سفر هوشمندانه آیت‌الله رئیسی به روسیه/ مسکو آغازگر جنگ در اوکراین نخواهد بود

گروه جهان خبرگزاری آنا - محمد یوسفی، هفته گذشته بود که آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور کشورمان در سفری مهم و راهبردی به روسیه رفت. قبل از اینکه به حواشی سفر وی به مسکو پرداخت، باید موقعیت مسکو و کرملین را بررسی کرد که آیا در جایگاهی قرار دارد که بتواند نسبت به اقدامات ایذائی علیه تهران اقدام کند یا خیر؟ باید در ابتدا جایگاه روسیه در تعامل با جامعه جهانی و قدرت‌های بزرگ را بررسی کرد و تبیین تحولات روسیه بدون پرداختن به موضوع اوکراین و تنش‌های میان مسکو و کی‌یف ابتر خواهد بود؛ زیرا اوکراین همواره خط مقدم نبرد برای مسکو در جنگ با قدرت‌های غربی بود و با توجه به گستره وسیع جغرافیایی خود، پهناورترین کشور اروپایی در مصاف با غرب به شمار می‌رود.

اوکراین با توجه به زمان‌بر بودن درگیری‌ها برای تصرف این سرزمین، همواره زمان لازم را به مسکو برای رویارویی و تجهیز ارتش می‌داد، در زمان اتحاد جماهیر شوروی یکی از مهم‌ترین اعضای تشکیل‌دهنده به قول روس‌ها (ССР) یا اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بود، کرسی دائمی به نمایندگی از این اتحادیه در سازمان ملل متحد داشت و بخش زیادی از صنایع حساس اتحادیه نیز در این کشور قرار گرفته بود. از لحاظ اهمیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک نیز حلقه اتصال مسکو به اروپا به شمار می‌رفت که خط انتقال گاز روسیه به اروپا را نیز در دل خود جای داده بود و هم‌اکنون نیز خط انتقال انرژی از این کشور عبور می‌کند.

اهمیت اوکراین و شبه‌جزیره کریمه برای روسیه

اهمیت اوکراین برای مسکو آن‌قدر زیاد است که پرداختن به آن تحلیلی مجزا می‌طلبد؛ درهرصورت در سال ۲۰۱۴ با وقوع انقلاب اوکراین، این کشور از حوزه نفوذ روس‌ها خارج شد که با توجه به اهمیت این کشور برای روس‌ها و حضور ناوگان دریایی روسیه در شبه‌جزیره کریمه، مسکو تصمیم به الحاق این شبه‌جزیره به خاک خود گرفت که با تحریم‌های آمریکا و غرب همراه شد؛ ارزش پول ملی این کشور افت کرد و هزینه‌های زندگی مردم این کشور افزایش یافت، زیرا پس از اعمال تحریم‌ها، بسیاری از شرکت‌های غربی و نمایندگانشان روسیه را ترک کردند و این موضوع اثرات مخربی بر اقتصاد روسیه برجای گذاشت. البته شدت این تحریم‌ها به‌هیچ‌وجه قابل مقایسه با تحریم‌های غرب علیه ایران نبوده و نیست.

به نظر می‌آید جورچین محاصره کرملین در حال شکل گرفتن است و در جنوب، جمهوری اسلامی ایران تنها راه تنفس روس‌هاست

پس از گذشت چند سال از انقلاب اوکراین و الحاق شبه‌جزیره کریمه به خاک روسیه، بار دیگر شاهد افزایش تنش‌ها در مرزهای شرقی اوکراین هستیم که دروازه ورود غرب به روسیه به شمار می‌روند. فاصله این خط مرزی تا مسکو حدود ۶۰۰ کیلومتر است و این موضوع حساسیت کرملین به منطقه را افزایش می‌دهد، زیرا حضور نیروهای نظامی پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در اوکراین که به‌عنوان عمده‌ترین تهدید در چارچوب تهدیدات امنیتی در درون جغرافیای منطقه خارج نزدیک، از منظر روس‌ها به شمار می‌روند، نمی‌تواند برای مسکو قابل تحمل باشد؛ از این‌رو مسکو با اعزام حدود یک‌صد هزار نظامی، ادوات و تجهیزات نظامی به مرزهای اوکراین خواهان ارسال پیام به طرف‌های غربی است که برای کنترل اوضاع در منطقه شرق اوکراین حاضر به استفاده از قدرت سخت در قالب گسیل نیروهایش برای اقدام نظامی است.

