تفاوت کار بی‌بی‌سی و شبکه خبر صداوسیما در فرجام برجام

قادر باستانی (نویسنده و مدرس علوم ارتباطات) در پاسخ به این سوال گفت: چنین بزنگاه‌های تاریخی، فرصت مناسبی برای هر رسانه است که از ولعِ خبری مخاطبان استفاده کند و هرچه بیشتر هنر و توان خود را برای جلب‌نظر مخاطب به‌کار گیرد. بخش‌های خبری سازمان صداوسیما در مقایسه با رسانه‌های فارسی زبان خارجی، در این رویداد، خوب ظاهر نشدند و عرصه را به رسانه‌های خارجی واگذار کردند. به نظر، پوشش خبری رسانه ملی در این زمینه، غیرمسئولانه و ضعیف بود حال آنکه می‌توانست بسیار بهتر از این باشد.

باستانی در توضیح ادعای خود تصریح کرد: شبکه خبری بی‌بی سی فارسی در روز فرجام برجام، حدود ۱۵ بار ارتباط مستقیم با وین و دفتر واشنگتن داشت و ۲۰ بار با کار‌شناسان، برای توضیح زوایای مختلف ماجرا، ارتباط برقرار کرد. این شبکه قوی‌ترین خبرنگار خود را برای پوشش برجام به وین اعزام کرده بود. درمقابل شبکه خبر در این روز ۳ بار ارتباط با آقای دارابی (خبرنگار اعزامی خود) برقرار کرد که هر سه مورد هم ضعیف بود و اطلاعات ناچیزی از رویدادهای وین بیان می‌کرد. همچنین ۵ ارتباط با کار‌شناس برقرار کرد تا درباره موضوع توضیح بیشتر دهند.

وی افزود: از هفته‌ها قبل، صداوسیما می‌دانست که در دی ماه یک چنین اتفاق مهمی خواهد افتاد و این موضوع برای مخاطبان، خبر بسیار مهمی است. بنابراین فرصت کافی وجود داشت که پوشش خبری مناسب و درخوری طراحی شود، بهترین کار‌شناسان برای توجیه مخاطب، مهیا و دعوت شوند و خلاصه سازمان کاری نکند که مخاطب برای فرونشاندن عطش خبری خود، به رسانه‌های خارجی پناه ببرد اما متاسفانه این کار‌ها انجام نشد. درنهایت هم از یک کار‌شناس آینده‌پژوه که کمترین اطلاعات درباره برجام و نتایج آن و تأثیر آن بر اقتصاد کشور و سایر موضوعات مورد توجه مخاطبان داشت، برای ارتباط استفاده شد.

این استاد دانشگاه، با بیان وجود نوعی سردرگمی رسانه‌ای در صداوسیما تأکید کرد: سیاست شفاف و مشخصی در رسانه ملی در قبال برجام وجود ندارد، به همین خاطر؛ هم مخاطب و هم پدیدآورندگان خبر در سازمان سردرگم هستند. مثلاً درحالی‌که سخنرانی مهم رییس‌جمهور درباره برجام، به‌طور زنده در تلویزیون پخش می‌شد، زیرنویس سخنان جان کری، وزیر خارجه آمریکا نشان داده می‌شد که کاملاً خلاف سخنان رییس‌جمهور بود. کری می‌گفت که ما به مدت ۱۵ سال، صنعت هسته‌ای ایران را تحت‌نظر خواهیم داشت و موارد منفی از این قبیل؛ هر آدم رسانه‌ای به راحتی می‌فهمد که این سخنان، برای مصرف داخلی آمریکا و دلخوش کردن جمهوری‌خواهان و صهیونیست‌ها مطرح می‌شود و دلیلی ندارد، همزمان با سخنان رییس‌جمهور ایران از رسانه ملی پخش شود آنهم در شرایطی که در تضاد کامل با آن است و به نوعی بی‌اعتبار کردن سخنان رییس‌جمهور محسوب می‌شود.

باستانی اضافه کرد: سیاست خبری رسانه ملی که در بزنگاه‌های تاریخی، چنین سخاوتمندانه مخاطب خود را تقدیم رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان می‌کند، در آینده تبعات امنیتی جدی خواهد داشت و مسئولیت آن با افرادی است که با کم‌کاری و نگاه غیرحرفه‌ای، مخاطبان مخصوصاً قشر تحصیلکرده و گروه‌های مرجع؛ جامعه را بی‌محابا به سمت آن رسانه‌ها سوق می‌دهند.

این کار‌شناس رسانه، در ادامه به برنامه‌های جدید در رسانه ملی پرداخت و گفت: صداوسیما اعلام کرده رشد فضای اطلاع‌رسانی و مخاطبان خبری اقتضا می‌کند، ما هم تغییراتی را به لحاظ کمّی و کیفی در بخش‌های خبری ایجاد کنیم که بخشی از آن شروع شده و این تغییرات در اخبار ۲۱ نمود بیشتری خواهد داشت و به زودی در بخش‌های خبری رسانه ملی، شاهد تغییراتی خواهیم بود. این خبر خوبی است و شاید یک اولتیماتوم از طرف ریاست سازمان به آقای پیمان جبلی (معاون خبر صداوسیما) به حساب آید.

باستانی افزود: باتوجه به رقابت فشرده شبکه‌های ماهواره‌ای، سایت‌های اینترنتی، شبکه‌های اجتماعی و البته مهم‌تر از همه نرم‌افزارهای پیام‌رسان اسمارت فون‌ها یا موبایلی، باید این تغییرات را به فال نیک گرفت و منتظر ماند و دید که این تغییرات، آیا در سطح فرم و شکل کار خواهد ماند یا در محتوا هم تحولاتی را به دنبال دارد؟

وی؛ مهم‌ترین چالش صداوسیما در مقوله خبر را نگاهِ نادرست و تاریخ گذشته‌ی پروپاگاندایی دانست و تصریح کرد: رسانه باید مخاطب‌محور باشد. مخاطب امروز، دوستدار صداقت، سرعت و تحلیل درست، منصفانه و همه‌جانبه است. آن دوره که مخاطب چاره‌ای جز استفاده از رسانه ملی نداشت، گذشته و تمام شده و امروز صد‌ها رسانه‌ی ریز و درشت در مسیر مخاطب قرار دارند. بنابراین رسانه ملی، چاره‌ای ندارد جز اینکه از یک دستگاه عریض و طویل تبلیغاتی به یک رسانه چابک مخاطب‌محور تبدیل شود.

باستانی گفت: سیاست خبری «همه بدند، ما خوبیم»، بد‌ترین سیاست خبری است که تکرار آن همین ته‌مانده مخاطب را نیز پراکنده می‌کند. اصرار بر نفی مطلق دیگران و ستایش مکرر خودمان از عوامل جدی کاهش مخاطب است. موضوع دیگر جایگاه دولت در سیاست‌گذاری رسانه ملی است. دولت؛ که ملت ایران را به حکم عرف و قانون نمایندگی می‌کند، چه جایگاهی در رسانه ملی دارد؟ این مساله باید به‌طور شفاف تعریف شود.

وی در پایان ابراز امیدواری کرد، برنامه‌های جدید آقای سرافراز در بخش خبر، مثمرثمر واقع شود و ما شاهد بخش‌های خبری مناسبی در رادیو و تلویزیون باشیم تا در راستای اهداف انقلاب اسلامی و جلب رضایت مردم، بیش از گذشته موفق باشد.