بایدها و نبایدهای اکران فیلم‌های خارجی در ایران

مافیای اکران، مانع نمایش فیلم خارجی
سیدجمال ساداتیان، تهیه‌کننده‌ای که علاوه بر مدیریت «بشرافیلم»، صاحب پردیس سینمایی قلهک نیز هست، موافق نیست که اکران عمومی فیلم‌های خارجی به سینمای ایران رونق می‌بخشد. او می‌گوید: «مردم و دست‌اندرکاران سینما با فیلم‌های روز دنیا بیگانه نیستند، چون فیلم‌های خارجی در بازار گسترده غیررسمی در دسترس همه هست. اگر بحث تأثیر تماشای فیلم‌های خارجی بر سینمای داخل باشد که خب مردم همین حالا هم بیشتر فیلم‌های روز را در خانه‌هایشان می‌بینند. اما چگونه می‌توانیم کاری کنیم که مردم این فیلم‌ها را روی پرده ببینند؟ اگر چنین رونقی ایجاد شود، مردم هم به‌جای دی‌وی‌دی کپی‌شده فیلم‌ها مسلما ترجیح می‌دهند فیلم‌ها را روی پرده با کیفیت عالی ببینند. اما متأسفانه اکنون به دلایل مختلف مردم کمتر به سینما می‌روند. البته بخشی از این کم‌رونقی برمی‌گردد به فیلم‌هایی که می‌سازیم و مخاطب با آنها ارتباط برقرار نمی‌کند، پس دلیلی نمی‌بیند که برای تماشای آنها زحمت سینمارفتن به خودش بدهد و حتی اگر هم بخواهد این فیلم‌ها را ببیند ترجیح می‌دهد فیلم ایرانی را هم روی دی‌وی‌دی ببیند نه در سالن سینما. باید سینمای ما به‌روز باشد، تا بتواند در این بازار رقابت، خود را بالا بکشد. اگر سالن‌های استاندارد داشته باشیم و کپی‌های اصلی فیلم‌های خارجی در سینماها نمایش داده شوند، قطعا مردم برای دیدن آنها به سینما می‌روند و این به رونق سینمای داخلی نیز کمک خواهد کرد». ساداتیان مقاومت تولیدکنندگان داخلی را دلیل عدم استقبال از اکران فیلم‌های خارجی در ایران می‌داند: «ظرفیت سالن‌های موجود کفاف اکران فیلم خارجی را نمی‌دهد. در ایران سالی صد فیلم ساخته می‌شود که نهایتا کمتر از نیمی از آنها امکان نمایش عمومی پیدا می‌کنند. بسیاری از تهیه‌کنندگان هم که فیلم‌هایشان اکران نمی‌شود، بحث مافیای اکران را پیش می‌کشند و گلایه‌مندند. با این محدودیت در اکران، حتی با فرضِ استانداردبودن سالن‌ها، آیا باز می‌توان فیلم خارجی اکران کرد؟ فکر می‌کنم باز هم ممکن نیست. مگر اینکه ظرفیت سالن‌های نمایشمان را افزایش دهیم و رغبت و اشتیاق به سینمارفتن هم بیشتر شود. قطعا اگر فیلم‌های روز دنیا را در سینماهای خوب اکران کنیم مخاطب ترجیح می‌دهد این فیلم‌ها را در سینما ببیند و این به کل سینما رونق می‌بخشد».
چالش سالن‌های کم
علی سرتیپی، تهیه‌کننده دیگری که مدیریت «فیلمیران» را برعهده دارد و پخش‌کننده هم هست، تا حدودی موافق اکران فیلم‌های خارجی به نظر می‌رسد. او مهم‌ترین موانع برای نمایش فیلم‌های خارجی در ایران را چنین یادآور می‌شود: «اولین مانع این است که تعداد سالن‌ها در ایران کم است. یعنی سینمای ایران، تعداد سالن‌های کمی برای نمایش فیلم در اختیار دارد. پیش از انقلاب حدود ٤٠٠ سینما داشتیم که پس از انقلاب این رقم به حدود ٢٠٠ سینما رسید درحالی‌که جمعیت امروز در قیاس با آن سال‌ها، تقریبا ٥/٢ برابر شده است. یکی از موانع اصلی، همین کمبود سالن است. یکی از موانع دیگری که وجود دارد، تعداد محدود فیلم‌های مناسب برای نمایش در ایران است. با توجه به فرهنگ جامعه ما، تعداد فیلم‌هایی که قابلیت نمایش عمومی داشته باشند کم است و فیلم‌ها برای نمایش عمومی باید جرح و تعدیل‌هایی داشته باشند که آن‌وقت مردم آنها را دوست نخواهند داشت و با آنها ارتباط برقرار نمی‌کنند. چون اصل فیلم‌ها، در بازار آزاد در دسترسشان هست و با وجود سانسورها در نمایش عمومی، رغبتی ندارند