها سد خونی مغز را تنظیم می‌کنند و به مواد مغذی و مولکول‌ها اجازه می‌دهند با نورون‌ها تعامل داشته باشند.

آن‌ها هموستاز، دفاع عصبی و ترمیم، تشکیل اسکار را کنترل می‌کنند و هم‌چنین بر تکانه‌های الکتریکی تأثیر می‌گذارند. سلول‌های الیگودندروگلیا ماده‌ای چرب به نام میلین ایجاد می‌کنند که آکسون‌ها را عایق می‌کند و به پیام‌های الکتریکی اجازه می‌دهد سریع‌تر حرکت کنند. سلول‌های اپاندیمال بطن‌ها را می‌پوشانند و مایع مغزی نخاعی (CSF) ترشح می‌کنند. میکروگلیا سلول‌های ایمنی مغز هستند که از آن در برابر مهاجمان محافظت می‌کنند و زباله‌ها را تمیز می‌کنند. سیناپس‌ها را هم هرس می‌کنند.

جمجمه

مغز در درون جمجمه محافظت می‌شود. جمجمه از هشت استخوان تشکیل شده است.

 در داخل جمجمه سه ناحیه متمایز وجود دارد: حفره قدامی، حفره میانی و حفره خلفی.

 اعصاب جمجمه‌ای از ساقه مغز سرچشمه می‌گیرند، از راه سوراخ‌هایی به نام روزنه از جمجمه خارج می‌شوند و به نقطه‌های مختلف از بدن می‌روند که عصب‌دهی می‌کنند. 

• بیشتر بخوانید:
• نانو پوشش‌ها و تحول زندگی انسان مدرن
• پنگوئن‌ها چگونه زیر آب را به‌وضوح می‌بینند؟
• وقتی هوا خیلی گرم است در مغز چه اتفاقی می‌افتد؟

انتهای پیام/