مروری بر حجم چاپ پول در یک دهه گذشته

به گزارش گروه رسانه های دیگر خبرگزاری آنا، رشد نقدینگی در سال ۹۹ بالغ بر ۴۰ درصد برآورد شده است که این عدد در میان تمامی سال‌های دهه ۹۰ رکورددار است. در سال گذشته حدود ۲۶۴ هزار میلیارد تومان به حجم پول در اقتصاد ایران افزوده شده است، این مسئله را تا حد زیادی می‌توان متأثر از افزایش شدید انتظارات تورمی و همچنین بازدهی بالای بازار بورس در نیمه نخست سال ۹۹ دانست. افزایش دیگر متغیرهای پولی یا تورم ساز مانند پایه پولی نیز در زمره بالاترین رشدهای سالیانه دهه ۹۰ قرار دارد. در ادامه گزارش به بررسی دقیق‌تر افزایش این متغیرهای در دهه ۹۰ و همچنین دلایل افزایش بالای قیمت‌های در سال ۹۹ پرداخته شده است.

بالغ بر ۳۸۶ هزار میلیارد تومان چاپ پول در دهه ۹۰

در ابتدای سال ۹۰ مقدار پایه پولی در حدود ۶۸ هزار میلیارد تومان قرار داشت، این متغیر پولی در دهه ۹۰ با رشدی بالغ بر ۵۶۰ درصد به عدد ۴۵۵ هزار میلیارد تومان در پایان سال ۹۹ رسیده است. به بیان دیگر در طول ده سال گذشته ۳۸۶ هزار میلیارد تومان توسط بانک مرکزی چاپ پول یا خلق اعتبار شده است.

بالاترین رشد سالانه پایه پولی در سال‌های دهه گذشته به سال ۹۸ با رشدی معادل ۳۲.۸ درصد تعلق دارد. رشد این متغیر پولی در سال ۹۹ نیز ۲۹.۲ درصد به ثبت رسیده است، این رشد پس از سال ۹۸ بالاترین رشد سالانه در دهه گذشته است. کمترین رشد سالانه پایه پولی در دهه ۹۰ نیز به سال ۹۳ با رشدی معادل ۱۰.۷ درصد تعلق دارد.

چرایی افزایش بالای پایه پولی در دو سال گذشته

هر زمان که بانک مرکزی اقدام به خلق پول کند افزایش در پایه پولی رخ داده است. یکی از عمده دلایلی که این نهاد اقدام به چاپ پول یا خلق اعتبار می‌کند، زمانی است که دولت از بانک مرکزی استقراض کند. در طول دو سال گذشته و خروج آمریکا از برجام و شدت گرفتن تحریم‌های نفتی، باعث شد تا درآمدهای نفتی کشور به‌شدت کاهش یافته و دولت ناچار شود تا برای تأمین هزینه‌های خود دست به استقراض از بانک مرکزی بزند.

در سال ۹۹ دولت توانست با اجرای سیاست عملیات بازار باز، قسمتی از کسری بودجه خود را با فروش اوراق به دست آورد؛ و همین امر موجب شد تا به نسبت استقراض کمتری از بانک مرکزی صورت گیرد، در غیر این صورت یقیناً رشد پایه پولی در سال گذشته بسیار بیشتر از عدد حاضر به ثبت می‌رسید.

رکورد رشد سالانه نقدینگی در دهه ۹۰ شکسته شد

حجم نقدینگی در اقتصاد ایران در دهه‌ای که گذشت نزدیک به ۱۲ برابر شده است. میزان نقدینگی در پایان اسفند سال ۹۹ به حدود ۳ هزار و ۴۷۵ هزار میلیارد تومان رسیده است، این در حالی است که در ابتدای دهه ۹۰ مقدار این متغیر تورم ساز تنها ۲۹۴ هزار میلیارد تومان بوده است. بالاترین رشد سالانه نقدینگی در دهه ۹۰ به سال ۹۹ تعلق دارد، رشد به ثبت رسیده در این سال ۴۰.۶ درصد برآورد شده است.

تا قبل از سال ۹۹ بالاترین رکورد رشد سالانه نقدینگی به سال ۹۲ با حدود ۳۸ درصد تعلق داشت که سال گذشته این رکورد شکسته شد. کمترین رشد سالانه به ثبت رسیده برای این متغیر پولی نیز در سال ۹۰ با رشد ۲۰ درصدی رقم خورده است. لازم به ذکر است که در سه سال گذشته رشد سالانه نقدینگی در مدار صعود قرار دارد.

