شاکری: مترجم متخصص در حوزه کتب دانشگاهی کم داریم

به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، نشست آسیب‌شناسی ترجمه در کتاب‌های دانشگاهی عصر امروز در سرای علمی، فرهنگی و دانشگاهی واقع در نمایشگاه کتاب برگزار شد.

در ابتدای این نشست، محمدرضا اربابی، رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی مترجمان گفت: برخی ناشران صرفا مصرف کننده کاغذ هستند، ما با تکثر ناشر مواجهیم، آنها طبیعتا باید تولید داشته باشند تا بقا پیدا کنند. از طرفی نظام آموزشی ما مدرک گرا است. دانشگاه‌های بسیاری در مقاطع مختلف دانشجو جذب می‌کنند، طبیعی است که برای کتاب دانشگاهی اهمیت قائل نباشند چون آن‌ها آمدند که مدرک بگیرند؛ در نتیجه برای خرید کتاب دانشگاهی هزینه نمی‌کنند. در بخش دانشجویی در حوزه ترجمه هم کتاب‌سازی راه می‌افتد در این صورت بازار آشفته‌ای اتفاق می‌افتد که از دست ناشران خارج است، این‌ها مشکلات عمومی این حوزه محسوب می‌شوند.

وی در ادامه افزود: مشکلات تخصصی، فنی و علمی نشر دانشگاهی ما این است که ما تولید کننده نیستیم، اغلب آثار از مترجمان، گردآوری و تیم ویراستاری است؛ اولین قدم برای عملیاتی شدن انجمن ناشران دانشگاهی هم‌افزایی بین ناشران در چند موضوع است؛ در مقوله کپی رایت، نشر دانشگاهی ما، شاید ذی‌نفع رعایت نکردن حق کپی رایت در ایران است، ما رعایت حق کپی رایت در ایران نداشتیم و از نبود آن هم متاسفانه خوب استفاده نکردیم. حق کپی رایت بایستی در آثار داخلی انجمن ناشران دانشگاهی ورود پیدا کند تا از کپی کتاب‌ها جلوگیری شود. نکته دیگر این که بحث ترجمه و گردآوری‌ها سروسامان پیدا کند وقتی حق کپی رایت باشد کسی نمی‌تواند اثر فرد دیگری را به اسم خود و با کمی تغییر منتشر کند.

رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی مترجمان اظهار کرد: نکته دیگر، کیفیت آثار هم مهم است، بعضی اوقات کیفیت ترجمه آنقدر پایین است که مخاطب ترجیح می‌دهد کتاب زبان اصلی بخرد تا کتاب ترجمه بخواند، چون ترجمه از فیلتریی عبور کرده که در آن تخصص نبوده است. امور باید روال طبیعی خودش را طی کند. باید بسترها فراهم شود. پس مقوله آسیب‌شناختی دیگری که در حوزه کتب دانشگاهی هست کیفیت ترجمه هاست، دانشجو به گفته استاد مربوطه مجبور است کتاب دانشگاهی تهیه کند ولی از آن چیزی نمی‌فهمند، کیفیت آثار را می‌شود بهتر کرد یا کیفیت کار مترجمان ارتقا یابد، آیا مترجم تخصصی در این حوزه داریم؟ ما این همه فارغ‌التحصیل ترجمه داریم در مقاطع لیسانس، فوق لیسانس و دکتری.

در ادامه این نشست احمد شاکری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بیان کرد: به نظر می‌رسد در ترجمه ما مترجم متخصص در حوزه کتب دانشگاهی کم داریم، در زبان فرانسه با قطعیت می‌گویم که نداشتیم، بیشتر کار دانشجویی بوده که به‌صورت پروژه‌ای صورت گرفته و در نهایت خروجی با سر ویراستاری به ناشر ارائه و آن ناشر هم بدون توجه لازم آن را چاپ کرده است. در زبان عربی متفاوت است، چون حرف‌های بیشتری برای گفتن داشتیم، ترجمه‌های خوبی داشتیم و مترجم تربیت شده است. ولی در زبان های دیگر نداشتیم. در تمام این سال‌ها مترجم تربیت نکردیم، این یک هنر است که باید نهاد یا سازمانی باشد و این نیاز حس شود. متاسفانه تجربه ترجمه کتاب ایرانی در اغلب حوزه‌ها موفقیت ‌آمیز نبوده است.

وی افزود: وقتی نتوانستی مترجم تربیت کنی تالیف‌های دیگر را استفاده می‌کنی. از سال ۴۸ قانون کپی رایت بوده است، وقتی نظارتی نیست شکل اجرا آن‌طور که باید باشد نیست، حداقل این باشد که هر کتابی را ترجمه نکنیم. آیا زبان فارسی زبان علم هست؟
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اظهار کرد: در نمایشگاه چند سال گذشته کشور قطر برای کتب دانشگاهی، افرادی دنبال کتاب با زبان فارسی بودند، آن‌ها کتاب با زبان اصلی فارسی را می‌خواستند، این اتفاق از یک طرف فرصت و از طرفی باید تهدید دانست؛ فرصت است که سرمایه‌گذاری کنند، جایزه بگذارند اما تهدید این است که قشری که باید تولید کننده دانش به زبان دیگر باشد قشر تنبلی می‌شود و وارد دیالوگ با زبان‌های دیگر نمی‌شوند که متاسفانه در علوم انسانی ما درگیر این معضل شده است.

اربابی در پاسخ به این پرسش که ما چطور باید در بحث کتاب تخصصی مترجم ارتقا بدیم، خاطرنشان کرد: در متون تخصصی مترجم باید دانش آن را داشته باشد. ۲ رویکرد نیاز است؛ توجه به آثار ترجمه و کیفیت آن، دیگری تضمین کیفیت یا آموزش است، در آموزش با ۳ وجه مواجهیم، دادن اطلاعات یا دادن مهارت و ترجمه به متخصصان حوزه‌ها یا هر دو موارد. در یک فضای طبیعی مهم نیست کدام انتخاب شود. به‌عنوان مجموعه صنفی مترجمان به فراخور درخواست‌ها دوره تخصصی برگزار کردیم، انجمن ناشران دانشگاهی می‌تواند در کیفیت آثار ترجمه نظارت کند، این نظارت می‌تواند ایجابی باشد؛ مثلا وقتی کتابی در حوزه حقوق منتشر شود می‌توان از هر نظر آن را نقد کرد، کنترل کیفیت کرد و آن را ارزیابی و رتبه‌بندی کرد. در حوزه آموزش ترجمه تخصصی اگر بازارش ضمانت شده باشد اصلا سخت نیست.
وی بیان کرد: در صورت شناخت آسیبی در این حوزه راهکارش این است که کنترل آثار به شکل ایجابی و تشویقی و تربیت مترجمان متخصص باشد در این صورت نیاز ناشران حرفه‌ای حوزه دانشگاهی برآورده می‌شود. متاسفانه ما به دنبال کارای زود بازده هستیم، اما اینجور نیست، این حوزه نیاز به کار بلندمدت دارد.

اربابی اظهار کرد: در مورد ترجمه آثار علمی ایران به سایر زبان‌ها ما خیلی رویاپردازانه حرف می‌زنیم، هرچقدر پول بدهی آش میخوری، موقع نمایشگاه همه دنبال مترجم ارزان هستند و برخی دنبال کار صلواتی می‌گردند. ما هزینه‌های زیادی صرف پول خرج نکردن می‌کنیم! امید است صنعت نشر ایران از ارقام و اعداد خارج شود و به کیفیت آن توجه شود.

انتهای پیام/۱۱۰/