وجیهه سامانی در گفت‌وگو با آنا:
گلایه کتابفروشان محلی از نمایشگاه کتاب به‌حق است
نویسنده ایرانی معتقد است که گلایه و اعتراض کتابفروشان محلی به شیوه برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، به حق است.
به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، سی‌وسومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران قرار است از بیست‌یکم تا سی‌ویکم اردیبهشت‌ماه در مصلی امام خمینی(ره) برگزار شود؛ رویداد فرهنگی که برپایی آن به‌صورت حضوری به علت همه‌گیری ویروس کرونا ۲ سالی با چالش و محدودیت‌هایی مواجه شد و به ناچار به بستر الکترونیک راه یافت، تجربه‌ای که افق‌های جدیدی را پیش روی صنعت نشر گشود. به هر حال امسال شاهد برگزاری دوباره این نمایشگاه هستیم. البته با توجه به لزوم رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی، اعمال فاصله‌گذاری و کنترل جمعیت، همزمان با این رویداد فرهنگی، فروش مجازی کتاب را باز هم تجربه خواهیم کرد.
وجیهه سامانی تاکنون داور جشنواره ادبی یوسف، داور جشنواره ادبی قلم زرین، کارشناس آثار مشاهیر انجمن قلم، کارشناس داستان واحد اقتباس ادبی سیما فیلم، عضو هیئت تحریریه مجله سروش نوجوان و دبیر بخش مجله در مجله و عضو هیئت تحریریه مجله آشنا بوده است. این نویسنده، موفق به کسب رتبه اول بخش ادبی سیزدهمین جشنواره مطبوعات وزارت ارشاد اسلامی، برگزیده جشنواره شهید غنی پور، برگزیده جشنواره داستان کوتاه انتشارات علمی و فرهنگی، تقدیر شده توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و برگزیده مسابقه سراسری دفتر هنر و ادبیات ایثار شده است. «خواب باران»، «آن مرد با باران می‌آید»، «بادبادک‌ها» و «عروس آسمان» از جمله آثار این رمان‌نویس ایرانی است.
به مناسبت برگزاری سی‌وسومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با این نویسنده مطرح ایرانی به گفت‌وگو پرداخته‌ایم که در ادامه از نظر می‌گذرانید.
نمایشگاه میعادگاهی برای دوستداران کتاب
سامانی درباره اینکه نمایشگاه کتاب نباید صرفا فروشگاه فروش کتاب باشد، گفت: نمایشگاه کتاب میعادگاهی است که دوستداران کتاب با این محصول فرهنگی دیدار دوباره‌ای می‌کنند و در یک فضای فرهنگی و ادبی جمع می‌شوند، در چند سال گذشته به غیر از دو سالی که درگیر ویروس کرونا بودیم، نشست‌های تخصصی ادبی در نمایشگاه کتاب داشته‌ایم. غیر از بحث فروش، آشنایی علاقه‌مندان با انواع کتاب‌های چاپ شده هم مطرح است. یعنی صرفاً این‌طور نیست که مخاطبان به قصد خرید کتاب می‌روند؛ آن‌ها با حضور در این رویداد فرهنگی با کتاب‌ها، انتشارات و نویسندگان آشنا می‌شوند، به نظر من برگزاری نمایشگاه کتاب اتفاق خوبی است که رخ می‌دهد.
فقط قشر خاصی از جامعه هنوز کتاب می‌خرند
وی درباره تاثیر منفی برگزاری نمایشگاه کتاب بر اقتصاد کتابفروشی‌های محلی اظهار کرد: من گلایه فروشندگان کتاب را به‌حق می‌دانم؛ به این دلیل که اوضاع اقتصادی مخصوصاً در این یک دهه اخیر آن‌قدر ضعیف شده که عملاً کتاب از سبد خرید اغلب خانواده‌ها حذف شده است، فقط قشر خاصی هستند که هنوز کتاب می‌خرند و می‌خوانند. خیلی از خانواده‌ها هستند که به‌ناچار کتاب را از سبد خرید حذف کرده‌اند چون وسع مالی و اقتصادی‌شان این‌طور اقتضا می‌کند. حالا همان بخش اندکی هم که می‌توانند کتاب بخرند اگر آن‌را از نمایشگاه کتاب خریداری کنند، این کتابفروشان محلی هستند که ضرر می‌کنند و در نهایت چرخه اقتصادی فرهنگی کشور هم آسیب می‌بیند. فکر کنید فردی برود و خرید کل سال خود را از نمایشگاه کتاب که تخفیف هم دارد تهیه کند، دیگر در طول سال اصلاً به کتابفروشی‌ها سر نمی‌زند. البته ناگفته نماند در چند سال اخیر با یارانه‌ها، طرح‌های خرید پاییزی یا بهاره، عیدانه‌ها و بن خرید با کد ملی برای کتابفروشان، اتفاق خیلی خوب و مبارکی است؛ این امر کمک می‌کند تا مردم در طول سال به کتابفروشی‌ها هم مراجعه کنند.
