نیمی از 53 محوطه باستانی دشت سومار در معرض تخریب

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، سرپرست هیأت کاوش در دشت سومار از کشف 53 محوطه باستانی متعلق به دوران پارینه سنگی قدیم تا اسلامی متأخر در سومار با آغاز 1394 بررسی‌های باستان‌شناسی در محدوده جغرافیایی حوزه رود کنگیر در دشت سومار و تراس‌های پیرامون رودخانه به سمت شمال آن تا محدوده سد شرفشاه در دی ماه 1394 خبر داده است.

بر اساس گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، وی اعلام کرده که حدود نیمی از این محوطه‌های باستانی به صورت مستقیم در معرض تخریبات ناشی از طرح انتقال آب گرمسیری و مکانیزه کردن شبکه آبیاری قرار دارند.

اردشیر جوانمردزاده سرپرست هیأت کاوش در دشت سومار تأکید کرده که با توجه به اینکه هدف اصلی طرح یاد شده بررسی و شناسایی شواهد باستان شناسی موجود در محدوده انتقال آب و شبکه زهکشی آبیاری سومار بوده، نهایت دقت به عمل آمده است تا مبادا اثری قبل از شناسایی و مطالعه تخریب و نابود شود.
با این وجود، به گفته این کارشناس در اغلب نقاط دشت سومار شبکه انتقال آب و زهکشی زمین های کشاورزی منطقه برای استفاده از آبیاری تحت فشار کامل شده و یا در مراحل نهایی قرار دارد که این مسئله باعث تخریب و تسطیح محوطه هایی در داخل زمین‌های کشاورزی شده است.

طرح موسوم به طرح گرمسیری ایجاد شبکه‌های انتقال آب به دشت های استان های ایلام و کرمانشاه است که توسط شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران و بدون انجام هیچگونه هماهنگی با میراث فرهنگی و مطالعات فرهنگی-تاریخی اجرا می شود.

به گفته سرپرست هیأت کاوش دشت سومار، انتظار می‌رفت پس از شناسایی و اعلام موقعیت محوطه‌ها و آثار باستانی منطقه به مجریان طرح عمرانی یاد شده، عملیات انتقال آب شروع شود؛ اما «متأسفانه این امر از قبل شروع شده و هم اکنون مراحل نهایی خود را می‌گذراند.»

این باستان شناس با اشاره به اینکه اغلب محوطه های موجود در داخل زمین های کشاورزی در معرض تسطیح هستند یا قبلاً تسطیح شده اند و ذکر اینکه تخریب‌ها و تهدیدات ناشی از این مسئله، طبیعتاً موضوع نجات و جلوگیری از تخریبات را بسیار الزامی می کند، خواستار آن شده است که سازمان میراث فرهنگی تمام تلاش خود را برای جلوگیری از تخریب محوطه‌ها به کار گیرد.

طبق بند ج از ماده 114 قانون برنامه پنج‌ساله چهارم، تمامی وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و مؤسسات دولتی موظفند قبل ازاجرای پروژه‌های بزرگ عمرانی و درمرحله امکان‌سنجی و مکان‌یابی نسبت به انجام مطالعات فرهنگی – تاریخی «میراث فرهنگی» اقدام و در طراحی و مکان‌یابی پروژه‌های یاد شده نتایج مطالعات رارعایت کنند.

کارشناسان میراث فرهنگی آذرماه امسال درخواست کرده بودند آبگیری سد کنگیر برای جلوگیری از تخریب آثار باستانی متوقف شود. به گزارش ایلنا، لیلا خسروی مدیر پروژه کاوش‌های نجات بخشی سد کنگیر گفته است که کاوش نجات بخشی در سد کنگیر به کشف کوشک متعلق به دوره ساسانی، سفال‌های شاخص دوره اوروک، سازه‌های معماری عشایری، ۳بنای بزرگ، کوره سفال پزی، هاون‌های سنگی، پیه سوز مفرغی و... انجامیده و در عین حال «همزمان با کاوش محوطه‌های باستانی موجود در حوضه آبگیر سد کنگیر توسط تیمهای اعزامی از پژوهشکده باستان‌شناسی مسئولین اداره آب منطقه‌ای ایلام بدون مجوز اقدام به بستن دریچه‌های سد برای آبگیری کرده‌اند».

درلغت‌نامه علی اکبر دهخدا از سومار تحت عنوان اسم خاص یاد شده و وجه تسمیه ی آن ذکر نشده است. دکتر مرتضی اکبری، عضو هیات علمی دانشگاه ایلام، در کتاب «سومار در مسیر تاریخ» اشاره کرده است با توجه به اینکه در دوره قاجاریه مکاتباتی در باره ی آب رودخانه کنگیر آمده و در متون نامه‌های عثمانی کلمه «صومار» آمده، به نظر می رسد که این نام ترک‌های عثمانی به سبب تلخی وشوری آب چشمه‌ها روی این منطقه گذاشته باشند و اصل کلمه سومر (su--mor) یعنی آب تلخ بوده باشد که تبدیل به سومار شده است؛ یا شاید به سبب بادهای گرم ومهلک که تابستان‌ها در منطقه می‌وزد.

اما نام «سومار» احتمالاً از نام تمدن قدیمی سومر گرفته شده و کلمه سومر به سومار تغیر یافته است. برخی از پژوهشگران نیز آن را به معنی «گوشه ماد» دانسته‌اند، چون این منطقه غربی‌ترین گوشه دولت ماد بوده است و به مرور از «سوماد» به «سومار» تغیر یافته است.

به هر حال، با کشفیات اخیر قدمت تمدن این منطقه را بیش از پیش مورد تأکید قرار گرفته و این امر دقت و پیگیری بیشتر سازمان میراث فرهنگی برای جلوگیری از تخریب آثار باستانی این دشت را الزامی می‌کند.