انتشار عکس و خبر شکنجه زن مشهدی؛ مروج خشونت یا پیشگیری از تکرار؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری آنا، در روزهای اخیر اخبار و تصاویری از شکنجه 21 روزه اعظم، زن مشهدی توسط همسرش در رسانه‌ها منتشر شد که این گزارش به حدی دلخراش بود که حتی شهیندخت مولاوردی، معاون رئیس جمهوری در امور زنان و خانواده هم نتوانست آن را کامل بخواند و در کانال تلگرام خود نوشت که به دلیل شدت و وسعت خشونت اعمال شده علیه اعظم و دو دخترش، فقط تا نیمه گزارش را خوانده است.

با توجه به اینکه انتشار چنین اخبار دردناکی از فجایع خشونت‌آمیز چه تاثیری در روحیه و افکار عمومی دارد و آیا باعث ترویج خشونت در جامعه می‌شود یا خیر زوایای مختلف این موضوع را از نظر چند جامعه شناس و استاد ارتباطات مورد بررسی قرار دادیم که در ادامه می‌خوانید.

حرکت رسانه بر تیغ دولبه اخبار خشونت آمیز

پرویز اجلالی، جامعه شناس و پژوهشگر در مورد انتشار اخبار حوادث خشونت آمیز و تاثیر آن بر جامعه به خبرنگار آنا می گوید: عقل حکم می‌کند که مردم بالغ در جامعه در جریان اخبار حوادث و اتفاقات قرار گیرند و پنهان کردن حقایق و واقعیت‌های جامعه از مردم بالغ کار معقولی نیست زیرا مردم باید بدانند که برخی اشخاص در جامعه مرتکب جنایات فجیع علیه بشریت و برخی دیگر از مردم نیز قربانی چنین اعمالی می‌شوند که این موضوع هم در اخبار داخلی مانند شکنجه اعظم و هم در سطح جهانی در مورد جنایات داعش مصداق دارد.

این عضو هیات علمی موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی، آگاهی مردم از حقایق موجود در جامعه را حق طبیعی آنان می‌داند و می‌گوید: انتشار اخبار حوادث و خشونت‌آمیز از سوی رسانه‌ها کار درستی است و حتی وظیفه روزنامه‌نگاران و خبرنگاران ایجاب می‌کند که اخبار چنین حوادث خشونت‌باری را منتشر کنند تا افکار عمومی آگاه شوند.

اطلاع افکار عمومی از بروز خشونت علیه زنان لازم است

سیمین کاظمی، عضو انجمن جامعه شناسی ایران هم در این مورد می گوید: اطلاع افکار عمومی از بروز خشونت علیه زنان لازم است زیرا متاسفانه در رسا‌نه‌های دولتی و گروهی محدودیت‌هایی در این زمینه وجود دارد و اخبار خشونت علیه زنان بسیار کم در رسانه‌ها منتشر می شود در حالی که ممکن است انتشار چنین اخباری اثرات مثبتی برای تصویب سریع‌تر لایحه خشونت علیه زنان داشته باشد.

رسانه‌ها روی یک تیغ دو لبه قرار دارند

محمد علی الستی، استاد دانشگاه و جامعه شناس ارتباطات نیز در گفت‌وگو با خبرنگار آنا معتقد است رسانه‌ها در مورد انتشار اخبار و تصاویر خشونت آمیز در جامعه روی یک تیغ دو لبه قرار دارند، زیرا از سویی افشای این نوع اخبار و انتشار تصاویر شکنجه و خشونت می‌تواند افکار عمومی را تحریک کند اما از سوی دیگر می تواند بالابردن آستانه تحریک پذیری مردم را در پی داشته باشد به نوعی که بروز چنین اتفاقاتی برای مردم به یک امر عادی تبدیل می‌شود.

وی می‌گوید: ما به عنوان رسانه باید سعی کنیم فرآیند خبررسانی را اصلاح کنیم تا عوارض کمتری برای مخاطب داشته باشد اما از سویی اثرات مورد نظر ما به معنای آگاهی مردم و بیدار کردن وجدان عمومی است بنابراین رسانه‌ها از نظر حرفه‌ای باید روی جنبه‌های منفی این اخبار تمرکز کنند و به مخاطب فرصت دهند که نسبت به موضوع واکنش نشان دهد در حالی که متاسفانه به صورت روزانه آنقدر با حجم اخبار روبه‌رو هستیم که فرصت دقت و تمرکز از مخاطب سلب می‌شود.