برای اینکه بخواهند در سینما این فیلم‌ها را ببینند و دیگر فیلم‌ها برایشان جذابیتی ندارد، چون فیلم با سانسور برایشان واقعی نیست. مانع دیگر این است که شرکت‌های بزرگ سینمایی در دنیا از جمله شرکت‌های هالیوودی اصلا حاضر نیستند به ایران فیلم بفروشند و این مانع خواهد شد تا فیلم‌های خوب وارد ایران شوند و نمایش عمومی داشته باشند». سرتیپی البته به سیاست‌گذاری فارابی در این‌باره هم اشاره دارد: «سیاست‌گذاری جمهوری اسلامی ایران، از روز اول این بوده که فیلم‌های خارجی، به‌منظور حمایت از سینمای داخلی، به صورت کنترل‌شده فقط به‌واسطه بنیاد فارابی وارد شوند. به‌هرحال فارابی هم ارگان دولتی است و معذوراتی برای معامله دارد و اغلب نمی‌تواند فیلم‌های چندان خوبی بخرد. از طرفی سینمادارها حتی جوابگوی فیلم‌های ایرانی هم نیستند. اینکه حالا بخواهند از سئانس‌های محدود نمایش فیلم‌های ایرانی بزنند و درعوض فیلم خارجی نمایش دهند، آن‌وقت زیر فشار تهیه‌کننده‌های فیلم‌های ایرانی قرار خواهند گرفت. همه این ترمزها برای وقوع چنین اتفاقی طی سالیان صورت گرفته است. البته توجه داشته باشید که ورود فیلم‌های خارجی، در شرایطی که سالن‌های خوب و متعددی در اختیار داشته باشیم، قطعا به‌نفع سینمای ماست. چون شرایطی را پیش خواهد آورد که سینمای ایران، در رقابت قرار گیرد و برای ارتقا، تلاش کند. همین نبود رقیب طی این سال‌ها، جلو رشد و پیشرفت سینما را گرفته است. فکر می‌کنم درحال‌حاضر با توجه به شرایط فرهنگی‌ای که ایجاد شده و روابط دنیا با ایران بازتر از گذشته خواهد شد، این تبادل غیرممکن نباشد و با پردیس‌های سینمایی تازه‌ای که ساخته می‌شود، به‌زودی مردم بتوانند فیلم‌های روز دنیا را روی پرده ببینند».
فارابی، موافق نمایش فیلم خارجی
علیرضا تابش، مدیرعامل کنونی بنیاد سینمایی فارابی البته پیش‌تر گفته بود از نمایش فیلم‌های خارجی استقبال می‌کند: «هدف از نمایش فیلم‌های خارجی در وهله اول می‌تواند بهره‌مندی مردم از آثار خوب سینمای دنیا باشد و تجربه تماشای جمعی فیلم‌های مطرح جهان را در سالن سینما رقم بزند. یکی از رکن‌های اصلی هنر سینما، همین تجربه تماشای جمعی فیلم در سینماست. همواره می‌توان راجع به انتشار فیلم‌های روز دنیا در شبکه نمایش خانگی و دیگر شیوه‌های تماشای فیلم فکر کرد، اما مهم‌ترین اتفاق در این زمینه، همین تماشای جمعی در سالن سینماست. در گذشته تلاش شده بود فیلم‌های خوب و به‌روز سینمای جهان، برای نمایش عمومی انتخاب شوند و نمایش فیلم خارجی در کشور توانسته بود فضای تبادل اندیشه را رقم بزند».
تابش همچنین سیاست کنونی فارابی در این زمینه را چنین عنوان می‌کند: «سیاست بنیاد فارابی این است که علاوه بر توجه به تولیدات ملی و حمایت از فیلم‌های ایرانی، فیلم‌های خارجی هم در پردیس‌های سینمایی نمایش داده شود. بنیاد سینمایی فارابی هم به بازار اقتصاد نمایش فیلم‌های خارجی در ایران توجه دارد و هم برای افزایش اکران فیلم‌های ایرانی در خارج از کشور تلاش می‌کند. درواقع سیاست ما، ایجاد فضای یک‌سویه، صرفا برای نمایش فیلم خارجی در ایران نیست. همان‌طور که به اکران فیلم‌ها در خارج فکر می‌کنیم، قصد داریم با انتخاب درست و نظارت، فیلم خارجی هم در سینماهای ایران نمایش داده شود».در شرایطی که هنوز وضعیت اقتصاد داخلی سینما بحران‌زده تلقی می‌شود، به نظر می‌رسد با نمایش فیلم‌های خارجی شاید بتوان خونی تازه به رگ‌های اکران تزریق کرد، که البته ممکن است بسیاری از تهیه‌کنندگان و تولیدکنندگان داخلی با آن موافق نباشند.