دیدار با کتاب‌های ناشناس در فضای نمایشگاه حقیقی
این نویسنده درباره فروش آنلاین کتاب در کنار برگزاری نمایشگاه فیزیکی، بیان کرد: برگزاری نمایشگاه مجازی خیلی عالی است. به نظر من مجازی شدن بسیاری از امور زندگی در این دو سال اخیر و به مدد ویروس کرونا از حُسن‌های این دوره بود. دوستان دور از پایتخت، مخصوصاً کسانی که در شهرها و روستاهای محروم و دور افتاده به‌سر می‌برند به لطف فضای مجازی به خیلی از رویدادها، اتفاقات و مسائل مختلف همچون کارگاه‌ها و نشست‌ها و... دسترسی پیدا کردند. نمایشگاه مجازی هم امکان عدالت فرهنگی برابر برای خرید کتاب را برای همه مردم فراهم کرد. اما این شیوه برگزاری نقاط ضعفی هم داشت؛ نمایشگاه فیزیکی، رویداد فرهنگی و آیینی است که مخاطبان به آن‌جا می‌آیند و گرد هم در فضای ادب و فرهنگ نفس می‌کشند، این خودش حس و حال خوبی را برای علاقه‌مندان به همراه دارد، با ناشران مختلف آشنا می‌شوند و کتاب‌های مختلفی را می‌بینند. خیلی از کتاب‌ها ممکن است ناشناس باشند ولی در فضای نمایشگاه حقیقی آن‌ها دیده می‌شوند و مراجعه‌کنندگان از تازه‌های نشر اطلاع پیدا می‌کنند. گرچه در دو سال گذشته ناچار بودیم که به سمت فضای مجازی برویم. اینکه نمایشگاه مجازی و حضوری در کنار هم برگزار شود به نظرم اتفاق خوبی است و کمک می‌کند کسانی هم که نمی‌توانند حضور داشته باشد حداقل محروم از خرید نباشد.
وی در ادامه افزود: تا وقتی که نمایشگاه حضوری برگزار می‌شد، من سالی را به خاطر ندارم که خودم و خانواده‌ام در نمایشگاه کتاب شرکت نکرده باشیم. بعضی وقت‌ها نه یک روز که شاید چند روز در این نمایشگاه حضور پیدا می‌کردم؛ حالا یا به واسطه کتاب‌های خودم که در غرفه بود یا جشن امضا و ... یا برای اطلاع از تازه‌های نشر و کتاب‌های دوستان دیگر همیشه شرکت کردم. در دو سال گذشته در نمایشگاه مجازی هم شرکت کردم؛ از قبل باید لیست کتاب‌های موردنظر را آماده داشته باشی و مشخصاً بدانی کدام کتاب را از کدام انتشارات می‌خواهی، خیلی هم خوب، ساده و سریع کتاب‌ها به دستم رسید و از خرید مجازی‌ام خیلی راضی بودم.