کاظمی، فعال زنان نیز با این استاد دانشگاه هم‌عقیده است و می‌گوید: انتشار تصاویر دردناک از حوادث خشونت‌آمیز، آستانه تحمل جامعه را افزایش داده و شنیدن چنین اخباری برای مردم عادی می‌شود.

فریدون صدیقی، روزنامه‌نگار و استاد ارتباطات اما به خبرنگار آنا می‌گوید: انتشار اخبار حوادث و بسیاری از اخبار خشونت‌آمیز در روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها به صورت یک رفتار واکنشی است نه کنشی زیرا پس از آنکه رسانه‌های اجتماعی و شبکه‌های مجازی به این مطالب پرداختند و به صورت گسترده به آن دامن زدند رسانه‌های رسمی ناچار به این اتفاق تن می‌دهند.

وی انتشار اخبار خشونت آمیز را موجب تهدید امنیت روانی مخاطب می‌داند و‌ می‌گوید: انتشار اخبار انبوه از حوادث و برخوردهای خشونت آمیز در جامعه اثر روانی خوبی ندارد و باعث روانپریشی افراد می‌شود اما وقتی تولید خشونت در جامعه به امری عادی تبدیل شده بروز چنین اتفاقاتی نیز طبیعی است.

نقش اخبار خشونت‌آمیز در ترویج خشونت در جامعه

اجلالی، پژوهشگر اجتماعی، ترویج خشونت در جامعه ناشی از انتشار اخبار خشونت آمیز را رد می‌کند و می‌گوید: این تصوری نادرست است که از سوی اخلاق‌گرایان مطرح می‌شود در حالی که به لحاظ علمی به اثبات نرسیده و با نتیجه مطالعات اجتماعی ناسازگار است. انجام رفتار خشونت آمیز کاری نیست که افراد بتوانند به سادگی آن را از دیگران تقلید کند. به عنوان مثال فردی که در خانواده‌ای رشد یافته که به زنان و دختران احترام بسیاری می‌گذارند محال است که به موجودی خوف آور و تجاوزگر به زنان تبدیل شود یا فردی که در طول عمرش هیچ کار خلافی نکرده است یک شبه دزد نمی‌شود بنابراین باید ریشه‌های آسیب اجتماعی و خشونت در خانواده موجود باشد تا فرد مستعد انجام تخلف و خشونت شود.

وی کانون خانواده، گروه همسالان و محل زندگی افراد را در بروز زمینه‌های خشونت در آنان موثر می داند و می‌گوید: افرادی که عقده‌های روانی در زندگی و ذهن خود دارند به سمت چنین تخلفاتی گرایش پیدا می‌کنند که با توجه به تربیت خانوادگی و گذشته تاریخی آنان شکل گرفته است بنابراین صرف انتشار یک خبر خشونت آمیز، هیچ فردی را دگرگون و خشن نمی‌کند.

این گفته‌ها در حالی است که الستی، استاد ارتباطات معتقد است: رسانه‌ها باید در انتشار خبر دقت کنند که تنها به جنبه گزندگی خبر توجه نکنند و باید به همه جوانب ماجرا و خبر بپردازند زیرا با انتشار تصاویر دردناک و اخبار خشونت‌آمیز در جامعه گزندگی خبر را در جامعه بالا می‌بریم اما نمی‌توانیم باعث افزایش شعور اجتماعی و بیداری وجدان عمومی شویم بنابراین در صورتی که اخبار خشونت آمیز حوادث به صورت حرفه‌ای منتشر نشود ممکن است باعث ترویج خشونت در جامعه شود.

کاظمی، جامعه شناس و فعال زنان نیز انتشار چنین اخباری را برای ترویج خشونت بی اثر می‌داند و می‌گوید: بعید است که افراد با شنیدن و دیدن اخبار و تصاویری خشن انجام اقدامات خشونت آمیز را یاد بگیرند باید توجه داشته باشیم که ریشه‌های خشونت در جامعه بسیار زیاد است و افراد صرفا با خواندن چنین اخباری نمی‌توانند اعمال خشونت آمیز از خود بروز دهند.

