راوی زنان قدرت‌طلب
آیا زنان همواره در جست‌وجوی سهم خود از قدرت بوده‌اند؟ تصور عامه، این است که در ساختار مدرن قدرت، زنان، مجال بیشتری برای حضور در مناصب حاکمیتی یافته‌اند و توان بیشتری برای رقابت در گرفتن سهم از تصمیم‌سازی در حکومت کسب کرده‌اند.
به گزارش گروه بازار خبرگزاری آنا آیا زنان همواره در جست‌وجوی سهم خود از قدرت بوده‌اند؟ تصور عامه، این است که در ساختار مدرن قدرت، زنان، مجال بیشتری برای حضور در مناصب حاکمیتی یافته‌اند و توان بیشتری برای رقابت در گرفتن سهم از تصمیم‌سازی در حکومت کسب کرده‌اند.
اما شاید این تصور محصول روایت ما ازچیستی نسبت زن با قدرت باشد و تنها روش و شکل حضور آنان در میدان قدرت فرق کرده باشد. روزگاری آنان، همسران مردان قدرتمند بوده‌اند و هرچند رابطه‌شان با قدرت، غیر مستقیم تعریف می‌شده اما نمی‌توان نظر قطعی داد که این شکل حضور غیر مستقیم عملا از نفوذشان در حکومت و تصمیم‌سازی‌ها هم می‌کاسته است. حالا روایت‌هایی چون «مدیچی‌ها» درباره گردش قدرت در حکومت اروپایی در آستانه رنسانس و «جیران» درباره گردش قدرت در ایران پیش از عصر مدرن، دارند از این سو به ماجرا نگاه می‌کند.
احسان جوانمرد با سریال «بانوی عمارت» شناخته شد. سریالی که یکی از منحصربه‌فردترین و بی‌سابقه‌ترین شخصیت‌های زن در فیلم‌های ایرانی را به نمایش می‌گذاشت. زنی در جست‌وجوی قدرت که برای راه یافتن به لایه‌های تصمیم‌سازی حکومتی، شروع به دسیسه و ساختن راه به سمت قدرت می‌کند.
در یکی از آخرین سکانس‌های سریال‌های «بانوی عمارت»، جواهر با بازی مینا وحید از وسوسه‌اش برای ترقی و رسیدن به قدرت پرده برمی‌دارد و تلاش می‌کند با تحریک و استفاده از مردانی که دسترسی بیشتری به قدرت دارند، به این مسیر وارد شود.
احسان جوانمرد در تجربه سریالی بعدی‌اش به سراغ همین سوژه رفته است. «جیران» داستان زنانی است که خوب یا بد، به اراده خود یا به دست تقدیر، وارد عرصه قدرت و سیاست‌گذاری می‌شوند اما شیوه حضور آنان در قدرت در همان ساختار سنتی تعریف می‌شود.
آن‌ها باید مادران یا خواهران یا همسران یک مرد قدرتمند مثل ناصرالدین شاه باشند تا بتواند از طریق نفوذ بر او در تصمیماتش تاثیر بگذارند. از همین جاست که جیران به عنوان شخصیت زن مثبت داستان، از حربه‌های زنانه‌اش برای افزایش این نفوذ به نفع رعیت بهره می‌گیرد.
سریال تلاش می‌کند جیران را پس از امیرکبیر به عنوان تنها مدافع حقوق مردم در دربار معرفی کند و با یادآوری مداوم این نکته که جیران مانند امیرکبیر یک رعیت‌زاده است، حضور او را در دربار معادل، قدرت امیرکبیر معرفی کند.
این روایت وقتی تکمیل می‌شود که به نقش مهدعلیا در حرم‌سرا هم توجه کنیم. مادر ناصرالدین‌شاه درست در قطب مخالف جیران، تلاش می‌کند از قدرت به نفع اغراض شخصی خود بهره ببرد. اما در این واقعیت که او هم از نفوذ خود بر شاه مملکت به عنوان ابزاری غیر مستقیم برای اعمال قدرت بهره می‌برد، فرقی با جیران ندارد.
احسان جوانمرد که پیش‌تر در «بانوی عمارت» یک شخصیت را از این جنس ساخته و پرداخته بود، حالا در سریال «جیران» همه ظرفیت داستان را به انحاء مختلف حضور زنان در قدرت در بافت سنتی حاکمیت اختصاص داده است.
یکی دیگر از این شخصیت‌ها را «تاج الدوله» با بازی رعنا آزادی‌ور نمایندگی می‌کند. زنی که برای قرار گرفتن در جایگاه مادر شاه آینده از هیچ تلاشی برای ولیعهدی پسر تازه‌متولدشده خود فروگذار نکرده و دسیسه‌هایش را از طریق خواجه‌های خود به جریان می‌اندازد.
درواقع میان زنان خوب و زنان بد داستان در این شکل استفاده از ابزار نفوذ بر شاه برای کسب قدرت تفاوتی نیست. این مسئله چیزی است که نه تنها در ساختار سنتی قدرت در ایران وجود داشته و سریال جیران آن را روایت می‌کند بلکه سریال‌هایی نظیر سریال اخیر «مدیچی‌ها» هم نشان می‌دهد که این شکل حضور زنان در قدرت مسئله‌ای فرامنطقه‌ای است و بیشتر به فهم انسان غیر مدرن از رابطه جنسیت و قدرت باز می‌گردد.
در بافت سنتی قدرت نه تنها مردان فکر می‌کنند که زنان نمی‌توانند به طور مستقیم در قدرت حضور داشته باشند بلکه خود زنان هم با کنار کشیدن از حضور مستقیم، از ابزارهای زنانه برای نفوذ بر مردان قدرتمند نهایت بهره را می‌برند. اتفاقی که به نظر می‌رسد حتی در بافت مدرن قدرت همچنان مورد توجه زنان باشد.
در سریال «خانه پوشالی» هم کلر آندروود (رابین رایت) در فصل‌های آخر تلاش می‌کند از طریق نمایش این موضوع که فرزند همسرش یعنی رئیس‌جمهور آمریکا را در شکم دارد برای کسب قدرت یا هموار شدن ورودش به جایگاهی که همواره دنبالش است، بهره ببرد.
احسان جوانمرد در دو اثر اخیرش نشان داده به موضوع حضور زنان در قدرت توجه دارد و این درحالی است که حسن فتحی هم در آثارش معمولا زنان را به عنوان نیروهای کنشگر در عرصه سیاسی و اجتماعی نشان می‌دهد هرچند نگاه واقعگرایانه‌ترش به محدودیت‌های زنان در بافت اجتماعی-فرهنگی سنتی دو قرن قبل ایران باعث شده تا بیش از آن که به دنبال موفقیت زنان در سهم‌خواهی از قدرت بگردد، تلاش اغلب ناکام آنان را در جدال با مردان قدرتمند نشان دهد. «شهرزاد» آخرین اثر او از این دست است.
«جیران» در همکاری میان احسان جوانمرد و حسن فتحی با این دنیاهای نزدیک و در عین حال متفاوت تولید شده است تا راوی زیست و دغدغه‌های زنان در عرصه قدرت در بافت سنتی باشد.
انتهای پیام/ ر
انتهای پیام/
