جنگ اوکراین کشورهای عربی را دچار بحران غذایی می‌کند/ خطر آشوب‌های خیابانی بیخ گوش شیوخ عرب

به گزارش گروه جهان خبرگزاری آنا، المیادین در گزارشی نوشت: روابط اقتصادی و سیاسی اعراب با روسیه (و قبل از آن اتحاد جماهیر شوروی) دارای فراز و نشیب‌های زیادی بوده است. این روابط اشکال مختلفی دارد و از کشوری عربی تا کشور دیگر و میان دوره‌ای تاریخی با دوره دیگر متفاوت بوده است. در برهه‌ای قرارداد تسلیحاتی شوروی در سال ۱۹۵۵ تا اواسط دهه ۸۰ که مصر را نیز شامل می‌شد درمیان بود که جنگ سرد بر آن سایه افکند.

طبق این گزارش، برهه دیگر از زمانی آغاز می‌شود که میخائیل گورباچف ‌و حزبش امور ریاست شوروی را در دست گرفتند (۱۹۸۵-۱۹۹۱) که با سقوط دیوار برلین در سال ۱۹۸۹ و انحلال دولت شوروی در سال ۱۹۹۱ پایان یافت. در این دوره نیز روابط شوروی با دولت‌های محافظه‌کار یا پادشاهی های مرتجع منطقه ادامه داشت. از سوی دیگر، علاقه به تقویت پیوندهای همکاری با اردوگاه آمریکا و کشورهای اتحادیه اروپا به‌شدت افزایش یافت که آسایش مورد انتظار و وعده داده شده را برای شوروی به ارمغان نیاورد و درنهایت اتحاد جماهیر شوروی سقوط کرد.

این گزارش می‌افزاید: در دوره خاکستری که می‌توان آن را سال‌های سرگردانی روسیه نامید، یعنی دوران ریاست جمهوری «بوریس یلتسین» مست، مافیا و صهیونیسم این کشور را احاطه کردند. وارث اتحاد جماهیر شوروی در مفاهیم حقوقی و سیاسی تا مرز ورشکستگی، انحطاط و فروپاشی پیش رفت و روسیه از نظر اقتصادی و سیاسی به‌طور کامل موقعیت خود را در جهان عرب و در بسیاری از کشورهای جهان از دست داد.

روابط روسیه و اعراب در دوران پوتین

المیادین نوشت: پس از آنکه ولادیمیر پوتین به‌عنوان رئیس‌جمهور روسیه روی کار آمد، شاهد دگرگونی‌های مثبتی در روابط اقتصادی و سیاسی اعراب و روسیه بوده‌ایم که شاید بارزترین ویژگی آن ناپدید شدن دیدگاه ایدئولوژیک از ساختار سیاست خارجی روسیه بود که در آن مفهوم منافع اقتصادی انتزاعی بر همه سیاسی های دیگر غلبه داشت.

این گزارش می‌افزاید: از آغاز سال ۲۰۰۵ ارتباط روسیه با منطقه عربی به‌طور قابل توجهی افزایش یافت و باعث شد شاهد سفر ولادیمیر پوتین به منطقه در سال ۲۰۰۷ باشیم که سرآغاز بهبود روابط روسیه با کشورهای منطقه بود. اهمیت منطقه عربی این است که نقطه تلاقی قاره‌های جهان باستان است و به مهم‌ترین دریاهای جهان دسترسی دارد. همچنین از منظر روسیه دارای ذخایر عظیم انرژی است، جایی که بیش از ۴۰ درصد از ذخایر نفت جهان و ۳۹ درصد از ذخایر گاز جهان را در اختیار دارد.

می توان همکاری روسیه و اعراب را میان پنج حوزه اساسی تفکیک کرد:

مبادلات متنوع و چندجانبه تجاری

سرمایه‌گذاری متقابل

حوزه‌های تسلیحات، فروش تسلیحات و کمک‌های فنی

تسویه دیون قدیمی.

پرونده مصر و سفر گروه‌های گردشگر روسی به تفرجگاه‌ها و سواحل این کشور

المیادین نوشت: در حوزه مبادلات تجاری، این مبادلات در ۲۰ سال گذشته افزایش چشمگیری داشته و از ۵.۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۶ به ۲۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸ رسیده و تراز تجاری میان دو طرف بیشتر به نفع روسیه است. مصر نخستین و امارات دومین شریک تجاری روسیه در منطقه به‌شمار می‌روند.