در این میان شاهدیم واشنگتن و شرکای اروپایی‌اش با حفظ وحدت رویه از آمادگی برای اعمال تحریم سخت علیه روسیه سخن می‌گویند؛ به نحوی که کاخ سفید قول تحریم‌هایی را به کرملین می‌دهد که تاکنون نظیرش را ندیده باشند. ژاپن نیز از همراهی با طرف‌های غربی در قالب مقابله با مسکو، در صورت مداخله روس‌ها در قلمرو سرزمینی اوکراین می‌گوید که اقدام توکیو اعلان‌کننده وجود اتفاق‌نظر در مقابله با کرملین از سوی قدرت‌های بزرگ جهانی است. به نظر می‌آید گرچه مسکو قدرت نظامی آغاز جنگ علیه همسایه غربی خود را داراست، اما بعید است توان اقتصادی ایستادگی در مقابل تبعات اقتصادی ناشی از اقدام نظامی را داشته باشد، زیرا اقتصاد روسیه آسیب‌دیده بعد از حوادث سال ۲۰۱۴ با شیوع کووید-۱۹ شوک دیگری را تجربه کرد که هزینه‌های زندگی را در روسیه برای مردم به‌شدت افزایش داد.

روسیه آغازگر هیچ جنگی نخواهد بود

مردم روسیه در حال حاضر با فشارهای ناشی از این شوک‌ها و قرنطینه‌ها به‌سختی موفق به تأمین نیازهای معیشتی خود می‌شوند، از این‌رو شروع اقدام نظامی می‌تواند قمار بزرگ روس‌ها باشد که سقوط شدید مجدد ارزش روبل در مقابل سایر ارزها را به دنبال خواهد داشت. با توجه به چندپارگی تقسیمات جمعیتی این کشور و وجود اقوام متعدد در پهنه جغرافیایی روسیه، هرگونه فشار و شوک اقتصادی مجدد می‌تواند زمینه‌ساز فعال شدن گسل‌های موجود در جامعه روسیه باشد، آن هم برای اقتصاد کشوری که درآمد عمده آن صدور نفت و گاز است. علاوه بر این، در هفته‌های گذشته شاهد تحرکاتی حتی در حیاط خلوت روس‌ها در آسیای میانه و در قزاقستان بودیم که می‌تواند به صدا درآورنده زنگ خطر برای روس‌ها در این منطقه بسیار حساس باشد.

بیشتر بخوانید:

برای خنثی‌سازی تحریم‌ها یکی از راه‌های ما ارتباط با روسیه است

احوالپرسی روسای جمهور ایران و روسیه به زبان فارسی + ویدئو

هر از چند گاهی بلاروس، دیگر همسایه غربی روس‌ها نیز شاهد خیزش‌ها و جنبش‌های اجتماعی و ناآرامی‌هایی است. در اوضاع کنونی حتی الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان، همسایه جنوبی فدراسیون روسیه نیز طرف کی‌یف را گرفته و بحث گرجستان و موضع آن در قبال وقوع هرگونه اقدام نظامی از سوی مسکو به دلیل اختلافات ارزی تفلیس با مسکو بیش‌ازپیش روشن است. به نظر می‌آید جورچین محاصره کرملین در حال شکل گرفتن است و در این میان در جنوب، تنها جمهوری اسلامی ایران تنها راه تنفس روس‌هاست؛ کشورمان پس از پیروزی انقلاب اسلامی از پیمان سنتو کناره‌گیری کرد، پیمانی که هدف عمده آن مقابله با قدرت کرملین بود.

ترکیه مدت‌هاست مواضع ضد روسی خود را در موضوعات مختلف به نمایش گذاشته و پاکستان نیز با ظهور طالبان گستره نفوذ خود را تا مرزهای جنوبی آسیای میانه افزایش داده است؛ از این‌رو اوضاع برای مسکو اصلاً مناسب نیست و پیش‌بینی می‌شود مسکو با اعمال سیاست خویشتن‌دارانه، همان‌طور که در موضوع سقوط جنگنده روسی از سوی ترکیه عمل کرد، در قبال موضوع اوکراین نیز عمل کند. شروع جنگ محدود در شرق اوکراین نسبت به احتساب و برآورد دستاوردها و هزینه‌های پرداختی از سوی مسکو با توجه به اعمال تحریم‌های احتمالی از سوی غرب منفعتی برای ولادیمیر پوتین به همراه نخواهد داشت. رئیس‌جمهور روسیه با توجه به تجربه گورباچف، آخرین رئیس حزب حاکم بر شوروی و نقش بحران اقتصادی در این کشور به‌خوبی واقف است اقتصاد می‌تواند بار دیگر نقش پاشنه آشیل روس‌ها را ایفا کند.