این فعال زنان معتقد است شاید یکی از ریشه‌های ترویج خشونت در جامعه از رسانه‌های جمعی و مکتوب سرچشمه بگیرد اما دیدن فیلم سینمایی و عکس به تنهایی باعث بروز اعمال خشونت آمیز در جامعه نمی شود. خشونت خانگی بیشتر به عوامل اجتماعی برمی‌گردد و به مسایل روانشناختی بستگی دارد. به عنوان مثال در جوامعی که مردسالاری حاکم باشد و زنان از نظر حمایتی و قوانین در مرتبه فرو دست نسبت به مردان قرار گیرند مردان به خود این اجازه را می‌دهند که خشونت‌هایی را نسبت به زنان و دختران روا دارند به خصوص در جامعه‌ای که قوانینی برای حمایت از زنان وجود نداشته باشد و زن مجبور باشد در همان خانه‌ مانده و هیچ حمایت اجتماعی و سرپناهی برای ادامه زندگی‌اش وجود نداشته باشد. همچنین برخی از افراد مشکلات روانشناختی دارند و مشکل را به صورت آزار و اذیت دیگران و سادیسم بروز می‌دهند که همه این عوامل در کنار هم می‌تواند زمینه ساز بروز خشونت در جامعه شود.

رسانه‌های رسمی با انتشار اخبار خشونت آمیز نقشی در ترویج خشونت در جامعه ندارند. صدیقی، استاد ارتباطات با اشاره به این موضوع معتقد است: اما باید توجه داشته باشیم که مدیریت جامعه در این میان به ایفای نقش بپردازد و از سوی مدیریت کشور فضای خشونت آمیز در جامعه تعدیل و در فضای رفتاری نیز باید نگرانی‌ها و دلواپسی‌های مردم جامعه کم شود به طوری که زمینه‌های فرهنگی کاهش خشونت از دوران کودکی در مدارس و سیستم آموزشی به افراد آموزش داده شود.

وی می‌گوید: وقتی برای اعدام یک قاتل پیش از طلوع آفتاب بیش از 10 هزار نفر همراه با فرزند و خانواده خود در محل حاضر شده و به لحظه جان کندن یک انسان می‌نگرند نشان می‌دهد که جامعه نسبت به این اتفاقات ایزوله شده و رفتار خنثی از خود نشان می‌دهند و به مرور زمان نیز این پدیده‌ها به صورت عادی جلوه می‌کند بنابراین خشونت در جامعه نهادینه می‌شود.

بررسی تاثیرپذیری نوجوانان از تصاویر و اخبار خشونت آمیز

اجلالی، استاد دانشگاه یادآوری می‌کند که اگر در طولانی مدت سریال‌های تلویزیونی و سینمایی فیلم‌های اکشن وجنگی پخش کنند در روحیه جوانان و نوجوانان تاثیرگذار می‌گذارد زیرا آنان در سنی قرار دارند که میزان تاثیرپذیری از فیلم بسیار زیاد است بنابراین امکان افزایش تمایل نوجوان به درگیری و خشونت وجود دارد البته این مساله نیز به صورت علمی و پژوهشی تایید نشده است. گاهی نیز مطالعات نشان می‌دهد که افراد با دیدن تصاویر خشونت‌آمیز و مبارزه‌جویی احساس تمایل به خشونت را دفع کرده و به انسان‌های آرام‌تری تبدیل می شوند به عنوان مثال جوانانی که در مسابقات فوتبال و کنسرت‌های پاپ فریاد می‌زنند انرژی آنان تخلیه شده و پس از خروج از سالن افراد آرام‌‌تری می‌شوند.

اجلالی معتقد است با دیدن تصاویر و مطالعه چند خبر خشونت‌آمیز در جامعه مسلما افراد، افسرده یا خشونت‌جو نمی‌شوند و این نظرات احساسی است.

به گزارش آنا، در روزهای اخیر خبری مبنی بر شکنجه 21 روزه اعظم و دو دخترش در رسانه‌های رسمی کشور منتشر شد که در آن گزارش زن مشهدی 21 روز بدون آب و غذا تحت شکنجه همسرش قرار گرفته بود. پس از انتشار این خبر همسر معتاد این زن بازداشت و دو دختر این زن به سازمان بهزیستی کشور سپرده شد. شهیندخت مولاوردی معاون رئیس جمهوری در امور زنان و خانواده نیز به مدیرکل امور زنان و خانواده استان دستور پیگیری وضعیت این زن را داد.