حل مشکلات نیروی انسانی اولویت نخست وزارت نفت/سیاست انفعالی ایران در اوپک باید تغییر کند

گروه اقتصادی خبرگزاری آنا، افزایش بهره‌وری در ساختار نیروی انسانی وزارت نفت، بازگشت ایران به بازارهای نفتی و مبادلات انرژی در منطقه بخشی از هدف گذاری وزارت نفت در دولت سیزدهم است به همین منظور سراغ سید محمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در سازمان اوپک رفتیم و در این رابطه با وی صبحت کردیم. در ادامه مشروح گفت‌وگو را می‌خوانیم.

نیاز وزارت نفت برای تحول در ساختار نیروی انسانی

آنا: مهمترین چالش پیش روی وزارت نفت چیست؟

خطیبی: مهم‌ترین بخشی که در حال حاضر وزارت نفت در آن با مشکل مواجه است، بحث نیروی انسانی است. چون شما هر برنامه‌ای که برای صنعت نفت تنظیم کنید، چه برای کوتاه‌مدت، میان‌مدت یا بلندمدت، این نیروی انسانی است که باید آن را انجام دهد.

متأسفانه شاهد بودیم که در چند سال اخیر نیروی انسانی صنعت نفت صدمه جدی خورده و به دلیل اینکه مطالبات بحق آنها پاسخ داده نشد و با توجه به تبعیض‌ها و اقدامات ناشایست و ناروایی که می‌دیدند در خیلی جاها حتی کار به اعتصاب کشیده شد که ما اصلاً چنین پدیده‌هایی در صنعت نفت نداشتیم.

الان نیروی انسانی صنعت نفت به‌شدت به بازسازی روحی نیاز دارد که روحیه پرسنل تقویت شده و نسبت به آینده امیدوار شوند.

نیروهای داخلی صنعت نفت با برخوردهای سلیقه‌ای روحیه خود را از دست آوردند و در حالی که باید پله‌های ترقی را به‌تدریج و طبق همان ضابطه‌هایی که وجود دارد طی کنند، اما متاسفانه شاهد بودیم افرادی به ناگهان از بیرون این صنعت نفت می‌آمدند و بالای سر همه قرار می‌گرفتند و امتیازات و ترقی‌ها و بیشتر امور به دست آنها بود.

بیشتر بخوانید:

جلوگیری از خام فروشی نفت و لزوم توسعه زنجیره تکمیلی پتروشیمی

صنعت نفت یک استاندارد و شاخصه‌هایی داشت که جذب و رشد و ترقی نیرو، سمت‌ها، پست‌ها و مدیریت‌ها بر اساس آن ضابطه‌ها و استانداردها انجام می‌شد اما متأسفانه به هم ریخت. در خیلی از این اتفاقات ما می‌دیدیم که اصلاً ضابطه‌ها رعایت نشده است.

به هر حال اینها باعث شده که در داخل مجموعه پرسنل نفت حالت نگرانی نسبت به آینده توأم با ناامیدی به وجود آمده که این موضوع باید به شدت ترمیم شود.

اگر نیروی انسانی صنعت نفت بازسازی سریع شود که این جزء اقدامات فوری و فوتی است، بعد راجع به مسائل مختلف صنعت نفت، می‌توان گام‌های اساسی برداشت، صنعت نفت باید به‌روز باشد. باید با کارآمدی که سیستم داشته باشد، از نظر تکنولوژی، سیستم‌هایی که وجود دارد، دانش و مهارت، همه اینها باید به‌روز باشد چون صنعت نفت یک صنعت بین‌المللی است و کالاهایی که ما تولید می‌کنیم باید بتواند با کالاهای رقبا رقابت کند.

بنابراین صنعت نفت باید صنعتی کاملاً کارآمد و به‌روز باشد و این امر شدنی نیست مگر اینکه نیروی انسانی خود را سریعاً از نظر روحی بازسازی کنیم و شروع کنیم به آموزش‌ها و برقراری همان استانداردهای منطقی و استانداردی که وجود داشت تا صنعت نفت بتواند با صنایع نفت بقیه دنیا رقابت کند.

در هر بخشی چالش‌ها و مشکلاتی که وجود دارد شاید با بخش دیگر متفاوت باشد. یعنی گاز با نفت، نفت با پتروشیمی، پتروشیمی با فلات قاره، بخش‌های مختلف بین‌المللی، اینها هر کدام‌شان مسائل خاص خودشان را دارند.