ایران و روسیه به توسعه روابط با یکدیگر نیازمندند

با توجه به اوضاع کنونی مناطق پیرامونی روسیه باید گفت، نه‌تنها تهران بلکه مسکو نیز نیازمند ایجاد ارتباطی قوی‌تر از گذشته در تمامی ابعاد ازجمله حوزه سیاست، اقتصاد و امور نظامی با همسایه جنوبی خود است. روسیه دیگر در وضعیتی قرار ندارد که بتواند فقط با کارت ایران به رفع اختلافات با غرب بپردازد، زیرا موضوع اوکراین پیچیده‌تر و حیاتی‌تر از این است که با این کارت بازی کند و از تاکتیک و بازی قدیمی برای حل‌وفصل امور بهره گیرد. اوکراین نیز از دید غربی‌ها دروازه ورودی روسیه به اروپاست و غرب نمی‌خواهد روسیه بار دیگر در چارچوب قلمرو سرزمینی اوکراین اعمال قدرت کند.

سفر رئیس‌جمهور کشورمان به روسیه در بازه زمانی کنونی را باید ناشی از فرصت سنجی دولت سیزدهم دانست

با توجه به آنچه ذکر شد، سفر رئیس‌جمهور کشورمان به روسیه در بازه زمانی کنونی را باید ناشی از فرصت‌سنجی دولت سیزدهم دانست. معتقدم اوضاع کنونی نظیر اوضاع زمان پس از سقوط جنگنده روسی به‌وسیله ترکیه است که تهران در آن زمان از آن بهره نبرد؛ اما باید با درس گرفتن از گذشته، از تکرار اشتباهات خودداری کرد و فرصت‌ها را مغتنم شمرد. باید با ایجاد رابطه مؤثر با شرق، آلترناتیوی برای زمینه‌سازی قدرت مانور بیشتر جمهوری اسلامی در عرصه بین‌الملل فراهم کرد، ازاین‌رو برخلاف کسانی که سفر اخیر رئیس‌جمهور را نقادانه به چالش می‌کشند، معتقدم اقدام آیت‌الله رئیسی در سفر به مسکو بهترین تصمیم ممکن بود؛ گرچه برای نزدیک‌تر شدن تهران و مسکو گسترش رابطه اقتصادی نیاز و ضرورتی انکارناپذیر است.

درباره برخی گمانه‌زنی‌ها نسبت به تشریفات انجام‌شده در جریان دیدار رئیس‌جمهور کشورمان و همتای روسی نیز باید گفت، هماهنگی‌های این مراسم و تشریفات رسمی آن نه از سوی نهاد ریاست جمهوری، بلکه از سوی سفیر مستقر کشور میهمان قبل از سفر هماهنگ می‌شود که با اعلام نظر مساعد سفیر به کشور متبوع، سفر انجام می‌شود. اگر خلاصه‌تر بخواهیم بگوییم، پررنگ‌ترین نقش مربوط به گروه سیاسی مستقر در روسیه کاظم جلالی، سفیر کشورمان در مسکوست. ازاین‌رو حواشی ایجادشده را نمی‌توان از دید گروه تازه استقرار یافته دولت جدید در نظر گرفت، بلکه باید رعایت تشریفات لازم را بیشتر مربوط به هیئت سیاسی مستقر در مسکو دانست که انتصاب آنها نیز در دولت قبل شکل‌ گرفته است؛ از این‌رو نمی‌توان حواشی ایجادشده را متوجه ضعف عملکرد دولت فعلی دانست. این به آن معنی نیست که نباید برای اصلاح نقایص گام برداشت، بلکه باید با درس گرفتن از وقایع مختلف درصدد اصلاح امور و اشتباهات برآمد.

در پایان باید گفت، نباید با پررنگ کردن برخی حواشی، متن را به حاشیه برد و حاشیه را وارد در متن کرد، زیرا روسیه و ایران در اوضاع کنونی باید در مسیر گسترش بیشتر روابط گام بردارند. این دیپلماسی بر مبنای نیاز متقابل و نه خواستی صرفاً یک‌جانبه است.

انتهای پیام/۴۰۳۳/پ