فرصت‌های سیاست خارجی دولت سیزدهم-۶؛
گردشگری زیارت، کلید طلایی دولت سیزدهم برای توسعه روابط با عراق/ علاقه عراقی‌ها به آیت‌الله رئیسی
پیشنهادهای ویژه سفیر ایران در بغداد برای توسعه روابط چیست؟ استحکام و درهم تنیدگی روابط دو ملت ایران و عراق و تمایل مردم دو کشور برای استفاده از فرصت بی‌نظیر گردشگری زیارت، کلید طلایی دولت آیت‌الله رئیسی برای ارتقای روابط با عراق به‌شمار می‌رود.
گروه جهان خبرگزاری آنا - مجتبی اسماعیلی: عراق یکی از کشورهای بسیار مهم منطقه غرب آسیا به‌شمار می‌رود که از نظر ژئوپلیتیکی، اقتصادی، امنیتی و نظامی دارای اهمیت زیادی است و همواره به‌دلیل برخورداری از عوامل ثابت و متغیر بسیار مهم ژئوپلیتیکی قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی به ان نگاه خاصی داشته‌اند. سال ۱۳۰۸ را می توان سرآغاز روابط میان ایران و عراق دانست که هیئت حسن‌نیتی از سوی پادشاه عراق به ایران سفر کرد و خواهان برقراری روابط سیاسی با کشورمان شد. همچنین در سال ۱۳۱۱ که عراق از تحت‌الحمایگی انگلستان خارج و دولتی مستقل شناخته شد، ایران استقلال و حاکمیت این کشور را به‌رسمیت شناخت. محمدعلی فروغی، وزیر امور خارجه وقت ایران که در نشست مربوط به استقلال و عضویت عراق در ژنو حاضر بود، به نمایندگی از دولت ایران به پذیرش دولت عراق در جامعه ملل رأی داد و تبریک گفت. گرچه در دوره‌های مختلف روابط میان ایران و عراق فراز و نشیب‌های زیادی داشته است، اما بعد از سرنگونی حکومت دیکتاتور صدام در عراق روابط تهران و بغداد همواره در راستای همگرایی هرچه بیشتر بوده است.
بی‌تردید روابط میان کشورها در عرصه بین‌الملل تحت تأثیر انگیزه‌ها، نیروها، اهداف و منافع قرار دارد و حتی رقابت‌ها و تعارض‌ها بر آن تأثیر می‌گذارد و این موضوع در روابط میان جمهوری اسلامی ایران و عراق نیز صادق است؛ دو کشور با پیشینه تاریخی، فرهنگی و تمدنی قوی همواره آماج حملات بدخواهان دو ملت بوده‌اند. روابط تهران و بغداد از ابعاد مختلف سیاسی، فرهنگی، مذهبی و اجتماعی قابل بحث و بررسی است؛ ولی نکته‌ای که در همه ابعاد وجود دارد، ریشه‌دار بودن خوی برادری میان ایرانی‌ها و عراقی‌هاست که در مراسم‌های مختلف ازجمله اربعین حسینی در سال‌های اخیر قبل از شیوع کرونا به اوج خود رسیده است. در دوران شیوع کرونا و ناگزیر، بسته شدن مرزهای دو کشور بهترین تعبیر را از فراق میان دو ملت مداح گران‌قدر کشورمان، محمدحسن پویان‌فر داشت که قطعه شعرش همچنان میان ایرانی‌ها زمزمه می‌شود «من ایرانم و تو عراقی ... چه فراقی ... چه فراقی».
ظرفیت‌های ویژه عراق برای گسترش رابطه
عراق ظرفیتی ویژه و بی‌نظیر برای توسعه روابط با ایران دارد که تاکنون به‌خوبی از این فرصت‌ها استفاده شده است؛ به‌گونه‌ای که مرزهای دو کشور به مرز دوستی و گسترش رابطه فرهنگی و اقتصادی تبدیل شده است، اما می‌توان از این ویژگی‌ها بیشتر استفاده، رابطه‌ای گسترده، عمیق و سازنده میان دو کشور ایجاد و رابطه ایران و عراق را به‌عنوان الگویی برای رابطه و همکاری میان کشورها در راستای رفاه و توسعه اقتصادی دو ملت همسایه به جهان معرفی کرد.
