عضو شورای مدیریت آسیب‌های اجتماعی ایران: نگاه قهری با سنت چهارشنبه‌سوری درمان مساله نیست

مصطفی آب‌روشن، جامعه‌شناس، در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری آنا در خصوص مشکلات و آسیب‌های مراسم روز چهارشنبه‌سوری اظهار کرد: از گذشته‌های دور چهارشنبه‌سوری به عنوان یک نماد عالی همبستگی اجتماعی و یکی از جشن‌های باستانی در بین ایرانیان بوده و کارکردهای مثبت فراوانی در گذشته داشته است اما امروزه به علت رهاشد‌گی و به رسمیت نشناختن از سوی نهادهای اجتماعی مسئول، این پتانسیل و سرمایه اجتماعی به جای اینکه در راستای گره‌گشایی و تخلیه هیجانات اجتماعی عمل کند خود به عنوان کابوس اجتماعی، عاملی برای ایجاد آسیب‌های اجتماعی شده است.

وی افزود: در تمامی جوامع بشری آداب، رسوم و جشن‌هایی را به عنوان آیین‌های سنتی حفظ و به نسل‌های آینده منتقل می‌کنند که در جامعه ما نیز از جمله این جشن‌ها چهارشنبه‌سوری است؛ جشنی که در گذشته فرارسیدنش مترادف با شادی، همدلی و محبت‌افزایی بوده است.

عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران یادآور شد: جشن چهارشنبه‌سوری امروزه ناخواسته تبدیل به ابزاری برای شهروند‌آزاری شده است. متاسفانه در جامعه ما به خاطر نگاه‌های امنیتی و بی‌تفاوتی ساختاری نسبت به شادی و نشاط اجتماعی در سطح کلان و از سوی دیگر سوء مدیریت فرهنگی در هدایت نشاط اجتماعی در مسیری درست و شایسته شاهدیم که کلیت جشن چهارشنبه‌سوری به عنوان یک تهدید اجتماعی فرض می‌شود و از کارکردهای مثبت آن غفلت می‌کنیم. بر این مبنای غلط، به جای اینکه ابزارهای شادی و نشاط اجتماعی کم‌خطر در اختیار جوانان قرار دهیم و زمینه نشاط اجتماعی را در میدان‌ها و محله‌ها فراهم کنیم شاهد یک نگاه پلیسی و قهری با این سنت اجتماعی هستیم که از منظر جامعه‌شناختی واکنش افراطی جوانان را در پی دارد.

آب‌روشن تصریح کرد: ممنوعیت سنت‌هایی که از منظر اجتماعی پسندیده به نظر می‌رسد و نظام اجتماعی به مخالفت صریح با آن می‌پردازد از عواملی است که چهارشنبه‌سوری را مبدل به رفتارهای ضداجتماعی یا شادی‌های کاذب کرده است که متاسفانه پیامدی جز اندوه و افسردگی را به دنبال نخواهد داشت. در واقع، چهارشنبه‌سوری در جامعه ما که نمادی ضداجتماعی و اعتراضی دارد به شکل ضمنی پیامد نادیده‌انگاری ساختاری نسبت به نشاط اجتماعی است.

وی یادآور شد: این هیجانات اجتماعی باید در مسیر درست هدایت و مدیریت شود. مجازات و نگاه پلیسی به این واقعیت اجتماعی که هر ساله با آن مواجهیم درمان این مساله نیست. برای اینکه چهارشنبه سوری از یک معضل اجتماعی تبدیل به آیینی شود که به نشاط اجتماعی کمک می‌کند باید دو راهکار بنیادی محقق شود: اولین راهکار این است که ما این سنت باستانی را همانند دیگر اعیاد و مناسبت‌های آیینی به عنوان یک واقعیت اجتماعی به رسمیت بشناسیم و دومین قدم این است که سیاست واحدی از سوی نهادهای فرهنگی و اجتماعی ذی‌ربط از جمله شهرداری، صداوسیما و نیروی انتظامی برای استقرار نشاط اجتماعی فراهم شود.

وی با بیان اینکه شادی و نشاط اجتماعی برای سلامت جسم و روان شهروندان بخصوص جوانان جامعه ضروری به نظر می‌رسد، تاکید کرد: برگزاری برنامه‌های فرهنگی و هنری از جمله اجرای موسیقی سنتی و زنده، نورافشانی در میدان‌های اصلی شهر، اهدای وسایل آتش‌بازی استاندارد و بی‌خطر در محله‌های شهری یا هر عملی که کمک به نشاط جمعی کند می‌تواند این سیل خروشان را تبدیل به سرمایه‌ای اجتماعی کند تا جوانان بتوانند هیجانات خود را در مسیری شایسته تخلیه کنند.

عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران یادآور شد: وقتی همگان در چنین جشنی شرکت می‌کنند یک نوع کنترل درونی در افراد شکل می‌گیرد که اجازه کج‌رفتاری در فضاهای عمومی را به افراد نمی‌دهد و اگر فردی هنجارهای اجتماعی را رعایت نکند به طور قطع با واکنش‌های عمومی روبه‌رو خواهد شد.