وقتی خاک هم قاچاق می‌شود!/ تشکیل یک سانتی‌متر خاک در ایران 400 سال زمان می‌برد

به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی آنا، بر اساس نظر بسیاری از متخصصان علوم خاک، متوسط مواد آلی موجود در منابع خاک کشور بسیار پایین بوده و این میزان جز چند استان شمالی وضعیت نگران‌کننده‌ای دارد. نکته قابل تامل‌تر اینکه که با روند فرسایش خاک در کشور میزان مواد آلی آن روز به روز در حال کاهش است.

میانگین فرسایش خاک در ایران سه‌برابر متوسط کشورهای آسیایی است. این در حالی است که از 165 میلیون هکتار مساحت کل کشور تنها 18.5 میلیون هکتار آن قابل کشت و زرع است و این میزان در چند سال اخیر به 16 میلیون هکتار رسیده است.

با این حال خاک ایران هنوز در میان کشورهای منطقه از مرغوبیت بیش‌تری برخوردار است و به همین علت بسیاری از کشورهای عربی و حاشیه خلیج فارس به دنبال واردات رسمی و یا حتی واردات از مبادی غیر رسمی و قاچاق خاک کشور هستند.

در این میان مقامات قطری هم برای تامین خاک مورد نیاز جام جهانی 2022 فوتبال از ایران ابراز تمایل کرده‌اند. موضوعی که اگر چه با مخالفت رئیس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری رو‌به‌رو شد اما نگرانی برای صادرات غیر رسمی و قاچاق آن را کمرنگ نمی‌کند.

به گفته خداکرم جلالی، مقامات قطری برای ایجاد فضای سبز، مراجعات بسیاری به ایران داشته‌اند اما اگر اجازه صادرات خاک به این کشورها داده شود، باید متحمل خسارات غیرقابل جبرانی شویم. البته بر اساس قوانین کشور صادرات هر نوع خاکی از کشور ممنوع است اما ممکن است در برخی شرایط، قاچاقی در سطح محدود صورت گیرد که از مبادی رسمی نیست.

هرچند آمار دقیقی از میزان قاچاق خاک در کشور در دست نیست اما خبرهای منتشر شده گاه و بیگاه در این باره نشان از وخامت اوضاع دارد تا جایی که قاچاق خاک در برخی استان‌ها به یکی از مشاغل درآمدزا تبدیل شده است.

در همین باره دبیر انجمن علوم خاک کشور در گفت‌و‌گو با خبرنگار گروه اقتصادی آنا با بیان اینکه حدود هفت، هشت سال پیش لایحه‌ای برای حمایت از خاک کشور از سوی این انجمن تقدیم مجلس شد، گفت: یکی از بندهای این لایحه ممنوعیت صادرات خاک کشور بود اما این بحث تاکنون به تصویب نرسیده است.

لایحه حمایت از خاک مشمول اصل 85 قانون اساسی شود

علیرضا فلاح نصرت‌آباد با تاکید بر اینکه البته عباس رجایی رییس کمیسیون کشاورزی مجلس در مراسم جهانی روز خاک بر اهمیت این موضوع و تلاش برای تصویب قانون مدنظر اشاره کردند، افزود: با این حال انجمن علوم خاک طی نامه‌ای خواستار مشمولیت این لایحه تحت اصل 85 قانون اساسی شدند چرا که با توجه به فرا رسیدن انتخابات مجلس شورای اسلامی شاید زمانی برای بررسی این موضوع از سوی نمایندگان مجلس نهم باقی نماند.

وی تصریح کرد: بر اساس اصل 85 قانون اساسی، مجلس می‌تواند در موارد ضروری اختیار وضع برخی از قوانین را با رعایت اصل هفتاد و دوم به کمیسیون‌های داخلی خود تفویض کند که در این صورت این قوانین در مدت تعیین شده از سوی مجلس و به صورت آزمایشی اجرا می‌شود.

دبیر انجمن علوم خاک تاکید کرد: متخصصان علوم خاک این ماده را به عنوان یک ماده تجدیدناپذیر تلقی می‌کنند چرا که تشکیل یک سانتی متر خاک بسته به شرایط جغرافیایی به یکصد تا یک هزار سال زمان نیاز دارد، این در حالی است که تشکیل یک سانتی متر خاک در مناطق گرم و خشکی مانند ایران نیازمند بیش از 400 سال زمان است و شاید در طول زندگی چند نسل ایرانی هیچ خاکی تشکیل نشود.

فلاح با بیان اینکه خاک به لحاظ کیفیت و میزان مواد آلی به چهار کلاس تقسیم می‌شود، ادامه داد: همه خاک‌ها برای کشاورزی مناسب نیستند چرا که برخی سنگلاخی هستند و برخی دیگر ممکن است مشکل شوری داشته و یا فاقد ماده آلی باشند.

این متخصص علوم خاک با تاکید بر اینکه از 16 میلیون هکتار خاک قابل کشت در کشور تنها 1.5 میلیون هکتار در کلاس یک هستند، اضافه کرد: از این میزان هم حدود 200 هزار هکتار به مناطق مسکونی و ساخت‌وسازهای آن اختصاص یافته است بنابراین حال خاک کشور اصلا خوب نیست.

وی بیان کرد: اگر همین خاک موجود را هم صادر کنیم ممکن است در آینده دیگر خاکی برای کشاورزی نداشته باشیم و به تبع آن امنیت غذایی کشور به مخاطره خواهد افتاد.

صادرات خاک برای ایران عقلانی نیست

فلاح با تاکید بر اینکه آمار دقیقی از قاچاق خاک در کشور وجود ندارد، ادامه داد: قطر و برخی از کشورهای عربی به علت نامساعد بودن خاکشان برای کشاورزی همواره خواهان خاک ایران هستند اما فروش خاک هرچند با قیمت بالا سودی عاید کشور نخواهد کرد.

وی تاکید کرد: البته واردات خاک برای کشورهایی از قبیل قطر که خود خاک مناسب ندارند، مقرون به صرفه است اما صادرات خاک برای ایران عقلانی نیست.

دبیر انجمن علوم خاک با تاکید بر اینکه بدون تصویب قوانین لازم جلوگیری از صادرات یا قاچاق خاک در کشور سخت خواهد بود، خاطرنشان کرد: اگر قانون لازم در زمینه ممنوعیت صادرات خاک به تصویب نرسد و یا حداقل اصل 85 قانون اساسی وضع نشود یقینا جلوگیری از خروج خاک به صورت رسمی و غیررسمی دشوار خواهد بود.