ظرفیت‌ها و ویژگی‌هایی که عراق برای گسترش رابطه با ایران دارد را می‌توان به شرح زیر بیان کرد:
- وجود عتبات عالیات در عراق که می‌تواند سالیانه میلیون‌ها ایرانی را برای زیارت به این کشور روانه کند. (گردشگری زیارت)
- درآمد نفتی بالای عراق
- نیازهای جدی توسعه‌ای و نوسازی زیرساخت‌ها و صنایع
- موقعیت خاص ژئوپلتیک عراق
- رشد بسیار بالای جمعیت
- ذخایر قابل توجه نفت و گاز
- حاصلخیز بودن زمین‌های عراق
در مقابل، جمهوری اسلامی ایران نیز ویژگی‌های خاصی برای گسترش رابطه با عراق دارد که عبارتند از:
- علائق فرهنگی و مذهبی سفر میلیون‌ها عراقی به ایران در سال
- ظرفیت بالای جهانگردی
- توان بالای فنی و مهندسی
- ظرفیت صادرات محصولات کشاورزی و تولیدی
- ظرفیت‌های قابل توجه حوزه سلامت برای جذب توریست سلامت
- بیش از یک هزار و ۴۰۰ کیلومتر مرز مشترک
- دانش و فناوری در پروژه‌های زیربنایی و های‌تک
بُعد فرهنگی و اجتماعی
ایران و عراق در میان کشورهای منطقه غرب آسیا بیشترین تقارن و تقارب فرهنگی و مذهبی را دارند و مشترکات فراوانی میان دو ملت وجود دارد که توانسته تأثیرات مثبت خود را بر روابط تهران-بغداد بگذارد. عراق کانون شیعیان منطقه است و همواره زوار ایرانی برای زیارت عتبات عالیات راهی آنجا می‌شوند و قم، کاشان، مشهد و اصفهان کانون‌های گردشگری ایران است که زوار زیادی را از کشورهای عربی منطقه ازجمله عراق به خود جلب می‌کند. در سال‌های اخیر شاهد بوده‌ایم در زمینه گردشگری مذهبی ایرانی‌ها سفر اربعین را ارج می‌نهادند و عراقی‌ها کاروان‌هایی برای سفر به مشهد مقدس و زیارت امام رضا (ع) ایجاد کرده‌اند و این روابط نزدیکی میان دو ملت و قرابت‌های فرهنگی را بیش از پیش مستحکم کرده است. با توجه به این موضوع، عراق از مهم‌ترین همسایگان ایران و ایران جزو مؤثرترین همسایگان عراق است.
با توجه به شناخت عمیق رئیس دولت سیزدهم از عراق و عنایت ویژه آیت‌الله رئیسی به روابط دو کشور، پیش‌بینی می‌شود روابط تهران و بغداد بیش از پیش گسترش یابد
علاوه بر این، نباید از تأثیر متقابل زبان‌های عربی و فارسی بر یکدیگر غافل شد که ادیبان دو کشور آثار ادبی فاخری خلق کرده و موجب غنای ادبیات عرب و فارسی شده‌اند. ایران و عراق را سوابق مشترک تاریخی و فرهنگی و اشتراکات مذهبی به هم پیوند داده است؛ پیوندهای عمیقی که می‌تواند به‌عنوان پشتوانه محکمی برای تحکیم مناسبات سیاسی میان دو کشور باشد. در حوزه گردشگری نیز دو کشور تمایل خود را به فعال کردن این صنعت به‌شدت ابراز کرده‌اند. گرچه گردشگری دو کشور تاکنون بیشتر در حوزه گردشگری دینی متمرکز بوده، اما انتظار می‌رود با توجه به تولید واکسن کرونا در کشورمان و درخواست‌های مردم عراق برای زدن واکسن ایرانی به‌جای واکسن‌های وارداتی آمریکایی، در آینده‌ای نزدیک گردشگری تفریحی-زیارتی در کنار گردشگری سلامت بود. بی‌تردید تردد ۵ تا ۶ میلیون زائر در سال میان دو کشور ظرفیت بزرگ و مهم اقتصادی به‌شمار می‌رود که می‌توان از آن استفاده فراوانی کرد.
