آنا گزارش می‌دهد؛
کارشناسان از اقتصاد کتابفروشی در زمان نمایشگاه مجازی کتاب می‌گویند/ طرح‌های فصلی برای کتابفروشیها، نمایشگاه به‌کام ناشران
برخی کارشناسان حوزه نشر معتقد هستند که برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب منجر به تعطیلی کتابفروشیهای محلی می‌شود درحالی که برخی دیگر بر مفید بودن این رویداد برای همه حلقه‌های صنعت نشر تاکید دارند.
به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، با شیوع ویروس همه‌گیر کرونا و محدودیت‌های ناشی از آن، صنعت نشر چالش‌های بسیاری را پشت سر گذاشت؛ سالی که کتابفروشیها و ناشران با مشکلات کوچک و بزرگی بر سر راه خود مواجه شدند. در این میان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اختصاص بودجه‌های بیشتر به طرح‌های تابستانه و پاییزه کتاب تلاش کرد برخی از مشکلات رفع کند. سی‌وسومین دوره نمایشگاه کتاب باید به روال هرساله در بهار سال ۹۹ برگزار می‌شد که این‌گونه نشد. پس از آن اعلام شد که نمایشگاه در مردادماه به‌صورت فیزیکی برگزار خواهد شد که با توجه به تداوم شرایط کرونایی منتفی شد. سرانجام متولیان برگزاری نمایشگاه کتاب تهران اعلام کردند که نمایشگاه به‌صورت مجازی برگزار خواهد شد. در این رویداد فرهنگی متقاضیان با مراجعه به سایتی که در آن ناشران غرفه‌های مجازی داشتند کتاب خود را انتخاب کرده و پس از ثبت‌نام، واریز مبلغ کتاب و درج آدرس، محصولات خریداری‌شده از سوی ناشران برای آن‌ها به‌صورت رایگان ارسال می‌شد.
برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب موافقان و مخالفانی بسیاری دارد، موافقان که در صدد جبران خسارات وارد آمده بر نشر هستند و می‌گویند برگزاری این نمایشگاه می‌تواند به حفظ ارتباط ناشر با مخاطب و بازارهای جهانی نشر کمک کند؛ مخالفانی که معتقدند به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب موفقیت‌آمیز و مثمرثمر نخواهد بود. همچنین برخی از مخالفان این رویداد را به ضرر کتابفروشیها عنوان می‌کنند؛ کتابفروشانی که در سال‌های کرونایی فروش کمتری داشته و حال با کاهش این ویروس اندک اندک مشتریان خود را باز می‌یابند که البته پس از برگزاری نمایشگاه مجازی تا مدتی از مشتریان خود محروم می‌مانند. در این راستا به بررسی نظر کارشناسان درباره اقتصاد کتابفروشیها در زمان نمایشگاه مجازی کتاب پرداخته‌ایم که در ادامه از نظر می‌گذرانید.