بانک‌های تجاری متهم اصلی رشد نقدینگی در سال ۹۹

همان‌گونه که در اقتصاد بیان می‌شود این رشد پایه پولی است که به رشد نقدینگی منجر می‌شود. علی‌رغم اینکه رشد سالانه پایه پولی در ۹۸ بالاتر از سال ۹۹ بوده است، چگونه رشد سالانه نقدینگی در سال ۹۹ حدود ۱۰ درصد بالاتر از رشد نقدینگی در سال ۹۸ است؟

زمانی که پولی توسط بانک مرکزی خلق می‌شود (افزایش در پایه پولی) به هر نحوی این اعتبار وارد چرخه نظام بانکی می‌شود. حال با توجه به اینکه بانک‌ها با چه سرعت گردشی اقدام به وام‌دهی کنند، نقدینگی خلق خواهد شد. چراکه وام دادن بانک مانند خلق اعتبار جدید است. این سرعت اعطای تسهیلات توسط بانک‌ها، ضریب فزاینده نام دارد.

در ابتدای سال ۹۹ ضریب فزاینده در حدود ۶.۸ درصد قرار داشت، این در حالی است که در میانه‌های سال این ضریب به ۷.۸ رسید. به بیان دیگر در ازای یک ریال پول خلق شده توسط بانک مرکزی، ۷.۸ ریال اعتبار توسط بانک‌های تجاری به وجود می‌آمد. افزایش ضریب فزاینده در سال گذشته را می‌توان متأثر عواملی چون؛ اعطای وام‌های حمایتی کرونا به مشاغل جهت عمیق‌تر نشدن رکود اقتصادی، وام‌های معیشتی خانوار و کاهش نرخ سپرده قانونی اشاره کرد.

افزایشی حجم پول در ۹۹؛ رکوردی دست نیافتنی

حجم پول در دهه ۹۰ از ۷۵ هزار میلیارد تومان به ۶۹۱ هزار میلیارد تومان در انتهای سال ۹۹ رسیده است. ۲۶۴ هزار میلیارد تومان از این افزایش تنها در سال گذشته رقم خورده است، به بیان دیگر در سال ۹۹ نسبت به پایان سال ۹۸، حدود ۶۱.۷ درصد به اسکناس، مسکوکات و حساب‌های جاری افزوده شده است. این نرخ رشد سالانه برای حجم پول در دهه ۹۰ با اختلاف رکورددار است.

رشد سالانه شبه پول نیز در سال ۹۹ حدود ۳۶ درصد به ثبت رسیده است. به بیان دیگر در سال گذشته نسبت به سال ۹۸، حساب‌های بلندمدت بانکی بالغ بر ۳۶ درصد افزایش را تجربه کرده‌اند. میزان پول موجود در حساب‌های بلندمدت بانکی در ابتدای دهه ۹۰ حدود ۲۱۹ هزار میلیارد تومان بوده است که این رقم در انتهای سال ۹۹ به حدود ۲ هزار و ۷۸۴ هزار میلیارد تومان رسیده است.

زمانی که از یک اقتصاد ثبات گرفته می‌شود، نا اطمینانی در آن جامعه نیز افزایش خواهد یافت. از عواقب این عدم ثبات، افزایش انتظارات تورمی است. زمانی که جامعه تصورش از افزایش قیمت‌ها در آینده بالا می‌رود، باعث می‌شود تا در کنش‌های خود تغییر جهت دهند.

با بالا رفتن انتظارات تورمی و همچنین خود نرخ تورم، جذابیت نرخ سود سپرده‌های بلندمدت بانکی کاهش یافته و باعث می‌شود تا مردم پول‌های خود را از بانک‌ها خارج کنند و برای عدم کاهش ارزش پول خود و همچنین برای کسب سود بیشتر، پول خود را وارد بازارهای سرمایه‌گذاری کنند. خارج شدن پول از حساب‌های مدت‌دار بانکی به معنای کاهش شبه پول و افزایش در حجم پول است. بالا رفتن انتظارات تورمی از معضلات اصلی اقتصاد ایران در سال ۹۹ بود. هرچند در ماه‌های پایانی سال تا حدودی به علت برخی مسائل اقتصاد سیاسی و روابط بین‌المللی، انتظارات تورمی کاهش یافت.

لازم به ذکر است که بازدهی بسیار جذاب برخی از بازارهای سرمایه‌گذاری مانند بازار بورس نیز از دلایل افزایش حجم پول در سال گذشته است. زمانی که بازدهی بازاری مانند بورس بالا می‌رود، مردم سعی می‌کنند تا دارایی‌های خود را با قدرت نقد شوندگی بالا نزد خود نگهداری کنند و این موضوع باعث روانه شدن پول از حساب‌های مدت‌دار بانکی به بازاری مانند بورس می‌شود.

منبع: نورنیوز

انتهای پیام/