بُعد سیاسی
جمهوری اسلامی ایران با گروه‌های عراقی، دولت این کشور و جناح‌های مختلف مناسبتی در سطوح مختلف دارد که همه آن‌ها در راستای تکمیل پرونده سیاسی عراق انجام می‌شود. تهران و بغداد مناسبات خوبی دارند که ریشه در پیوندهای ناگسستنی فرهنگی و اجتماعی دو کشور دارد تا جایی که نخستین سفر خارجی مصطفی الکاظمی پس از انتخاب به‌عنوان نخست‌وزیر عراق، به ایران انجام شد که نشان‌دهنده جایگاه و موقعیت ایران در منطقه و روابط با عراق است. تهران و بغداد در ماه‌ها و سال های اخیر شاهد تردد مقام‌های ارشد دو کشور بوده و تعاملات خوبی در سطوح و عرصه‌های مختلف میان دو کشور وجود دارد. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان بارها بر روابط ناگسستنی میان دو کشور تأکید کرده و گفته است: موضع رسمی جمهوری اسلامی ایران همیشه حمایت از حفظ ابهت دولت و حفظ حاکمیت آن بر خاک عراق بوده است و تهران از هیچ طرف غیر دولتی در عراق حمایت نمی‌کند.
به‌طور کلی حمایت همه‌جانبه از دولت عراق و فرآیندهای قانونی و دموکراتیک مطابق خواست و اراده مردم این کشور، انتخابات پارلمانی عراق، زمینه گسترش همه‌جانبه روابط فی‌مابین، زمینه‌های همکاری‌های فرهنگی و رسانه‌ای دوجانبه و همچنین تبیین سیاست ایران در قبال این کشور مبنی بر عراقی قوی، آزاد، آباد، توسعه‌یافته، متحد و مستقل مهم‌ترین راهبردهای سیاست خارجی ایران در تعامل سیاسی با عراق است. همچنین به‌لحاظ سیاسی ایران بارها تأکید کرده است از عراقی باثبات، متحد و قوی حمایت می‌کند.
بُعد اقتصادی
جمهوری اسلامی ایران توانسته است رابطه عمیق و راهبردی در همه زمینه‌ها ایجاد کند و تبادل تجاری دو کشور را به ۱۲ میلیارد در سال برساند، به‌طوری‌که بعد از شیوع کرونا بنا بر آمار موجود، رابطه اقتصادی ایران و عراق در چند ماه گذشته با سیر صعودی مطلوبی افزایش یافته است. وجود طولانی‌ترین مرزهای مشترک میان دو کشور در مقایسه با همسایگان دیگر، وجود ۶ گذرگاه و ۱۲ بازارچه مرزی، وجود مکان‌های مقدس در دو کشور و توریستی و مذهبی بودن ایران و عراق، ظرفیت‌های فوق‌العاده‌ای برای همکاری هر دو کشور در عرصه‌های تجاری و اقتصادی فراهم کرده است. علاوه بر این، تجربه موفق ایران در زمینه بازسازی پس از جنگ، آمادگی انتقال این تجربیات به عراق و درنهایت تمرکز اراده رهبران دو کشور بر تحکیم و توسعه مناسبات دوجانبه ظرفیت‌های زیادی را برای تقویت و توسعه مناسبات اقتصادی میان دو کشور ایجاد کرده است. انتظار می‌رود در دولت آیت‌الله رئیسی این ظرفیت گسترش یابد و شاهد توسعه روابط میان ایران و عراق و عزم جزم سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در این کشور و توسعه روابط بازرگانی باشیم.