حذف کتابفروشیها به‌دست نمایشگاه مجازی کتاب
برخی مخالفان نمایشگاه مجازی کتاب اعتقاد دارند که برگزاری این رویداد فرهنگی یعنی دور زدن کتابفروشیها زیرا که مردم مستقیم از تولیدکننده‌ها خرید کرده و آن‌ها از محور فروش خط می‌خورند؛ متعاقب آن مشتریان خود را از دست داده و با ضررهای بسیاری روبه‌رو می‌شوند. محمد طباطبایی، کارشناس نشر معتقد است که «کتابفروشان در این اوضاع چرا باید از برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب رضایت داشته باشند؟! محور صنعت نشر، توزیع و فروش است. در نمایشگاه مجازی کتاب، کتابفروشیها و توزیع‌کننده‌ها را دور می‌زنیم و مستقیم از تولیدکننده خرید می‌کنیم، این یعنی حذف کتابفروشیها و توزیع‌کنندگان. این بزرگ‌ترین مشکل همه نمایشگاه‌های کتاب است؛ از نمایشگاه کتاب تهران تا نمایشگاه‌های استانی و مجازی کتاب. اصلاً نمایشگاه نباید فروشگاه باشد! شاید بتوانیم دلایلی بیاوریم که برگزاری نمایشگاه کتاب تهران را تا اندازه‌ای موجه جلوه دهد؛ اما چرا ما باید یک رفتار اشتباه را مرتب توسعه دهیم؟! زمانی نمایشگاه‌های کتاب استانی راه‌اندازی شد، هیچ‌کس مخالف نبود؛ چون در شهرستان‌های ما کتابفروشی چندانی نبود و ناشران شاخص در استانها حاضر می‌شدند، کتاب‌هایشان را عرضه می‌کردند و علاقه‌مندان کتاب از آن بهره می‌بردند، اما الان که ما این همه کتابفروشی در شهرستان‌ها داریم، چرا باید نمایشگاه‌های کتاب استانی ادامه پیدا کند؟»
در نمایشگاه مجازی کتاب، کتابفروشیها و توزیع‌کننده‌ها را دور می‌زنیم و مستقیم از تولیدکننده خرید می‌کنیم
به گفته این کارشناس نشر «در دوره کرونا، کتابفروشیها به اندازه کافی ضرر و زیان دیده‌اند و در این شرایط، کتابفروشیهای آنلاین به تازگی راه‌اندازی شده‌اند. به جای برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب به کتابفروشیها کمک شود! چرا مبلغی که قرار است به‌عنوان یارانه و بُن کتاب در اختیار دانشجویان، طلاب، اساتید و گروه‌های مختلف مردم قرار بگیرد از مسیر کتابفروشیها به نشر تزریق نشود؟ چرا باید فقط تولیدکننده از این یارانه منتفع شود؟ من با مجازی بودن نمایشگاه کتاب مسئله‌ای ندارم. تمام دنیا به سمت فضای مجازی در حرکت است. ما باید از پیشرفت‌ها استفاده کنیم. اما چرا باید کتابفروشیها را حذف کنیم؟ این نمایشگاه می‌توانست زمینه‌ای فراهم کند که به جای ناشران، کتابفروشیها کتاب عرضه کنند! کسی که در چابهار، سیستان و بلوچستان، مشهد و... است از کتابفروشی شهر خود می‌تواند کتاب موردنظر خود را درخواست کند، در این‌صورت آن کتابفروش هزینه پست کمتری می‌دهد. در نهایت اقتصاد کتابفروشیها و اقتصاد کل نشر در همه جغرافیای ایران رونق پیدا می‌کرد نه اقتصاد یک بخش نشر! کتابفروشیهای شهرستان نه تنها سهمی در صنعت نشر نخواهند داشت بلکه نابود می‌شوند!»
ضر کتابفروشان در کنار زنده شدن صنعت نشر
سرانه مطالعاتی کشور بسیار پایین است. در این راستا نیاز است با فرهنگ‌سازی مردم جامعه را به‌سمت کتاب و کتابخوانی سوق داد؛ نمایشگاه مجازی کتاب یکی از راه‌های تشویق جامعه به این سمت است، اما با همه این اوصاف برخی این رویداد فرهنگی را به نفع کتابفروشان کوچک و محلی نمی‌دانند. شرمین نادری نویسنده و تصویرگر جوان ایرانی در گفت‌وگو با خبرنگار آنا معتقد است که من با کتابفروشیهای کوچک در ارتباط هستم و کار می‌کنم. برای همین با روند کاری و شرایط روزمره این صنف به خوبی آشنا هستم. کتابفروشان به اندازه کافی بازار کسادی دارند و همه‌گیری ویروس کرونا نیز به آن دامن زده است. برگزاری نمایشگاه مجازی با آن درصدهای تخفیف به اقتصاد این قشر فشار وارد می‌کند. این رویداد فرهنگی اصلا به نفع کتابفروشیهای کوچیک نیست. اما به‌هرحال نمی‌توانیم این نکته را نادیده گرفت که صنعت نشر این روزها شرایط سختی را متحمل شده که شاید نمایشگاه مجازی کتاب بتواند به صاحبان نشر کمکی کند. این رویداد فرهنگی باعث می‌شود که مردم تکانی بخورند و متعاقب آن دوباره کتاب وارد سبد خانواده‌ها شود. باید سعی شود که در صنعت نشر هیچ قشری از چرخه فروش عقب نیفتد. برای بالا رفتن سرانه مطالعاتی کشور احتیاج داریم به اینکه کتاب خوانده شود و برای کتاب و کتابخوانی فرهنگ‌سازی انجام شود.