کشورهای عربی ۲۵ درصد از گندم صادراتی جهان را به دست می‌آورند که عمدتاً به گندم روسیه و اوکراین بستگی دارد

در این گزارش آمده است: اگر به محتوای مبادلات تجاری میان روسیه و بسیاری از کشورهای عربی بسنده کنیم، متوجه می‌شویم مبادلات پس از حذف نفت، محصولات و صادرات تسلیحات آن عمدتاً به صادرات غلات روسیه و اوکراین به این کشورها بستگی دارد. با توجه به این موضوع، شاید مناسب باشد که با دقت در زمینه تجارت و عواقب جنگ فعلی روسیه و اوکراین و بر وضعیت اعراب نگریسته شود.

طبق داده‌های وب‌سایت آماری Statista، کشورهای اتحادیه اروپا در فصل ۲۰۲۰-۲۰۲۱ حدود ۱۲۷ میلیون تن غلات تولید کردند. روسیه با میانگین صادرات سالانه ۴۴ میلیون تن بزرگترین صادرکننده گندم در جهان است و اوکراین با تولید ۲۴ میلیون تن گندم در رتبه پنجم جهان قرار دارد که به‌طور میانگین ‌سالانه ۱۸ میلیون تن آن را صادر می‌کند.

بیشتر بخوانید:

سفر وزیران امور خارجه کشورهای عربی به روسیه

ذخایر گازی جمهوری‌چک رو به اتمام است/ رایزنی پراگ با کشورهای حوزه خلیج‌فارس

بلومبرگ در گزارشی می‌نویسد: هند دومین کشور بزرگ تولید کننده گندم در جهان است. داده‌های وزارت کشاورزی هند نشان می‌دهد انتظار می‌رود تولید گندم در فصل ۲۰۲۱-۲۰۲۲ به سطح بی‌سابقه‌ ۱۱۱.۳ میلیون تن برسد. بنگلادش بزرگترین خریدار گندم هند در سال‌های ۲۰۲۰-۲۰۲۱ است و صادرات گندم هند در ده ماه منتهی به ۳۱ ژانویه ۲۰۲۲ به نزدیک به ۶ میلیون تن افزایش یافته است.

طبق این گزارش، در تجارت جهانی گندم داده‌ها نشان می‌دهد پنج کشور تقریباً مهم‌ترین صادرات گندم در جهان را برعهده دارند که به ترتیب زیر هستند:

روسیه ۷.۹ میلیارد دلار آمریکا (۱۷.۶ درصد از کل صادرات گندم جهان).

آمریکا ۶.۳۲ میلیارد دلار (۱۴.۱ درصد).

کانادا ۶.۳ میلیارد دلار (۱۴ درصد).

فرانسه ۴.۵ میلیارد دلار (۱۰.۱ درصد).

اوکراین ۳.۶ میلیارد دلار (هشت درصد).

یعنی این پنج کشور به‌تنهایی دو سوم (۶۳.۸ درصد) صادرات جهانی از ارزش کل صادرات گندم را به خود اختصاص می‌دهند. درحالی‌که روسیه و اوکراین ۳۰ درصد از کل عرضه جهانی گندم را به خود اختصاص می دهند، ۱۹ درصد از بازار جهانی ذرت و ۸۰ درصد روغن آفتابگردان را تأمین می‌کنند.

المیادین نوشت: اهمیت گندم در حال حاضر برای جوامع عربی که سالانه بیش از ۷۰ میلیون تن گندم مصرف می‌کنند، مشهود است؛ مصر با حجم ۲۲ میلیون تن در سال ۲۰۲۱ بزرگترین مصرف‌کننده گندم است. اگر بخواهیم کشورهایی که بیشترین واردات گندم را در جهان دارند، بر اساس داده‌های فصل ۲۰۲۰-۲۰۲۱ و بر مبنای سایت Statista رتبه‌بندی کنیم، به شرح زیر است:

۱- مصر ۱۲.۱ میلیون تن

۲- اندونزی ۱۰.۴ میلیون تن

۳- ترکیه ۸.۱ میلیون تن

۴- الجزایر ۷.۷ میلیون تن

۵- بنگلادش ۷.۲ میلیون تن

۶- نیجریه ۶.۶ میلیون تن

۷- برزیل ۶.۴ میلیون تن

۸- فیلیپین ۶.۱ میلیون تن

۹- ژاپن ۵.۵ میلیون تن

۱۰- مکزیک ۴.۷ میلیون تن

مصر دومین کشور بزرگ واردات گندم از روسیه و اوکراین است و پس از آن عراق، مراکش، یمن، تونس، لیبی، لبنان و الجزایر قرار دارند. مصرف گندم مصر در فصل جدید افزایش خواهد یافت و به حدود ۲۳ میلیون تن خواهد رسید که در فصل ۲۰۲۰-۲۰۲۱ افزایش ۲.۱ درصدی را نشان می دهد که دلیل آن افزایش جمعیت است که به ۱۰۲.۲ میلیون نفر رسیده است.