بیشتر بخوانید:
ایران خواهان عراقی قوی و مقتدر است
در حوزه اقتصادی با توجه مرز طولانی ایران و عراق و فعالیت بازارها و گذرگاه‌های مرزی میان دو کشور، وضعیت مناسبی برای توسعه مناسبات تهران و بغداد فراهم است؛ لذا بسترهای تجارت و سرمایه‌گذاری و پوشش‌های بیمه‌ای و سرمایه‌گذاری تضمینی در مناسبات ایران و عراق می‌تواند در آینده تأثیرگذار و پیش‌برنده باشد. ایران و عراق ظرفیت‌های فراوانی برای همکاری در زمینه‌هایی مانند انتقال فناوری، صادرات مواد غذایی و مشارکت در پروژه‌های مشترک نفت و گاز و انرژی دارند. درهم‌تنیدگی اقتصادی باعث می‌شود تا عراق و ایران هنگام تصمیم‌گیری برای حل اختلافات سیاسی، راه‌حل سخت و امنیتی را در رده آخر گزینه‌های خود قرار دهند و اولویت را در حفظ مناسبات بازرگانی بدانند.
بُعد امنیتی و نظامی
با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران و عراق، امنیت و ثبات دو کشور بیش از هر کشور دیگری به یکدیگر گره خورده است و ناامنی در ایران خطر و تهدیدی برای امنیت عراق محسوب می‌شود و برعکس. وجود کُردها، جغرافیای سیاسی عراق، مرزهای آبی و خاکی دو کشور، جریان‌های شیعه و اهل‌سنت دو کشور، ناامنی فضای داخلی عراق بعد از حمله آمریکا در سال ۲۰۰۳ و ... باعث شده است امنیت ایران به امنیت عراق پیوند بخورد. موضوع دیگری که توسعه همکاری‌های امنیتی و نظامی تهران و بغداد را ناگزیر کرده، شکل‌گیری گروه‌های تکفیری- سلفی در عراق است. گروه‌های تروریستی، تکفیری و سلفی به‌تدریج در عراق ریشه دوانده و این کشور را مکان مناسبی برای پیشبرد اهداف و مطامعشان کرده است. این موضوع تهدید مشترکی برای ایران و عراق به‌شمار می‌رود و زمینه را برای تقویت مناسبات هرچه بیشتر امنیتی میان دو کشور فراهم کرده است. به جرئت می‌توان گفت، اگر رشادت‌های حاج قاسم سلیمانی، فرمانده شهید نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نبود، اکنون تکفیری‌ها بغداد را تصرف کرده بودند. این رشادت‌هاست که باعث شد مرد میدان مقاومت در قلب مردم عراق و منطقه جای داشته باشد و در دوره حضورش در عراق، شاهد اوج همکاری‌های امنیتی دو کشور باشیم. با وجود این، حوزه امنیتی و نظامی ظرفیت‌های زیادی برای همکاری‌های دوجانبه دارد که انتظار می‌رود در دولت سیزدهم اهتمام ویژه‌ای به آن شود.
نگاه ویژه آیت‌الله رئیسی به رابطه با عراق
ایرج مسجدی، سفیر کشورمان در عراق در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه غرب آسیای گروه جهان خبرگزاری آنا درباره توسعه روابط با بغداد در دوره ریاست جمهوری آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی گفت: پیش‌بینی می‌کنم با توجه به شخصیت آیت‌الله رئیسی، با استفاده از تجربیات گذشته و فرصت‌های موجود شاهد گسترش روابط کشورمان با کشورهای منطقه به‌ویژه عراق باشیم.
وی افزود: در این زمینه دولت سیزدهم فرصت‌های مناسبی برای گسترش روابط دارد، به‌ویژه اینکه پیروزی آیت‌الله رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری با استقبال مسئولان و مردم عراق مواجه شد و دلیل آن نیز این بود که رئیس‌جمهور ایران در زمان مسئولیت‌های قبلی نگاه ویژه‌ای به رابطه با عراق داشت؛ به‌عنوان نمونه، در زمان تولیت آستان قدس رضوی، همکاری، هماهنگی و رابطه خوبی را با تولیت عتبات عالیات برقرار کرد که آثار آن همچنان پابرجاست.