بیشتر بخوانید:
- حضور بیش از ۳۰ کتابفروشی در نمایشگاه مجازی کتاب/ کتاب‌فروش‌های محلی با کسب‌وکارهای نوین مرتبط شوند
- نمایشگاه مجازی کتاب یعنی دور زدن کتابفروشیها/ کاش به جای ناشران، کتابفروشیها کتاب عرضه کنند
- اهالی کتاب از نمایشگاه مجازی می‌گویند/ معادله تأمل و صرفه‌جویی یا تفرج و دیدار فرهنگی
- خوب و بد یک رویداد فرهنگی به روایت ۳ بانوی نویسنده/ نمایشگاه مجازی و کتاب‌هایی که در انبار ماندگار شدند
اقدامی که همه کتابفروشیها را به تعطیلی می‌کشاند
برخی نیز معتقدند که برگزاری نمایشگاه به‌صورت مجازی ضرر بیشتری را به صنف کتابفروشان وارد می‌کند زیرا که در نمایشگاه فیزیکی مردم باید برای خرید حضور پیدا کنند و شلوغی و ازدحام را تحمل کنند اما اکنون با برگزاری این رویداد فرهنگی به‌صورت مجازی علاقه‌مندان در بستر الکترونیک با جست‌وجو کتاب موردنظر خود را بدون هزینه پست در محل ذکر شده به راحتی دریافت کنند. این است که دیگر مراجعه به کتابفروشیهای محلی را آسان‌تر نمی‌بینند و خرید خود را در بستر الکترونیک انجام می‌دهند. ضحی کاظمی، نویسنده ایرانی در گفت‌وگو با رسانه‌ای اعتقاد دارد که «برپایی نمایشگاه ممکن است برای ناشران خوب باشد، اما ناشر در طول سال با پخش و کتابفروشیها هم می‌تواند کار کند. این حرکت در طولانی‌مدت باعث تضعیف کتابفروشیها می‌شود و به آن‌ها ضربه می‌زند. الان در بهمن‌ماه هستیم. مردم از نیمه دی‌ماه منتظر نمایشگاه می‌مانند و خرید نمی‌کنند. بعد از آن هم که بهمن می‌شود و آن‌ها از نمایشگاه مجازی کتاب می‌خرند. بعد چه اتفاقی می‌افتد؟ خب، کسی که در نمایشگاه کتاب می‌خرد، برای چهار پنج ماه، خریدش را کرده است و دیگر تا چند ماه کتاب نمی‌خرد. در این چند ماه هم نیازی ندارد دیگر سراغ کتابفروشی برود. برای همین این روند کاملا به کتابفروشان ضربه می‌زند.»
به گفته مدیر کتابفروشی راما «با نمایشگاه فیزیکی هم کتابفروشیها ضربه می‌خورند اما اول اینکه خریدار مجبور است بلند شود و به محل برود، دوم اینکه نمایشگاه‌های فیزیکی در شهرستان‌ها به شکل چرخشی برگزار می‌شود. اما در نمایشگاه کتاب مجازی تمام ناشران حضور دارند و مردم از کل کشور در آن خرید می‌کنند. برای همین کل کتابفروشیها را به شکل کامل به تعطیلی می‌کشاند. کتابفروشیهای کوچک به خاطر چنین اقداماتی کم‌کم تعطیل می‌شوند و در این سال‌ها هم شاهد تعطیلی‌شان بوده‌ایم؛ چون نمی‌توانند روی پای خودشان بایستند و ناچار به تغییر شغل می‌شوند. در مجموع هم شما به جایی می‌رسید که دیگر کتابفروشی در سطح شهر نمی‌بینید و همه جمع می‌کنند و می‌روند.»