ولی درمجموع احساس می‌کنم که نیروی انسانی به شدت صدمه دیده است و استانداردها و چارچوب‌های منطقی که در صنعت نفت وجود داشت دچار یک آشفتگی شده است.

این امر باید به نظم و انضباط بازگردد و امید نسبت به آینده ایجاد شود تا پرسنل نسبت به آینده خود خوشبین باشند و انتصابات، گزینش‌ها، امتیازها و برخورداری‌ها و هر چیزی که وجود دارد، بر اساس شاخص‌هایی منطقی و درست برقرار باشد و هرگونه تبعیض و کارهایی خارج از چارچوب‌های صنعت نفت بایستی به طور جد از آنها خودداری شود تا صنعت نفت به روال نظم و انضباطی که قبلاً در آن حاکم بود بازگردد.

رفتارهای تبعیض آمیز در وزارت نفت باید پایان یابد

آنا: در مورد برخورد نامتوازن و سلیقه‌ای با نیروی انسانی شاغل در صنعت نفت صحبت کردید، فکر می‌کنید این موضوع چقدر در راندمان وزارت نفت تأثیرگذار است و باعث افت عملکرد آنها می‌شود؟

خطیبی: هر جایی تبعیض وجود داشته باشد، باعث ایجاد دلسردی در کارکنان می‌شود. کارکنانی که الان بعضی از آنها واقعاً می‌توانم بگویم بیش از ۱۰ یا ۲۰ سال یا حتی بیشتر منتظرند که یک تغییری در وضعیت استخدامی آنها داده شود.

اینها وقتی می‌بینند ۱۰ یا ۲۰ سال است منتظرند و هیچ خبری نیست ولی از آن طرف یک کسی از خارج از نفت می‌آید با سن بالا و بلافاصله استخدام رسمی می‌شود، اینها ایجاد ناامیدی می‌کند و موقعی که پرسنلی ناامید باشد، انگیزه نداشته باشد، نسبت به آینده امیدوار نباشد، نسبت به وضع موجودش هم نگران و پریشان می‌شود. شما نمی‌توانید از این نیروها انتظار خلاقیت، کارایی بالا و کارهای ایثارگرانه و جهادی داشته باشید.

البته پرسنل مؤمن و متدین صنعت نفت که تا اینجای کار خیلی خوب عمل کرده‌اند ولی به هر حال ما باید ایجاد امیدواری در آنها انگیزشی ایجاد کنیم تا بتوانند با راندمان بالاتری کار کنند، خلاقیت داشته باشند و کارایی خود را بالاتر ببرند و با خلاقیت‌هایی که ایجاد می‌کنند، بن‌بست‌ها را بشکنند.

یکی از تبعاتی که تحریم‌ها ایجاد می‌کند، ایجاد بن‌بست‌هاست و این پرسنل و مدیران زحمتکش ما هستند که می‌توانند با انگیزش، خلاقیت و روحیه بالا این بن‌بست‌ها را بشکنند.

بنابراین ما باید فضا را ایجاد کنیم و به نظر من اقدامات اولیه‌ای که باید انجام شود این است که این تبعیض‌ها و اقدامات ناروایی که این چند ساله انجام شده، متوقف شود و کلاً صنعت نفت برگردد به ضابطه‌های منطقی و اصولی که قبلاً داشت و پرسنل نسبت به آینده امیدوار باشند، یعنی معلوم باشد که هر کسی بهتر و بیشتر کار کند و خلاقیت داشته باشد می‌تواند امیدوار باشد که ترقی کند، سمت می‌گیرد، مدیریت به او می‌دهند و بر این اساس باید ترقی در مجموعه صنعت نفت شکل بگیرد نه بر اساس رابطه‌ها، سفارشات، باندبازی‌ها و سیاسی‌کاری‌ها.

اینها آفت است و در هر سیستمی بیاید ایجاد دلسردی و ناامیدی می‌کند و راندمان را پایین می‌آورد و جلوی خوشفکری‌ها، ‌خلاقیت‌ها، ‌ایثارگری‌ها و کارایی‌های بالا را می‌گیرد.

