من معلمم و معلم بودن انتخاب و افتخار من است؛ از دانشجویی در رشته شیمی تا ارتقا به مرتبه استادی در یک دانشگاه

دکتر معصومه طباطبایی نخستین عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد بوده که چندی است به افتخار استادی نایل شده است.

طباطبایی در سال 1345 در خانواده فرهنگی در یزد متولد شده و مرحوم پدرشان از معلمان قدیم و در مقطع ابتدایی تدریس داشته و تدریس دروس دینی و قرآن را در بعضی مدارس یزد عهده‌دار بوده است.

او تحصیلات خود را در مقطع راهنمایی و دبیرستان در مدارس تعلیمات اسلامی گذرانده و تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته شیمی کاربردی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد آغاز کرد، سپس در گرایش شیمی معدنی ادامه داده و از سال 1374 عضو هیات علمی رشته شیمی ( گرایش معدنی) واحد یزد است.

طباطبایی به واسطه موفقیت‌های علمی و موفقیت‌های کسب کرده از طرف سازمان مرکزی دانشگاه، واحد یزد، استانداری و سایر نهادهای دولتی و غیردولتی مورد تجلیل قرار گرفت. وی مدتی را به عنوان معاون هماهنگی دانشگاه آزاد اسلامی استان یزد فعالیت کرد و مدتی کوتاه است به عنوان معاون پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد مشغول به فعالیت بوده و از وی تألیفات و مقالات گوناگونی به چاپ رسیده است.

خبرنگار خبرگزاری آنا در یزد به بهانه سالروز شهادت استاد شهید مرتضی مطهری و روز معلم و گرامیداشت مقام استاد با وی گفت‌وگویی انجام داده است.

* وضع رشته شیمی در ایران و مقایسه با کشورهای آسیایی و جهان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

- شیمی یکی از علومی است که همواره در زندگی بشر دخالت داشته و دارد و با پیشرفت تمدن دخالت علم شیمی نیز در زندگی بیشتر خواهد شد. شیمی در طول تاریخ طولانی و تکاملی خود دوران‌هایی داشته است: دوران باستان که فعالیت‌هایی در زمینه استخراج فلزات از معادن، تهیه رنگدانه‌ها، استخراج مواد دارویی و عطرها از گیاهان و ... انجام می‌شده بدون آنکه علم شیمی شناخته شده باشد، دوران کیمیا‌گری از آستانه پیدایش مسیحیت تا سال‌های 1700 میلادی و دوران شیمی جدید.

ایرانیان در دوره تمدن اسلامی فعالیت‌های زیادی در زمینه شیمی داشته‌اند. به عنوان مثال کشف الکل و جوهر گوگرد به وسیله کیمیاگر ایرانی به نام محمد زکریای رازی. کلمه کیمیا از کلمه‌های فارسی به معنای طلا است و به دلیل قدمت علم شیمی در ایران آن را علم بومی ایرانیان می‌دانند.

در پایگاه استنادی ESI (زیرمجموعه تامسون روتیرز) نام ایران به عنوان طلایه‌داران علم آمده است و در میان تعدادی از رشته‌های موضوعی، رشته شیمی یکی از رشته‌هایی است که تولیدات علمی آن در ایران درخور توجه است. خوشبختانه ایران در سال 2014 رتبه 3 در رشته مهندسی شیمی را در تولید علم داشته است و طبق گزارش اعلام‌شده در سال 1393 ایران رتبه 13 تولید علم رشته شیمی در جهان و رتبه اول در منطقه را به دست آورده است. دانشگاه آزاد اسلامی نیز یکی از برترین‌های تولید علم شیمی در ایران است.

* رشته شیمی در واحد یزد چه خصوصیت‌هایی دارد؟

- رشته شیمی در واحد یزد یکی از قدیمی‌ترین رشته‌ها و جزء نخستین رشته‌هایی است که در مقاطع ارشد و دکتری دانشجو داشته است. همه همکاران در گروه شیمی واحد یزد در این سال‌ها سعی بر ارتقای کمی و کیفی این رشته داشتند و این‌جانب نیز به سهم خود در راستای تکمیل تجهیزات آزمایشگاه‌ها، راه‌اندازی آزمایشگاه‌های مختلف، تهیه و تدوین دستورکار آزمایشگاه‌ها در راستای اجرای سرفصل‌های مصوب تلاش کرده‌ام.

رسالت اصلی هر عضو هیات علمی دانشگاه تدریس و پژوهش است که من نیز سعی کرده‌ام در کنار تدریس به امور پژوهشی نیز توجه داشته باشم. حاصل فعالیت‌های پژوهشی این‌جانب و تلاش دانشجویان چاپ بیش از 110 مقاله با نمایه ISI و علمی پژوهشی، چاپ دو کتاب، ارائه مقالات متعدد در کنفرانس‌های بین‌المللی خارجی و همایش‌های ملی و انجام طرح‌های درون‌دانشگاهی و برون دانشگاهی بوده است. فعالیتی هم هرچند اندک در راستای تولید محصولات دانش‌بنیان داشته و دارم و مجوز دانش‌بنیان یک محصول نانو را دریافت کرده‌‌ام.