کتاب فیزیکی هیچگاه حذف نمی‌شود
سامانی درباره رواج کتاب‌های صوتی و الکترونیکی، بیان کرد: به‌هرحال جهان به سمتی می‌رود که همه چیز در حال تغییر روی دور تند هستند. برخی از افراد جامعه به کتاب‌های صوتی و الکترونیکی که روی گوشی، تبلت یا فضای مجازی‌شان نصب می‌شود، علاقه‌مند هستند و راه خودشان را هم پیدا کرده‌اند، کتاب‌ها را تهیه می‌کنند و می‌خوانند. من خودم به شخصه تا مجبور نشوم این شیوه کتابخوانی را دوست ندارم. بیشتر تمایل دارم کتاب فیزیکی را دست بگیرم، ورق بزنم، کتاب، صفحاتش و جوهر چاپخانه را استشمام کنم که خیلی حس خوبی بهم می‌دهد. به نظرم مطالعه کردن آیین و لذتی دارد که کتاب را در دست می‌گیری و همراه صفحات کاغذی‌اش، در فضای آن داستان پرواز می‌کنی. ولی ناگزیر هستیم از تغییراتی که در تمام عرصه‌های تکنولوژی و پیشرفت در حال رخ دادن است و بخشی از جامعه هم به‌هرحال اقبال نشان داده‌اند. من گمان نمی‌کنم روزی برسد که کتاب فیزیکی کاملا حذف شود، همچنان برقرار خواهد بود ولی مخاطبان کتاب‌های الکترونیکی و صوتی ممکن است بیشتر و فراگیرتر شوند.
فضای مجازی کتاب را به متن جامعه آورده است
نویسنده کتاب «خواب باران» اظهار کرد: به نظر من فضای مجازی در کمک به مطالعه و کتابخوانی نقش بسیار مؤثری دارد و در چند سال اخیر نقش خودش را هم به خوبی ایفا کرده است. البته فضای مجازی ظرفیت بیشتر از این هم دارد ولی فکر می‌کنم حداقل در این یک دهه اخیر، شبکه‌های اجتماعی و خیلی از افرادی که خودشان نویسنده یا کتابفروش بودند در این فضا به معرفی کتاب پرداختند، مسابقه و پویش‌های مختلف برگزار کردند که این‌ها همه به دیده شدن کتاب و معرفی آن کمک کرده و این محصول فرهنگی را به متن جامعه آورده است، درصد زیادی از مخاطبانی که در فضای مجازی هستند حتی اگر علاقه‌مند نباشند بالاخره کتاب و تبلیغاتی که برای آن انجام می‌شود را می‌بینند و این به نظر من حُسن فضای مجازی است اما باز هم خیلی بیشتر از این می‌توانیم از این بستر استفاده کنیم.
بذر کتابخوانی در زمین خانواده کاشته می‌شود
وی درباره اینکه چطور می‌شود فضای مجازی را در راستای پیشرفت ادبیات پیش ببریم، بیان کرد: اگر به این سادگی‌ها بود، در این چند دهه، مسئولان و متولیان فرهنگ کشور حتماً برایش چاره‌اندیشی کرده بودند تا آمار کتابخوانی‌مان خیلی بهتر از این‌ها باشد و میزان مطالعه در جامعه بالا برود اما اینکه انجام نشده به خاطر این است که پارامترهای بسیار گسترده و متنوعی در این امر دخیل هستند و به این سادگی‌ها نیست. الان شرایط اقتصادی به شکلی است که واقعاً نمی‌شود به خانواده‌ها خرده گرفت اگر کتاب نمی‌خرند. ولی اصل و اساس این است که فرزند در خانواده، مدرسه و جامعه کتابخوان نخواهد شد مگر اینکه از زمان کودکی خودش در فضای آن قرار گیرد و پدر و مادری ببیند که اهل کتاب باشند، دست‌شان باشد و در خانه موضوعیت داشته باشد و بچه از همان بدو کودکی و خردسالی با این محصول فرهنگی آشنا می‌شود. در غیر اینصورت اگر شخصی کشش درونی داشته باشد خودجوش به سمت کتاب می‌رود و کتابخوان می‌شود. با هیچ دستورالعمل و بخشنامه‌ای نمی‌توانیم بالاجبار افراد را کتابخوان کنیم. بذر این کار باید در زمین خانواده کاشته شود.