بنابراین فکر می‌کنم نیروی انسانی بخش فوری و فوتی است هر چند که نیازهای دیگر صنعت نفت هم بسیار مهم است و آنها را هم نمی‌شود نادیده گرفت ولی حتی اگر بخواهیم آنها را هم حل و فصل کنیم نیاز داریم که نیروی انسانی‌مان در یک وضعیت مطلوب قرار گرفته باشد در غیر این صورت نمی توان یک نیروی انسانی ناامید، بدون انگیزه و بسیار نگران از تبعیض‌ها و باندبازی‌ها، انتظار زیادی از این نیروی انسانی داشته باشید.

آنا: اصولاً در بحث ارزش افزوده و جلوگیری از خام‌فروشی وزارت نفت باید چه اقداماتی انجام دهد؟

خطیبی: یکی از مهم‌ترین اقدامات وزارت نفت این است که به طور جد با خام‌فروشی مقابله کند. ما تحریم را پشت سر گذاشتیم و با این تحریم هم که در حال حاضر مواجه هستیم.

در جریان این تحریم‌ها که دشمن فشار حداکثری به صنعت نفت وارد آورده است بالاخره تجربه بزرگی است و این تجربیات به ما نشان داد که ما در بخش خام‌فروشی در تحریم‌ها دچار مشکل می‌شویم و آمار و ارقام و عملکرد این را نشان می‌دهد اما در بحث فروش محصولات، ما حتی در شرایط تحریم‌ها مشکلات کمتری داشتیم.

بنابراین راه الان کاملاً روشن است. ما باید به شکل جدی به سمت حداکثر کردن تولید محصولات با ارزش افزوده بالا و به حداقل رساندن خام‌فروشی حرکت کنیم. حتی در اسناد بالادستی، در توصیه‌های مقام معظم رهبری، در اسناد اقتصاد مقاومتی این موضوع وجود دارد منتهی به آن عمل نمی‌شود و اگر هم شده خیلی ضعیف بوده است.

ما باید به دنبال این برویم که خام‌فروشی را به حداقل برسانیم و محصولات با ارزش بالا که اتفاقاً برای طبقات تحصیلکرده ما ایجاد اشتغال می‌کند تولید کنیم و نگران تحریم هم نباشیم. این محصولات همان‌طور که در تحریم‌های اخیر این محصولات فروش رفته و تحریم‌ها نتوانسته مانع جدی بر سر راه فروش آنها ایجاد کند.

راه و مسیر مشخص است. اسناد بالادستی، توصیه‌ها و سیاست‌ها، همه چیز همین را نشان می‌دهد منتهی ما یک ضعف بزرگ در اقدام داریم که امیدوارم این اقدام در دوره جدید با سرعت انجام شود و صنعت نفت شاهد تحولی جدی در رویکرد به سمت تولید محصولات با ارزش افزوده بالا حرکت کند و امیدوارم مشکلات اشتغال کشور را هم این سیاست حل کند، همین‌طور مشکل ارزآوری چون محصولات با ارزش افزوده بالا را به راحتی می‌شود صادر کرد و ارز آورد و تا حدودی مشکل ارزی کشور را هم حل کرد.

به هر جهت فکر می‌کنم همه چیز آماده است تا یک اقدام جدی در این مسیر صورت گرفته و بخشی از مشکلات مملکت را حل کند.

آنا: توجه به اینکه احتمال کاهش فشار گاز وجود دارد و حتی بحث‌هایی در مورد افت فشار مخصوصاً در فصل زمستان مطرح است، در بحث تبادل انرژی با کشورهای همسایه، با وزیر آینده نفت باید چه اقداماتی در این بخش انجام دهد؟ آیا باید به سمت واردات یا صادرات برویم یا با مدیریت مصرف این مشکل را برطرف کنیم؟

خطیبی: اینها هیچ‌کدام مانعة‌الجمع نیست. خوشبختانه آقای اوجی خودشان مدتی معاون وزیر در امور گاز و مدیرعامل شرکت ملی گاز بودند. خودشان به مسائل گاز اشراف کامل دارند هر چند ایشان به مسائل نفت هم اشراف دارند.

ما می‌توانیم هم صادرات و هم واردات داشته باشیم و هم باید مدیریت مصرف داشته باشیم و هم اینکه باید پتانسیل‌هایی را در زمینه اکتشاف، تولید و توسعه، تمام اینها را می‌توانیم فعال کنیم و هیچ‌کدام از اینها نه‌تنها مانع یکدیگر نیستند بلکه مکمل هستند.