سفیر ایران در عراق عنوان کرد: در زمان مسئولیت آیت‌الله رئیسی در قوه قضائیه نیز وی رابطه صمیمانه‌ای با مسئولان قضائی عراق داشت و شاهد سفر رئیس شورای عالی قضائی عراق به تهران و همچنین سفر تاریخی وی به عراق در بهمن ماه سال ۱۳۹۹ بودیم که با استقبال مردم و مسئولان عراقی از یک مقام قضائی خارجی همراه بود.
مسجدی آینده روابط ایران و عراق را در دولت سیزدهم روشن و روبه‌جلو خواند و تأکید کرد: دولت سیزدهم توجه خاصی به گسترش روابط اقتصادی با عراق دارد. با توجه به شناخت عمیق رئیس دولت سیزدهم از عراق و عنایت ویژه آیت‌الله رئیسی به روابط دو کشور، پیش‌بینی می‌شود روابط تهران و بغداد بیش از پیش گسترش یابد، به‌ویژه اینکه در نخستین تماس تلفنی میان مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق و آیت‌الله رئیسی برای تبریک پیروزی وی مواردی مطرح شد که نشان از عمق شناخت آیت‌الله رئیسی به موضوعات دوجانبه دارد و نخست‌وزیر عراق برای سفر به ایران بعد از تشکیل دولت جدید اعلام آمادگی کرد.
بیشتر بخوانید:
صید مروارید فرصت‌ها در جزر و مد روابط ایران و قطر/ تهران و دوحه؛ شرکای قدیمی یا رقبای منطقه‌ای؟
مسکو کلید فتح بازارهای اروپا/ فرصت عظیم سرمایه‌گذاری در سرزمین تزارها چه آورده‌ای برای ایران دارد؟
فعال‌سازی کریدور شمال-جنوب کلید طلایی دولت سیزدهم برای ورود به قفقاز و آسیای میانه
ظرفیت‌شناسی اقتصادی- تجاری ایران و لبنان با نگاه به گردشگری دینی و سلامت
سفیر جمهوری اسلامی ایران در عراق همچنین پیشنهاداتی را در زمینه توسعه روابط با بغداد مطرح کرد و گفت: بعد از برعهده گرفتن مسئولیت سفارت در عراق، کارگروه‌هایی را برای گسترش رابطه سیاسی، اقتصادی، بانکی، فرهنگی و کنسولی میان دو کشور تشکیل دادم و این کارگروه‌ها بسیار موفق عمل کرده‌اند. پیشنهاد می‌کنم در دولت جدید اتاق فکری برای گسترش روابط اقتصادی با عراق تشکیل شود. این کارگروه‌ها می‌تواند در زمینه حمل‌ونقل و گمرک، خدمات فنی و مهندسی، صنعت و تجارت، گردشگری، سلامت و درمان، پولی و بانکی و انرژی فعال باشد و باید به‌سرعت برای اجرایی کردن پیشنهادات بعد از بررسی‌های کارشناسی عمل کرد و روند بروکراسی اداری را کاهش داد.
وی افزود: پیشنهادهای مشخص این است که افزایش تبادلات تجاری میان دو کشور برای رسیدن به ۲۰ میلیارد دلار در سال عملیاتی و زمینه مناسب جذب توریست‌های عراقی (جهانگردی و سلامت) فراهم شود. همچنین باید در راستای اجرایی کردن پروژه راه‌آهن شلمچه و بصره گام برداشت و امضای توافقنامه دو کشور برای لغو روادید موضوعی است که می‌تواند به توسعه روابط دو دولت و ملت کمک کند.
مسجدی تصریح کرد: برای گسترش رابطه اقتصادی و تبادل تجاری نیز علاوه بر لزوم داشتن برنامه‌ای واحد، نیاز به تهیه توافقنامه جامع اقتصادی میان دو کشور، سرمایه‌گذاری مشترک و تشکیل کنسرسیوم‌های متناسب‌سازی شده و ایجاد زیرساخت‌های صادراتی حس می‌شود. همچنین برای افزایش تعاملات در حوزه‌های مختلف باید ظرفیت‌های استانی دو کشور شناسایی و فعال‌سازی شوند.
