سکانس ماندگار/ ۱۵
نوروز قاجاری به روایت علی حاتمی/ «کمال‌الملک»؛ فیلمی که لحظه شیرین تحویل سال را ماندگار کرد+فیلم
لحظه تحویل سال در فیلم سینمایی «کمال‌الملک» به کارگردانی علی حاتمی، یکی از سکانس‌های جذاب نوروزی در سینما محسوب می‌شود.
به گزارش خبرنگار حوزه سینمایی گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، اکثر آثار شاخص سینمایی و تلویزیونی، لحظاتی دارند که مخاطبشان را در حال تماشا میخکوب می‌کنند. صحنه‌هایی که نه فقط چند ساعت پس از اتمام فیلم که تا سال‌ها بعد در گوشه ذهن تماشاگران آن اثر قلاب می‌شود و ناخودآگاهش بارها و بارها آن صحنه را مرور می‌کند. حال این صحنه می‌تواند سکانسی باشد که قهرمان داستان مهم‌ترین کارِ خود در فیلم را انجام می‌دهد و مخاطبش را به اوج می‌برد، یا سکانسی که یکی از شخصیت‌های فرعی و مکمل قصه آن را خلق می‌کند و باعث مانایی‌اش می‌شود.
در چند دهه گذشته، فیلم‌ها و سریال‌های فراوانی در کشور ما به نمایش درآمده که بسیاری از آن‌ها، در دسته آثار شاخص قرار می‌گیرند. فیلم‌هایی که با دیدنشان ذوق‌زده شدیم، اشک ریختیم، خندیدیم و ساعاتی را با آن‌ها زندگی کردیم. در اکثر فیلم‌های مهم تاریخ سینمای ایران، سکانس‌های ماندگاری وجود دارد، سکانس‌هایی که حتی از خود فیلم هم فراتر رفتند و بدمان نمی‌آید حتی با وجود چند بار دیدنشان، برای یک‌بار دیگر هم همه کارها را کنار بگذاریم و به تماشای این صحنه بنشینیم. چند هفته‌ای است که با هم مروری داریم بر «سکانس‌های ماندگار» تاریخ سینمای ایران، سکانس‌هایی که دیدنشان ما را یاد روزهای خوب سینما می‌اندازد.
شناسنامه فیلم
کمال‌الملک
کارگردان: علی حاتمی
تهیه‌کننده: حسین غفوری
سال ساخت: ۱۳۶۲
بازیگران: جمشید مشایخی، عزت‌الله انتظامی، محمدعلی کشاورز، علی نصیریان، داوود رشیدی، پرویز پورحسینی، منوچهر حامدی، جهانگیر فروهر، لیلا حاتمی و...
مهم‌ترین جوایز: جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد از سومین دوره جشنواره فیلم فجر برای جمشید مشایخی و تقدیر از علی حاتمی در بخش بهترین فیلمنامه جشنواره.
فروش گیشه: ۴ میلیون تومان
شرح سکانس
یکی از جذاب‌ترین سکانس‌های سینمای ایران در زمینه نوروز به صحنه مربوط به لحظه تحویل سال در فیلم سینمایی «کمال‌الملک» مربوط می‌شود، صحنه‌ای که تعداد زیادی از بزرگترین بازیگران سینمای ایران در حضور دارند و علی حاتمی به زیبایی آن را به تصویر کشیده است. در صحنه ناصرالدین شاه (با بازی عزت‌الله انتظامی) روی صندلی سلطنت نشسته و قرآنی در دست می‌گیرد، روبروی او امام جمعه تهران (با بازی منوچهر حامدی) نشسته و مشغول خواندن دعای تحویل سال است و شاه پس از او تکرار می‌کند. بعد از پایان دعا و بوسه شاه قاجار بر قرآن، ۱۵ ثانیه بدون دیالوگ و موسیقی متن فیلم به پیش می‌رود و تنها چیزی که شنیده می‌شود، صدای تیک تاک عقربه‌های ساعت است که در حال نزدیک شدن به لحظه تحویل سال است. در همین بین تصاویر بسته از شخصیت‌های حاضر در محضر پادشاه می‌بینیم، از کمال‌الملک (جمشید مشایخی)، اتابک اعظم (محمدعلی کشاورز)، کامران میرزا (پرویز پورحسینی)، حاجب‌الدوله خواجه باشی (سروش خلیلی) و افراد دیگری که در آن لحظه تاریخی در مقابل شاه ایستاده‌اند و در انتظار هستند. ناگهان توپی شلیک می‌شود، نوازندگان دربار طبل می‌کوبند و نقاره می‌نوازند و یکی از درباریان سکوت را می‌شکند: «به مبارکی و میمنت و اقبال وجود مسعود شاهنشاه، در این ثانیه آفتاب به برج حمل تحویل گردید. سال ۱۳۱۳ هجری قمری.»