بیشتر بخوانید:
- نظارت بر ضوابط برگزاری نمایشگاه کتاب مطالبه خود ناشران است/ عریض شدن راهروهای شبستان برای پیشگیری از شیوع کرونا
- بر آثار ارائه شده در نمایشگاه کتاب نظارت مداوم داریم
- نمایشگاه کتاب به اقتصاد کتابفروشی‌های محلی لطمه نمی‌زند
- کتاب‌سازی عامل افت تولید در صنعت نشر است
- ثبت‌نام ۱۴۰ هزار نفر برای دریافت بُن نمایشگاه کتاب تهران / حضور ۱۳۲ کشور در نمایشگاه سی‌وسوم
کتاب‌سازی؛ ویروسی برای چرخه اقتصاد نشر
نویسنده کتاب «خواب باران» درباره ترویج کتاب‌سازی و قاچاق کتاب خاطرنشان کرد: قاچاق کتاب و کتاب‌سازی با فرمت‌ها و طرح جلد خیلی ضعیف همیشه بوده است. شما اگر به خیابان انقلاب بروید به وفور از این کتاب‌ها می‌بینید. قطعاً آسیب می‌زنند؛ ویرایش‌های ضعیف، طرح جلدهای خیلی نامناسب، پر از غلط‌های املایی، خوب چاپ نشدن یا جا افتادن بعضی از صفحات. از طرف دیگر این کتاب‌ها صدمات بسیاری هم به نویسنده، ناشر و ... می‌زند. به‌هرحال برای چرخه اقتصاد نشر مانند یک ویروس و بیماری عمل می‌کند که خارج از این چرخه سالم تألیف و ترجمه کتاب و نشر و اشاعه‌اش در بازار از یک چرخه دیگری ورود پیدا می‌کند و مثل یک قارچ می‌ماند که تکثیر شده و همه جا هم دیده می‌شود.
وی در ادامه اظهار کرد: اینکه باید با آن چه کار کرد، این دیگر وظیفه دوستان در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و نمی‌دانم چرا با اینکه سال‌هاست می‌توانند جلویشان را بگیرند اما اقدامی نمی‌شود، حداقل می‌توانیم جلوی کتابفروشی‌هایی که جلوی چشم‌مان این کتاب‌ها را می‌فروشند را بگیریم تا به کمک آن‌ها سرنخ پیدا شود و به سرمنشأ کسانی که این دزدی‌ها را انجام می‌دهند برسیم. اینکه چرا این مقابله انجام نشده، دلیل‌اش را نمی‌دانم اما با یک اهتمام جدی به راحتی می‌شودجلوی این کار را گرفت.
چرخه صنعت نشر دیگر معیوب و بیمار شده است
سامانی در ادامه اظهار کرد: چند ماهی است که برروی رمان جدیدم تمرکز دارم. البته کار زیادی دارد و فکر می‌کنم امسال بیشتر انرژی و وقت و زمانم را صرف نگارش و تحقیق آن کنم. از اواخر سال گذشته فعالیت‌ها و مسئولیت‌های اجرایی‌ام را خیلی محدود کردم تا بیشتر منعطف بر روی رمانم باشم. امیدوارم امسال هم بتوانم با محوریت این کتاب سال را به پایان برسانم و کمتر به کارهای اجرایی بپردازم. البته یکی، دو کارگاه داستان‌نویسی در فصل تابستان خواهم داشت.
این نویسنده افزود: بعد از دو سالی که رکود زیادی در تمام عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی به‌خاطر ویروس کرونا داشتیم، امیدوارم دوستان، مخاطبان و همه عزیزانی که به ارتقای فرهنگ جامعه فکر می‌کنند و دلسوز هستند از نمایشگاه کتاب استقبال کنند، کتاب بخرند و به این چرخه بیمار نشر کمک کنند تا چاپخانه‌ها جان بگیرند و ناشرها دست‌به‌کار شوند. از آن طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کمک کند قیمت کاغذ معتدل شود. نویسنده‌ها ترغیب شوند که کارهای بهتر و بیشتری بنویسند. ولی وقتی که چرخه نشر این‌طور معیوب و بیمارگونه است؛ با آن قیمت‌های سرسام‌آور کاغذ و رانت‌ها و قیمت‌های بالای کتاب و عدم خرید مردم و تیراژهایی که در حد ۴۰۰، ۵۰۰ یا ۷۰۰ تنزل یافته است، طبیعتاً نویسنده هم تلاشی نمی‌کند که بنویسد و نوآوری و خلاقیت داشته باشد بنابراین چرخه نشر روزبه‌روز ضعیف‌تر، نحیف‌تر و بیمارتر خواهد شد. امیدوارم دوستداران کتاب به کمک بیایند و اجازه ندهند که این چرخه نشر بیشتر از این، زمین‌گیر شود.
انتهای پیام/۱۱۰/
انتهای پیام/