الجزایر دومین مصرف‌کننده گندم در آفریقا پس از مصر و پنجمین واردکننده غلات در جهان است و گندم مورد نیاز خود را از روسیه به میزان بیش از ۵ هزار تن در سال زراعی جاری وارد می‌کند که ۱.۳ برابر افزایش یافته است. این کشور در نوامبر ۲۰۲۱ قراردادی برای واردات ۲۰۰ هزار تن گندم روسیه منعقد، درحالی‌که در مناقصه دیگری بیش از ۶۰۰ هزار تن گندم خریداری کرد.

مراکش نیز حدود ۲۰ درصد گندم خود را از اوکراین، ۱۰.۵ درصد از روسیه و مقادیر باقی‌مانده را از آرژانتین، فرانسه، آلمان و آمریکا وارد می‌کند.

عبدالحلیم قاسمی، وزیر کشاورزی تونس در ماه دسامبر گفت، این کشور که ۶۰ درصد گندم خود را از اوکراین و روسیه وارد می کند، تا ژوئن ۲۰۲۲ ذخایر کافی دارد و درصورت بروز مشکل، جایگزین اوکراین آمریکاست؛ اما مشکل این است که محموله برای ارسال از ایالات متحده به ۲۵ روز زمان نیاز دارد.

تجار اروپایی تأکید کردند تونس گندم نرم و جو علوفه را در مناقصه خریداری کرده است و چهار کشتی خارجی با گندم و جو وارداتی در دریا بارگیری شده‌اند، بدون اینکه بتوانند وارد بندر تجاری تونس شوند و محموله‌های خود را تخلیه کنند.

در زمینه عراق که یکی از واردکنندگان عمده غلات است، محمد مهدی الخفاجی، وزیر کشاورزی گفت، ذخایر گندم در وزارت بازرگانی در حال حاضر بیش از سه ماه مصرف را پوشش نمی‌دهد و اقدامات فوری برای مدیریت ذخایر راهبردی گندم و حمایت از برنامه جیره‌بندی محلی انجام شد. در عین حال بحران اوکراین و روسیه نگرانی‌هایی را در زمینه امنیت غذایی ایجاد می‌کند.

در اردن، وزیر صنعت و تجارت این کشور گفت ذخایر گندم و جو برای یک سال کافی است، با توجه به اینکه اردن دارای ذخایر زیادی گندم است که برای ۱۵ ماه کافی است و در مجموع ۱.۵ میلیون تن گندم دارد.

سوریه که تا آغاز جنگ داخلی در سال ۲۰۱۱ از نظر گندم خودکفا بود، پس از سال‌ها جنگ به خرید ۱.۵ میلیون تن گندم در سال ۲۰۲۱ مجبور شد که بیشتر از روسیه بود. دمشق می‌گوید اکنون در حال توزیع سهام است تا در یک دوره دو ماهه استفاده شود.

لبنان سالانه میان ۶۰۰ تا ۶۵۰ هزار تن واردات دارد که ۸۰ درصد آن از اوکراین است. نماینده واردکنندگان گندم در لبنان به خبرگزاری فرانسه گفت: در حال حاضر پنج کشتی از گندم بارگیری شده در دریا داریم که همگی از اوکراین هستند. موجودی فعلی علاوه بر پنج کشتی، برای یک ماه و نیم کافی است.

وزیر اقتصاد لبنان با تأیید این موضوع گفت: با توجه به اینکه انفجار بندر بیروت به نابودی ذخایر گندم منجر شد، ذخایر کنونی حداکثر برای یک ماه کافی است و انبارهای موجود امکان ذخیره مقادیر زیادی از آن را فراهم نمی‌کند؛ البته مذاکراتی با سایر کشورها ازجمله آمریکا، هند، فرانسه و برخی دیگر از کشورهای اروپایی برای واردات گندم در جریان است.

در سودان که سال‌ها به‌دلیل داشتن زمین‌های کشاورزی غنی به‌عنوان سبد غذایی جهان عرب شناخته می‌شد، در ۱۰ سال گذشته از قحطی و صف‌های نان رنج می‌برد به‌گونه‌ای که به اعتراضات مردمی منجر شد و سرنگون حکومت عمر البشیر را در پاییز ۲۰۱۹ رقم زد.