بیشتر بخوانید:
آن دم که عبدالعظیم (ع) «مسافر ری شد»
جنون آنی قاتل در «شبی که ماه کامل شد»
التهاب و استرس در سکانس تاریخی «درباره الی»
علی در «بچه‌های آسمان»، قهرمانی که دوست داشت سوم شود
تصویر واقعی جنگ در «تنگه ابوقریب»
«آژانس شیشه‌ای»؛ دوئل نفس‌گیر و جذاب حاج کاظم و سلحشور
چرا این سکانس مهم است؟
این سکانس چند عنصر ویژه دارد که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. جدا از مسئله به تصویر کشیدن ریشه جشن‌های نوروزی و جایگاه سنت‌های مختلف مربوط به لحظه تحویل سال، این سکانس یکی از سنگین‌ترین سکانس‌های تاریخ سینمای ایران از نظر حضور بازیگران توانمند در مقابل دوربین است. از میان پنج اسطوره تاریخ سینمای ایران که در این فیلم به ایفای نقش پرداختند، سه نفر از آن‌ها در این لحظه ماندگار حضور دارند، عزت‌الله انتظامی، جمشید مشایخی و محمدعلی کشاورز. سه هنرمند بزرگی که همگی در سال‌های اخیر دار فانی را وداع گفتند، اما جایگاه‌شان در سینمای ایران فراموش نشدنی است. به جز این سه نفر، چند چهره مهم دیگر نیز در قاب دوربین علی حاتمی حضور دارند، منوچهر حامدی، سروش خلیلی و پرویز پورحسینی که اتفاقا این سه هنرمند درجه یک هم از میان ما رفته‌اند به ترتیب در سال‌های ۷۴، ۸۵ و ۹۹ چهره در نقاب خاک کشیدند.
قطعا حضور این تعداد از بازیگران پیشکسوت و موسپید کرده در زمینه تئاتر و سینما، ارج و قربی به این سکانس فیلم «کمال‌الملک» می‌دهد که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. این روزها اگر دو یا سه بازیگر مطرح در سکانس‌هایی از یک فیلم حضور داشته باشند و در کنار هم بخش‌هایی از یک کار را جلو ببرند، به سرعت با موج‌های گسترده تبلیغاتی در فضای مجازی و رسانه‌های مختلف مواجه می‌شوند، اما در اوایل دهه شصت خبری از این امکانات برای آثار سینمایی نبود و مهم‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما نیز از چنین توجهات ویژه‌ای برخوردار نبودند. به همین دلیل در بسیاری از فیلم‌های مربوط به آن دوران، سکانس‌ها و صحنه‌های دلنشین زیادی را می‌بینید که بسیاری از بازیگران بزرگ کشورمان در خلق آن‌هاا نقشی اساسی ایفا کردند.