یعنی از آن زنجیره ابتدایی اکتشاف، توسعه، تولید، فراورش، صادرات، واردات، تمام اینها می‌توانند به عنوان یک مجموعه مکمل با همدیگر عمل کنند و در همه زمینه‌ها می‌شود کار کرد و نسبت به آینده هم امیدوار بود.

سیاست ایران در اوپک انفعالی است

آنا: اصولاً بازگشت ما به بازارهای نفتی تا چه میزان مربوط به تبحر و اقداماتی است که خود وزیر نفت می‌تواند انجام دهد؟

خطیبی: وزیر نفت که یک نفر است و به تمام این امور نمی‌تواند به صورت روزانه و کارشناسی مسائل را دنبال کند و طبیعتاً تیمی که ایشان انتخاب می‌کند خیلی مهم است. به نظرم اگر وزیر نفت یا هر وزیر دیگری، تیمی مناسب را انتخاب کند یک مقدار بار خودش را سبک کرده است. در حالی که هر بخشی اگر ضعیف عمل کند، وزیر نفت مجبور است خودش جورش را بکشد.

اگر تیم مناسبی برای بخش‌های مختلف بین‌المللی انتخاب شود، بخش بین‌الملل می‌تواند مقدار زیادی از مشکلات نفت و حتی مشکلات کشور را حل کند. وقتی تیم مناسبی در آنجا شروع به کار کند می‌تواند مسائل را به‌خوبی حل و فصل کند، به موقع وزیر را در جریان امور بگذارد و مشاوره‌های درست به او دهد.

متأسفانه ما در بخش‌های بین‌الملل، فروش و اوپک دچار مشکل بودیم. برای مثال همین تصمیم اخیری که اوپک گرفت، می‌توانستیم مخالفت کنیم و جلویش را بگیریم.

اخیراً اوپک تصمیم گرفت که اوپک پلاس هر ماه تولید خودش را حدود ۴۰۰ هزار بشکه افزایش دهد، آن‌هم در شرایط خاصی که الان وجود دارد.

ما پشت پرده را می‌دانستیم و شاهد بودیم و شما هم شاید در اخبار شنیده باشید که مقام آمریکایی فشار آوردند برای اینکه قیمت‌ها بیش از این افزایش پیدا نکند، اوپک باید تولید خود را افزایش دهد.

موقعی که آمریکا به اوپک فشار می‌آورد تا قیمت‌ها بالا نرود، طبیعتاً وزیر نفت ما در اوپک باید لابی کند تا این فشار آمریکا را خنثی کند اما می‌بینیم که هیچ حرکتی صورت نمی‌گرفت و حتی متأسفانه ایران هم با این قضیه موافقت کرد در حالی که با یک مخالفت می‌توانستیم جلوی این تصمیم را بگیریم و فشار آمریکا بر اوپک را خنثی کنیم.

در این مورد خیلی انفعالی عمل شد در حالی که می‌توانستیم فعال باشیم و اصلاً اعتبار ما در اوپک به میزان تأثیرگذاری و فعال بودن ما برمی‌گردد وگرنه اگر مثل سایر اعضای آنجا هر چه بقیه بگویند ما هم موافقت کنیم که اصلاً‌ دیگر در آنجا اعتباری نداریم، می‌شویم یک عضو عادی خیلی پیش پا افتاده.

بنابراین سیاست ما در اوپک باید از حالت انفعالی خارج و فعال باشیم و در مقابل فشارهایی که کشورهای غربی و به خصوص آمریکا می‌آورند، همان‌طور که قبلاً عمل می‌کردیم، باید یک جبهه واحدی ایجاد کنیم و در مقابل آنها بایستیم و این‌طور نباشد که اوپک متأثر از یک جریان یک‌سویه‌ای باشد که آمریکا به آن جریان خط می‌دهد، در این صورت حضور یا عدم حضور ما فاقد هرگونه خاصیتی در اوپک است.

اگر حضور ما مؤثر و مطرح بود، اگر گروهی تشکیل داده بود و اعضای دیگر را با خودش همراه کرده بود که معروف به عقاب‌های نفتی بودند، در مقابل فشارهای غرب و آمریکا در اوپک جبهه‌ای درست کرده بودند و مقاومت می‌کردند و بعضاً اوپک را به سمت و سوی درست هدایت و آن فشارها را خنثی می‌کردند.