نگرانی ناشی از جنگ میان روسیه و اوکراین بر بیشتر کشورهای عربی سایه افکنده و زندگی آن‌ها را تحت‌الشعاع قرار داده است

پس از کودتای نظامی در اکتبر ۲۰۲۱، ذخایر نقدی این کشور کاهش یافت و کمک‌های بین‌المللی در واکنش به کودتای نظامی متوقف شد. بنابراین، مردم سودان نخستین کسانی خواهند بود که تحت تأثیر جنگ اوکراین قرار خواهند گرفت. از این رو هیئت بلندپایه سودانی متشکل از تعدادی از وزیران دولت به ریاست محمد حمدان دغلو، معاون رئیس شورای حاکمیتی با هدف بررسی راه‌های همکاری برای حفظ امنیت روسیه و رایزنی برای و ادات گندم به مسکو رفتند.

بیشتر بخوانید:

مشاور اسد: اکثر مردم سوریه حاضرند برای روسیه در اوکراین بجنگند

عقب‌نشینی اجباری ائتلاف سعودی و فرصت‌های جدید برای صلح

درباره امارات، معاون وزیر اقتصاد این کشور گفت، روسیه و اوکراین از مهم‌ترین کشورهایی هستند که گندم و آرد را از آن‌ها وارد می‌کنند. وی افزود: در حال رصد وضعیت و یافتن راه‌حل‌های جایگزین در صورت اختلال در زنجیره تأمین دو کشور هستیم، همچنین ذخایر گندم و ذرت با توجه به تحولات اروپا در دوره کنونی رصد می‌شود.

تأثیر جنگ اوکراین بر وضعیت غذای اعراب

المیادین می‌نویسد: نگرانی ناشی از جنگ میان روسیه و اوکراین بر شهروندان بیشتر کشورهای عربی سایه افکنده و جزئیات زندگی آن‌ها ازجمله در مصر، لبنان و یمن را تحت‌الشعاع قرار داده است. نان از مهم‌ترین کالاهای مصرفی اعراب است و همه آمارها نشان می‌دهد اعراب برای نان روزانه خود به گندم روسی و اوکراینی وابسته‌اند، با میانگین نرخی که میان حداقل ۳۰ درصد و در برخی موارد ۷۰ درصد است.

گندم روسیه، اوکراین و رومانی حدود ۶۰ درصد نیاز سودان را تشکیل می دهد که ۴۶ درصد آن تنها از روسیه است. یمن پس از سودان قرار دارد و ۳۱ درصد گندم مورد نیاز خود را از روسیه تأمین می‌کند و ۶.۸ درصد از اوکراین تأمین می‌شود. همچنین ۲۸ درصد نیاز لبنان و حدود ۳۰ درصد نیاز عراق همین‌گونه است. به‌طور کلی، کشورهای عربی ۲۵ درصد از گندم صادراتی جهان را به دست می‌آورند که عمدتاً به گندم روسیه و اوکراین بستگی دارد.

المیادین در بخش پایانی گزارش خود می‌نویسد: جنگ اوکراین بسیاری از کشورهای عربی را بر آن داشت تا زنگ خطر را به صدا درآورند و هشدار دهند، این جنگ بر معیشت روزانه مردم تأثیر می‌گذارد و به ناچار به اختلال در جریان واردات غلات از منطقه دریای سیاه منجر می‌شود و قیمت واردات مواد غذایی افزایش می‌یابد. مردم این کشورها ممکن است برای تهیه نان بر سر میز ناهار خوری مشکل داشته باشند، ولی ناگزیر دست به تظاهرات می‌زنند که می‌تواند بی ثباتی سیاسی را در این کشورها به‌دنبال داشته باشد.

در گزارش این وب‌سایت عرب‌زبان آمده است: کشورهای عربی از دو منظر پیامدهای بحران اوکراین را متحمل خواهند شد:

نخست، احتمال کاهش واردات مقادیر مورد نیاز گندم، ذرت، علوفه و روغن‌های خوراکی از روسیه و اوکراین؛ به‌ویژه اینکه بخش بزرگی از پربازده ترین زمین‌های کشاورزی اوکراین در مناطق شرقی آن واقع شده است، مناطقی که اکنون شاهد بیشترین اقدامات نظامی است.

دوم، افزایش قیمت مواد غذایی چه از این دو کشور و چه از کشورهای دیگر به‌دلیل افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و بیمه از سویی و افزایش قیمت‌ آن‌ها به‌دلیل کاهش عرضه در بازارهای جهانی از سوی دیگر.

انتهای پیام/۴۰۳۳/