عنصر دیگری که نباید از آن چشم‌پوشی کرد هوش بالای علی حاتمی در استفاده از فضا، امکانات فنی و البته بازی گرفتن از هنرپیشه‌هایش بدون گفتن دیالوگ است. در این سکانس حرف ویژه‌ای زده نمی‌شود و خبری از آن دیالوگ‌های جذاب و فوق‌العاده حاتمی نیست، بلکه فضاسازی انجام شده و موقعیتی که در اثر ایجاد شده این بخش از داستان را به پیش می‌برد. لحظه سکون ۱۵ ثانیه‌ای در دل این سکانس، با شنیدن صدای ساعت و دیدن تصاویر سریع از شخصیت‌های حاضر در لوکیشن کاخ و لبخند رضایت ناصرالدین‌شاه با چشمان بسته و... یکی از لحظات ناب این سکانس ماندگار محسوب می‌شود.
بیشتر بخوانید:
تصویر واقعی از مادر دلسوز ایرانی در «مادر» علی حاتمی
عاشقانه آرام دکتر قلابی برای امام رضا (ع) در فیلم «شب»
بازی دیدنی از اسطوره‌هایی که ستاره‌های «شیر سنگی» بودند
«دزد عروسک‌ها» رنگارنگ، ترسناک و صمیمی
سرک کشیدن به «ضیافت» خوش رنگ و لعاب دهه هفتادی
سوژه جذاب «عروس آتش» برای مبارزه با رسم و رسوم عشیره‌ای
«دوئل»؛ وقتی شرورهای قصه برای بخشیدن «زینال» به میدان می‌آیند
«بی‌پولی» کمدی سیاه نعمت‌الله که در سینمای اجتماعی ماندنی شد
جایگاه فیلم در سینمای ایران
«کمال‌الملک» یکی از آن دسته آثاری است که با وجود حرف‌های زیادی که برای گفتن دارد، اما به اندازه‌ای که شایسته‌اش بود قدر ندید. این فیلم در جشنواره فیلم فجر، آنچنان که باید و شاید مورد توجه هیئت داوران قرار نگرفت و به جز نامزدی در یکی دو بخش، در موارد دیگر خیلی به آن توجهی نشد و در زمان اکران نیز با وجود استفاده از هنرمندان مطرح، اما نتوانست مورد اقبال مخاطبان سینما قرار بگیرد. دلیل اصلی این اتفاق هم این بود که در آن دوران، فیلم‌های اکشن و جنگی مثل «عقاب‌ها»، «تاراج»، «پایگاه جهنمی» و... آثار محبوبی بودند که در جذب مخاطب به سینما بسیار موفق بودند و درامی مثل «کمال‌الملک» که از آن فضای غالب سینما در آن دوران تهی بود، نتوانست با استقبال خوبی همراه باشد.
با وجود این اتفاقات که برای نهمین فیلم بلند علی حاتمی در مقام کارگردان افتاد، اما این اثر بخش‌های ویژه و نکات قابل توجهی داشت که حالا و پس از گذشت نزدیک به چهار دهه از زمان تولید آن، همچنان راجع به برخی از دیالوگ‌ها و صحنه‌هایش صحبت می‌شود و برخی سکانس‌های آن به منبعی برای بحث‌های تاریخی بین هنردوستان تبدیل شده است.
نکته دیگری که نباید در رابطه با فیلم «کمال‌الملک» از آن چشم‌پوشی کرد، بازی درخشان مرحوم جمشید مشایخی در نقش این استاد نقاشی کشورمان است. هرکدام از پنج ستاره درخشان سینمای ایران، در کارنامه هنری‌شان نقش‌های ماندگاری دارند که با آن‌ها شناخته می‌شوند و بدون شک یکی از بهترین بازی‌های مرحوم مشایخی، حضور در نقش کمال‌الملک بود، چهره‌ای خاص که درآوردن ریزه‌کاری‌های شخصیتی او واقعا کار سختی بود و اجرای آن صرفا از هنرمندی در حد و اندازه‌های جمشید مشایخی برمی‌آمد.
سکانس لحظه تحویل سال در فیلم سینمایی «کمال‌الملک» را در ادامه ببینید.
انتهای پیام/۴۱۷۳/
انتهای پیام/