طرح‌های فصلی برای کتابفروشیها، نمایشگاه به‌کام ناشران
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از سال ۱۳۹۴ برای هدفمندکردن یارانه نشر طرح‌های فصلی فروش کتاب را آغاز کرد؛ در این طرح ها کتابفروشیها می توانند روی فروش کتاب به خریداران تخفیف بدهند و مبلغ تخفیف داده شده را از وزارت خانه دریافت کنند. در این طرح ها که با نام طرح‌های فروش فصلی مشهور شده‌اند، کتابفروشیهایی که شرایط لازم را داشته باشند، پس از ثبت‌نام، می‌توانند کتاب‌های خود را که با شرایط تعیین شده مطابقت داشته باشند به خریداران بفروشند. این طرح ها از جمله مزیت‌هایی است که کتابفروشان حضور آن را در ایام رکود فروش کتاب ضروری می‌دانند.
کتابفروشیها در طرح‌های فصلی و ناشران در نمایشگاه‌های مجازی مورد توجه قرار می‌گیرند
علی رمضانی رئیس دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران معتقد است که «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای همه حلقه‌های صنعت نشر خدماتی را ارائه می‌کند. برای کتابفروشیها هم طرح‌های فصلی برگزار می‌شود که صرفاً برای افزایش مراجعین به کتابفروشیها است. لذا کتابفروشیها در طرح‌های فصلی و ناشران در نمایشگاه‌های مجازی مورد توجه قرار می‌گیرند. مجموعه کتابفروشیهای کشور باید بتوانند با افزایش ظرفیت و توسعه زیرساخت‌های خود به گسترش ویترین خود بپردازند تا بتوانند آثار بیشتری از ناشران کشور را در خود جای دهند. نمایشگاه مجازی کتاب بیش از دویست هزار عنوان کتاب به مخاطب ارائه می‌کند. در این رویداد فرهنگی به تمام نقاط شهری و استانی ارسال کتاب داریم. متأسفانه پراکندگی کتابفروشیها و تعداد آن‌ها پاسخ‌گوی تقاضای همه مردم در سراسر کشور نیست، از آن طرف پاسخ‌گوی تمام تولیدات ناشران هم نیست.
به گفته مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران «امیدواریم با پرداختن به همه حلقه‌ها حوزه کتاب و کتابخوانی را به‌خوبی تامین کنیم. نکته مهم دیگر این است که کتابفروشیهایی هستند که چه به‌صورت اینترنتی و چه به‌صورت حضوری به موج نمایشگاه پیوسته‌اند و خدماتی ارائه می‌کنند. در ستاد نمایشگاه مجازی این‌موضوع قابل رصد است، تاکنون بیش از سی کتابفروشی اینترنتی و حضوری به موج نمایشگاه پیوسته‌اند و خدماتی مشابه خدمات نمایشگاه مجازی را برای مخاطبان خود عرضه می‌کنند. کتابفروشیهای سنتی هم با تخفیف‌های فصلی توانستند خدمات خود را ارائه کنند. بهتر است کتابفروشیها با کسب‌وکارهای نوین هم ارتباط بگیرند، همانند ناشرانی که در این دو دوره نمایشگاه توانستند به خوبی خود را با شرایط وفق دهند.»
نمایشگاه کتاب پس از حدود ۳۵ سال برگزاری در اماکنی همچون نمایشگاه بین‌المللی کتاب، مصلی تهران و شهرآفتاب دو سال است که به‌خاطر شرایط کرونایی و محدودیت‌های ناشی از آن به تصمیم مدیران وقت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در فضای مجازی به فعالیت خود ادامه می‌دهد. با پیشرفت تکنولوژی، توسعه فضای مجازی و زیرساخت‌های آن، همه دنیا به سمت آن در حرکت هستند. ما نیز باید خود را با این شرایط سازگار کرده و با پیشرفت تکنولوژی همراه باشیم. در این راستا بهتر است کتابفروشان با کسب‌وکارهای نوین خو گرفته و به فضای مجازی بپیوندند. نمایشگاه مجازی کتاب از سوم بهمن‌ماه آغاز شده و تا دهم بهمن‌ماه ادامه دارد.
انتهای پیام/۱۱۰/
انتهای پیام/
