بهره‌گیری از نانوذرات در شناسایی آلاینده‌های سمی مواد غذایی در دانشگاه شهید بهشتی

به گزارش گروه علم و فناوری آنا به نقل از ستاد ویژه توسعه نانو، فلزات سنگین یکی از عوامل بالقوه ایجاد سرطان و بیماری‌های مختلف در انسان هستند. از آنجاکه این مواد سمی به طور مستقیم از طریق مواد غذایی و آب آشامیدنی وارد بدن انسان می‌شوند، اطمینان از عدم آلودگی آب و غذای مصرفی به این فلزات از اهمیت بالایی برخوردار است. اما غلظت بسیار پایین این فلزات در مواد طبیعی مصرفی معمولاً به اندازه‌ای نیست که بتوان به راحتی آنها را به طور مستقیم مورد آزمایش قرار داد. از طرف دیگر وجود عوامل مزاحم نیز سبب اندازه‌گیری غیر دقیق این مواد سمی خواهد شد.

دکتر حمیرا ابراهیم زاده با بیان اهمیت شناسایی فلزات سنگین سمی در مواد غذایی و آب آشامیدنی، به لزوم هشدارهای جدی و لازم برای آگاهی از عوامل خطرساز و تهدید کننده سلامتی پرداخت. وی هدف از اجرای این تحقیق را طراحی روشی سریع‌تر با بازدهی بالاتر، جهت استخراج فلزات سنگین از عوامل مزاحم و تغلیظ این فلزات در نمونه‌های مواد غذایی و آب آشامیدنی، پیش از اندازه‌گیری‌های دستگاهی دانست.

وی با اشاره به اینکه مسئله اصلی در تعیین مستقیم و شناسایی فلزات سنگین موجود در مواد غذایی، غلظت پایین این فلزات و وجود عوامل مزاحم در نمونه‌های حقیقی و طبیعی است، افزود: «در این روش با بهره گیری از نانوذرات مغناطیسی ضمن پیش تغلیظ نمونه‌ها، اثر عوامل مزاحم در روش‌های دستگاهی به حداقل مقدار ممکن کاهش یافت».

محقق این طرح با بیان اینکه کاهش زمان آماده‌سازی نمونه و ظرفیت جذب بالای جاذب ناشی از حضور نانوذرات در روش مذکور است، عنوان کرد: «نانوذرات مغناطیسی به دلیل اندازه نانومتری خود، ظرفیت بسیار بالایی در حذف و پیش تغلیظ آلاینده‌ها دارند که باعث کاهش قابل توجه زمان آماده‌سازی نمونه می‌شود. از طرفی به دلیل خاصیت مغناطیسی بالای نانوذرات، نیاز به مراحل وقت‌گیر صاف کردن نیز نخواهد بود. بنابراین بهره‌گیری از نانوذرات امکان اندازه‌گیری مقادیر بسیار اندک یون‌های فلزات سنگین موجود در مواد غذایی و آب آشامیدنی را با دستگاه نسبتاً ارزان و در دسترس جذب اتمی شعله‌ای، میسر کرده است».

لازم به توضیح است که نانوذرات خالص پایداری بالایی ندارند و به راحتی توسط اسید حل می‌شوند. از طرف دیگر نسبت به یون‌های فلزی گزینش‌پذیری بالایی ندارند. به همین دلیل در روش مذکور، نانوذرات مغناطیسی با مورکسید عامل دار شد و به عنوان جاذبی کاملاً کارا برای جداسازی و استخراج مقادیر ناچیز کادمیم و سرب از نمونه‌های غذایی مورد استفاده قرار گرفته است.

‌این پژوهش حاصل همکاری‌ دکتر حمیرا ابراهیم زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی تهران، علی اکبر اصغری نژاد، دانشجوی دکتری شیمی تجزیه این دانشگاه، نفیسه شکاری، دانشجوی دکتری شیمی تجزیه پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی ایران و سایر همکارانشان است.