ایرج مسجدی امضای تفاهم‌نامه استاندارد کالا و دارو را ازجمله زمینه‌های توسعه روابط ایران و عراق در دولت سیزدهم برشمرد و گفت: شرکت‌های صادرکننده کالا و خدمات به عراق باید رتبه‌بندی و کیفیت محصولات ایرانی کنترل شوند، کمیسیون‌های مشترک به‌طور منظم تشکیل شود، شرکت‌های عراقی را در پروژه‌های مشترک اقتصادی و زیرساختی مشارکت داد و شهرک‌های صنعتی مشترک احداث کرد.
وی همچنین در حوزه فرهنگی روابط دو ملت ایران و عراق بر لزوم اعطای فرصت‌های مناسب برای استفاده جوانان عراقی برای تحصیل در دانشگاه‌های ایران به‌ویژه در تحصیلات تکمیلی تأکید کرد.
رابطه ایران و عراق راهبردی است
به گزارش آنا، رابطه ایران و عراق راهبردی و به‌گونه‌ای است که در چند دهه گذشته این کشور به متحد راهبردی جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده و با وجود توطئه‌های گسترده دشمنان علیه مردم دو کشور برای تأثیرگذاری بر روابط، شاهدیم روابط دو کشور نه‌تنها دچار خلل نشده بلکه بیش از پیش گسترش یافته است.
دشمنان رابطه دو کشور همواره از همکاری‌های تهران و بغداد و ارتباطات کم‌نظیر مردم دو کشور نگران بوده‌اند و از هیچ تلاشی برای خدشه وارد کردن به این روابط فروگذار نکرده‌اند. با وجود حدود ۲۰ سال تلاش بدخواهان دو کشور، به این دلیل که پیوندهای کشورمان با عراق عمیق و مستحکم است و طیف گسترده‌ای از مردم و مسئولان عراقی به رابطه راهبردی خوب دو کشور معتقد و پایبندند، دشمنان نتوانسته‌اند به این رابطه لطمه وارد کنند.
بی‌تردید استقبال بسیار گرم مردم و مسئولان عراقی از پیروزی آیت‌الله رئیسی در انتخابات دارای پیام مهمی بود که دولت عراق برای روابط راهبردی با ایران اهمیت ویژه‌ای قائل است
مردم عراق در حال حاضر به‌خوبی حجم توطئه‌ها علیه روابط دو کشور را می‌دانند؛ به‌ویژه اوج این توطئه‌ها مدیریت گروه تروریستی داعش بود که برای نابودی مردم عراق و منطقه تقویت کردند اما جمهوری اسلامی ایران این چالش را به فرصت تبدیل کرد. سفیر کشورمان در عراق دراین‌باره گفت: اقدام ایران در حمایت از دولت و ملت عراق در برابر تروریست‌های داعش باعث شد تا محبوبیت کشورمان در نزد مردم عراق به‌شدت افزایش یابد.
وی افزود: اقدام تروریستی احمقانه دولت آمریکا در خاک عراق در به شهادت رساندن ابومهدی المهندس، فرمانده دلاور عراقی و سردار سرافراز شهید والامقام حاج قاسم سلیمانی، فرمانده قهرمان نیروی قدس و شرکت بی‌نظیر مردم عراق در تشیع پیکر آن‌ها، میزان علاقه مردم عراق به جمهوری اسلامی را نشان داد.
بی‌تردید استقبال بسیار گرم مردم و مسئولان عراقی از پیروزی آیت‌الله رئیسی در انتخابات اخیر و تماس سران قوا در عراق با وی، به گونه‌ای که نخستین مسئولان خارجی بودند که در تماس تلفنی با آیت‌الله رئیسی پیروزی وی را به‌عنوان رئیس‌جمهور ایران تبریک گفتند، دارای پیام مهمی بود که دولت عراق برای روابط راهبردی با ایران اهمیت ویژه‌ای قائل است.
انتهای پیام/۴۰۳۳/
انتهای پیام/