باید در سیاست‌های اخیر بازنگری کنیم و از عضو منفعل که موافق همان جریان فشار که از آمریکا به عربستان و از عربستان هم به اوپک منتقل می‌شود، از عضوی که خودش را در این جریان رها کرده باید خارج شویم و به صورت عضو فعال درآییم، با رایزنی‌هایی که می‌کنیم و دیپلماسی فعالی که خواهیم داشت تا بتوانیم جریان فعالی را درست کرده و در مقابل این فشارها بایستیم و به طور جدی از منافع کشورهای صادرکننده نفت به طور جدی حمایت کنیم.

من فکر می‌کنم که از این سیاست انفعالی تا اینجا چیزی نصیب ما نشده است در حالی که براساس آن سیاست مقاومتی که در گذشته در سازمان اوپک داشتیم، منافع زیادی به دست آورده بودیم و این سیاست را نباید به‌راحتی کنار بگذاریم. باید به سیاست‌های قبلی که در اوپک داشتیم برگردیم و از یک عضو منفعل به یک عضو فعال و تأثیرگذار تبدیل شویم.

در هر زمینه‌ای اگر به صورت فعال شرکت نکنیم و منفعل باشیم اولین چیزی که فدا می‌شود، منافع ملی ما است. منافع ملی ما اولویت اصلی ماست و باید به دنبال این منافع باشیم و در سایه این منافع می‌توانیم مطمئن باشیم که حتی به اهداف بالاتری برسیم.

در سیاست فعال و پویا در وهله اول به منافع خودمان دست پیدا می‌کنیم و می‌توانیم اوپک را هم از این حالت انفعالی خارج کنیم.

آنا: نظر شما راجع به پیشنهاد دولت برای معرفی آقای اوجی برای تصدی وزارت نفت چیست؟ ایشان را برای این جایگاه چطور ارزیابی می‌کنید؟

خطیبی: از اینکه دولت فردی را از داخل صنعت نفت انتخاب کرده واقعاً خوشحال هستم. عمده وزرایی که بعد از انقلاب داشتیم که افراد محترمی هم بودند چون قبل از انقلاب اصلاً وزیر نفت نداشتیم، شرکت نفت بوده و حتی در اوپک هم وزیر اقتصاد شرکت می‌کرد، وزارت نفت بعد از انقلاب ایجاد شد و وزرای ما عمدتاً به غیر از چند مورد، بقیه همه غیرنفتی بودند. یعنی از بیرون می‌آمدند و صنعت نفت هم یک صنعت گسترده و پیچیده‌ای است، تا می‌آمدند با صنعت نفت آشنا و مسلط شوند عوض می‌شدند و آن چیزی که لطمه می‌دید واقعاً کشور و صنعت نفت بود.

در حالی که افرادی که از داخل نفت هستند و شناختی روی نفت دارند، نیاز به طی کردن این دوره آشنایی ندارند، از همان فردای انتخاب شدن شروع به کار می‌کنند.

انتخاب یک نفر از داخل نفت به نظرم مثبت است. شناختی که از آقای اوجی دارم این است که ایشان شناخت خوبی نسبت به صنعت نفت دارد و فردی فعال و پیگیر است. از این نظر فکر می‌کنم گزینه خوبی هستند و می‌توانند در این شرایط صنعت نفت را به جلو برده و فضای خوبی ایجاد کنند.

امیدوارم با رأی مجلس بتوانند هر چه زودتر کار خود را شروع کنند و با انتخاب یک تیم مناسب، باز هم می‌گویم وزیر یک نفر است، آن چیزی که صنعت نفت را اداره می‌کند یک تیم مناسب است البته با اشراف، توصیه‌ها و مدیریتی که شخص وزیر دارد.

انتظارمان از یک نفر نباید زیاد باشد ولی آن یک نفر باید بتواند تیم خوبی را بچیند و در این صورت، خیال خودش هم راحت می‌شود. ایشان با انتخاب تیم مناسب می‌تواند صنعت نفت را از این وضعیت خارج کرده و آن را به روزهای خوب خود نزدیک کند.

انتهای پیام/پ