از زلزلهها عبرت نگرفتیم/ ایمنی شهری هنوز قربانی تصمیمهای جوگیرانه
هر بار که در کشور زلزلهخیزمان زمین میلرزد، حافظه جمعی ما به سالها قبل بازمیگردد؛ به سحرگاه سرد بم، به ویرانیهای سرپل ذهاب و قصرشیرین و به آوارهایی که هنوز یاد آنها اندوه بزرگ مردم آن مناطق زنده میکند. صدها هزار کشته و زخمی آن هم در عرض چند دقیقه اصلا چیز کمی نیست. در همان روزها، ایمنی و آمادگی در برابر زلزله به مهمترین دغدغه مسئولان امر تبدیل میشود، وعده میدهند و رسانهها را پر از هشدارها و توصیهها میکنند؛ اما با آرام شدن زمین، این دغدغهها هم آرامآرام به حاشیه میروند.
سالها گذشته و شهرها بزرگتر شدهاند، ساختمانها نیز به مراتب بیشتر و جمعیت متراکمتر؛ اما پرسش اصلی همچنان بیپاسخ مانده است: اگر زلزلهای مشابه دوباره رخ دهد، چقدر آمادهایم؟ در سالروز ملی ایمنی در برابر زلزله و بلایای طبیعی و همچنین سالگرد زلزله بم این سؤال بیش از همیشه جدی است؛ سؤالی که پاسخ آن، نه در حرفهای مقطعی، بلکه در آموزش، شهرسازی اصولی و آمادگی واقعی برای مواجهه با بحران معنا پیدا میکند.
جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتشنشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران، در گفتوگو با خبرنگار آنا و همزمان با روز ملی ایمنی در برابر زلزله و بلایای طبیعی، با اشاره به سالگرد زلزلههای مخربی چون بم و کرمانشاه اظهار کرد: متأسفانه تجربه به ما نشان داده که در کشور، اغلب تنها در زمان وقوع بحرانها به موضوع ایمنی توجه میشود و پس از مدتی، این حساسیت فروکش کرده و همه چیز به روال عادی بازمیگردد.
وی افزود: نمونه بارز این موضوع را در حادثه پلاسکو دیدیم؛ صحبتهای زیادی درباره ایمنی شهری مطرح شد، اما اگر آتشنشانی بهصورت جدی پای کار نمیآمد، بسیاری از وعدهها عملی نمیشد. در موضوع زلزله نیز همین چرخه تکرار میشود؛ چند روزی همه درباره ایمنی صحبت میکنند، اما پس از آن، اقدام مؤثری صورت نمیگیرد.
ملکی با تأکید بر اینکه بسیاری از کشورها با وجود زلزلهخیز بودن، خسارات بسیار کمتری متحمل میشوند، گفت: کشورهایی مانند ژاپن با پذیرش واقعیت زلزله، آموزش، شهرسازی اصولی و آمادگی مستمر را در اولویت قرار دادهاند. نتیجه این رویکرد آن است که حتی در زلزلههای شدیدتر، تلفات و خسارات بهمراتب کمتر از ماست.
سخنگوی آتشنشانی تهران، ضعف در آموزش عمومی را یکی از مهمترین چالشها دانست و تصریح کرد: آموزشهای مرتبط با بحران بسیار کمرنگ است. اینکه فقط در سالگرد زلزلهها یک گزارش تهیه شود، کافی نیست. باید دید صداوسیما، آموزش و پرورش و دستگاههای متولی بحران تا چه اندازه به وظایف خود عمل کردهاند. متأسفانه بسیاری از دستگاهها تصور میکنند مسئولیت بحران فقط بر عهده آتشنشانی یا شهرداری است، در حالی که این یک باور کاملاً غلط است.
وی ادامه داد: آتشنشانی اساساً برای حوادث شهری طراحی شده و در بحرانها نقش حمایتی دارد، اما زلزله موضوعی فراتر از توان یک سازمان است. در بحرانهای بزرگ، دهها دستگاه از جمله نیروهای نظامی، خدماترسان، وزارت کشور و ستاد مدیریت بحران درگیر میشوند و اگر آمادگی قبلی وجود نداشته باشد، مدیریت شرایط بسیار دشوار خواهد بود.
ملکی با اشاره به وضعیت شهرسازی و ساختوساز در کشور گفت: در حالی که دنیا به سمت سازههای سبک، مقاوم و بهروز حرکت کرده، ما همچنان به شیوههای سنتی و سنگین ساختوساز پایبند هستیم؛ این موضوع هم هزینهها را افزایش داده و هم ایمنی را کاهش داده است. بافتهای فرسوده در تهران و شهرهای بزرگ، بهویژه مناطقی مانند بازار تهران و محلههای قدیمی، در برابر حتی زلزلههای متوسط نیز بسیار آسیبپذیر هستند.
وی همچنین از ضعف در برگزاری مانورهای واقعی انتقاد کرد و گفت: بسیاری از مانورهای ما نمایشی و غیرواقعی است؛ در حالی که در کشورهای پیشرفته، مانورها بهگونهای طراحی میشود که حتی نیروهای امدادی از سناریو بیاطلاع هستند و با شرایطی شبیه بحران واقعی مواجه میشوند. این تفاوت نگاه، نقش مهمی در آمادگی عملیاتی دارد.
سخنگوی آتشنشانی تهران با تأکید بر نقش مردم در مدیریت بحران اظهار کرد: آموزش شهروندان بسیار اهمیت دارد. هنوز توصیههایی به مردم داده میشود که متناسب با ساختار امروزی ساختمانها نیست؛ مانند پناه گرفتن زیر میزهایی که عملاً استحکام لازم را ندارند. آموزشها باید بهروز، کاربردی و متناسب با شرایط فعلی زندگی شهری باشد.
ملکی در پایان خاطرنشان کرد: آتشنشانی تهران تلاش کرده خود را با استانداردهای روز تطبیق دهد؛ افزایش ایستگاهها، نیروها و آموزشهای تخصصی در همین راستا بوده است، اما یک سازمان بهتنهایی نمیتواند بار ایمنی یک کلانشهر را به دوش بکشد. ایمنی شهری نیازمند همکاری واقعی همه دستگاهها و نگاهی فراتر از اقدامات مقطعی و احساسی است.
انتهای پیام/