* در مورد کم شدن تعداد دانشجویان در رشته شیمی آیا صحبت خاصی دارید؟

- متاسفانه در سال‌های اخیر تمایل دانشجویان به ادامه تحصیل در رشته‌های علوم پایه کم شده است و در آینده نزدیک کشور با مشکلات کمبود متخصص در این رشته‌ها روبرو خواهد شد. با توجه به نظر مقام معظم رهبری و نامگذاری سال 1395 به نام اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل و توجه همه مسئولان در راستای افزایش درآمدهای غیرنفتی و توسعه تولیدات داخلی کشور امیدواریم توجه ویژه‌ای به این مبحث صورت گیرد.

* رابطه پژوهش و تولید را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

- هیچ تولید موفقی بدون انجام پژوهش امکان‌پذیر نیست. در صورتی که تحقیق و پژوهش‌های اولیه و در مراحل تولید روی کیفیت محصول و نوآوری، روی بازار فروش، تکمیل تجهیزات و سرمایه لازم انجام نشود، تولید موفق نخواهد بود.

* اوقات فراغت را چگونه سپری می‌کنید؟

- معمولا با توجه به حجم کاری داخل دانشگاه و کارهای خانه‌داری که اصلی‌ترین کار بانوان است، اوقات فراغت زیادی باقی نمی‌ماند. اما اگر اوقات فراغتی باشد، مسافرت‌های خانوادگی و بجا آوردن صله رحم در اولویت است.

* ارتقای مرتبه علمی شما چه تاثیری در زندگی‌تان داشته است؟

- افزایش مرتبه علمی مربوط به محیط دانشگاهی است. در زندگی شخصی یک زن با هر مرتبه‌ای همسر و مادر است و باید وظایف خود را انجام دهد. اما در محیط دانشگاه افزایش مرتبه علمی استادان باعث افزایش امتیازات فردی و جمعی دانشگاه است و رابطه مستقیم با گسترش فعالیت‌های علمی-پژوهشی استادان دارد.

* تعریف اخلاق علمی از نظر شما چیست؟

- مجموعه ای از آداب و اصول اخلاقی، امانتداری و صداقت که باید در حین پژوهش و تولید و نشر دانش رعایت شود را می‌توان در قالب اخلاق علمی تعریف کرد. دقت در ارائه واقعیت‌ها، رعایت حق و حقوق همه افرادی که درگیر کار علمی بوده‌اند و یا از پژوهش‌ها و آثار آنان استفاده شده است، رعایت حق دانشجویان در انتقال علم به نحو شایسته به آنان از سوی اعضای هیات علمی، اخلاق علمی محسوب می‌شود.

* و توصیه به استادان جوان

- توصیه این‌جانب به استادان جوان این است که در محیط علمی و پژوهشی دانشگاه با رعایت اخلاق اسلامی و علمی که درخور نام استادی است کار کنند و الگوی مناسبی برای جوان‌هایی باشند که خانواده‌ها با هزار امید آنان را به ما سپرده‌اند. افزون بر این، علی‌رغم ذهنیت افراد که شغل اصلی اعضای هیات علمی، تدریس است به امر پژوهش و به‌ویژه پژوهش‌هایی که منجر به تولید محصولات دانش‌بنیان شود، اهمیت قائل شوند.

استادان جوان ما می‌­توانند همزمان با امر تدریس در واحدهای پژوهش و فناوری همکاری داشته باشند که هم موقعیت خوبی برای خود آن­هاست و هم باعث ارتقای سطح کشور در امر تولید و کارآفرینی خواهد شد.

* اگر قرار باشد شغلی را انتخاب کنید آیا باز هم همین حرفه را انتخاب می‌کنید؟

- پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله می‌فرمایند: در میان صدقه‌هایی که مردم می‌دهند، هیچ صدقه‌ای ارزنده‌تر از یاد دادن علم و دانش نیست. من در سخنرانی سال 1394 به مناسبت روز معلم و بزرگداشت مقام استاد در واحد یزد، مطرح کردم که استادان و معلمان شاید در مواردی که دور هم باشند و بحث‌های اقتصادی پیش بیاید به ظاهر اظهار پشیمانی کنند که چرا وارد مقوله آموزش شده‌اند اما حقیقت این است که اگر دوباره زمان برگردد، اکثرا مجددا شغل معلمی را انتخاب خواهند کرد. من معلمم و معلم بودن انتخاب من است.