مدارس «فرهنگ» علوم انسانی، مدارس حدادعادل نیست

محدودیت برای علوم انسانی منتفی است
«موضوع محدودیت برای علوم انسانی در تهران کاملاً منتفی شد». این جمله نوید ادهم، دبیرکل شورای‌عالی آموزش‌و‌پرورش، در گفت‌وگویی با یکی از خبرگزاری‌ها، باعث شد تا روز گذشته بحث ناتمام محدودسازی رشته علوم انسانی در دبیرستان‌ها دوباره بر سر زبان‌ها بیفتد. ماجرایی که انتقاد کارشناسان علوم انسانی را در پی داشت و نتیجه‌ای جز منزوی‌کردن علمی که فارغ‌التحصیلان آن در جهان متصدی اداره امور هستند را ندارد؛ اما نوید ادهم خط بطلان روی ادعایی کشید که اسفندیار چهاربند، مدیرکل آموزش‌و‌پرورش استان تهران در ١٥ آذرماه در نشست خبری خود مطرح کرده بود. چهاربند در این نشست خبری اعلام کرده بود: «‌دانش‌آموزان متقاضی رشته علوم انسانی باید در دبیرستان‌های فرهنگ ثبت‌نام کنند. تلاش می‌کنیم دبیرستان‌های فرهنگ را توسعه دهیم. سال آینده ثبت‌نام در رشته ادبیات و علوم انسانی را در مدارس دولتی عادی نخواهیم داشت. درحال‌حاضر حدود ١٢ مدرسه فرهنگ در سطح شهر تهران داریم که با توجه به اینکه باید هر منطقه آموزشی دارای یک دبیرستان فرهنگ باشد، حداقل ٢٤ مدرسه دیگر تا سال آینده راه‌اندازی می‌کنیم». اما نوید ادهم این ادعا را از پایه به‌ گونه دیگری بیان می‌کند و می‌گوید از ابتدا نیز این ماجرا بد مطرح شده بود. ادهم می‌گوید: «راهبرد مدیرکل آموزش‌و‌پرورش تهران این نبود که علوم انسانی را تضعیف و محدود کند، اما در عوض، هدف، ارتقای کیفیت بود که اتفاقات دیگری در‌این‌راستا رخ داد، ضمن اینکه هرگونه تغییرات و اعمال محدودیت برای رشته‌ها مانند علوم انسانی باید در شورای‌عالی آموزش‌و‌پرورش مصوب شود».
مطرح‌شدن ادعای مدیرکل آموزش‌و‌پرورش استان تهران، سؤال و اما‌و‌اگرهای زیادی را در پی داشت. در ابتدای امر، اولین علامت سؤال متوجه مدارس فرهنگ بود؛ مدارسی که وام‌گرفته از نام مدارس غیردولتی غلامعلی حداد‌عادل، نماینده مجلس شورای اسلامی و ریاست بنیاد سعدی، است. این مدارس تنها مدارسی در کشور بودند که به‌طور تخصصی به تدریس علوم انسانی می‌پرداختند. مدارس غیرانتفاعی حدادعادل با دو شعبه دخترانه و پسرانه پس از مدتی به برندی در حوزه آموزش‌و‌پرورش بدل شدند و سؤالی که ذهن کارشناسان آموزش‌وپرورش را به خود مشغول کرده بود، این بود که آیا مدارس فرهنگی که چهاربند از آنها یاد می‌کند، ادامه و وام‌دار همان مدارس فرهنگ حداد‌عادل هستند و با همان مدیریت پیش خواهند رفت و به شیوه خصوصی اداره خواهند شد؟ و از طرف دیگر آیا ١٢ مدرسه، پاسخ‌گوی نیاز همه متقاضیان علوم انسانی خواهد بود؟
تشابه اسمی
در تمام این مدت، هر بار، مسئولان آموزش‌و‌پرورش به شیوه‌ای به این سؤال‌ها پاسخ دادند و موافقان و مخالفان، ادعاهای خود را مطرح کردند و البته این‌بار صدای مخالفان طرح بلندتر بود. تا اینکه نوید ادهم همه معادلات مطرح‌شده ازسوی دفتر مدیرکل آموزش‌و‌پرورش تهران را هم بر هم ریخت و در معادله‌ای ساده، همه ماجرا را در گفت‌وگو با «شرق» توضیح داد. دبیرکل شورای‌عالی آموزش‌و‌پرورش در پاسخ به این سؤال که چه اتفاقاتی در ماجرای ارتقای کیفیت علوم انسانی در دبیرستان‌ها افتاده است، می‌گوید: «قصد آموزش‌و‌پرورش ارتقای کیفیت علوم انسانی بود. ما الان دو نوع رشته علوم انسانی را ارائه می‌دهیم یا در کنار سایر رشته‌ها، یعنی مدرسه علوم ریاضی و تجربی دارد و در کنارش، علوم انسانی هم تدریس می‌کند یا اینکه مستقلا مدارسی هستند که علوم انسانی تدریس می‌کنند؛ مثل مدارسی که در تهران وجود دارند که به‌طور اختصاصی به تدریس علوم ریاضی و تجربی می‌پردازند». ادهم در ادامه می‌افزاید: «این مدارس شامل مدارس دولتی و غیردولتی می‌شوند و آن مدارسی که به‌صورت مستقل به تدریس علوم انسانی می‌پردازند، مدارس فرهنگ نام دارند و مصوب شورای‌عالی آموزش‌و‌پرورش هستند. بر حسب تصادف، آقای حدادعادل مدارسی غیرانتفاعی دارند که فرهنگ نام دارند. انعکاس خبر این‌گونه بود که انگار قرار است آموزش‌و‌پرورش تدریس علوم انسانی را تعطیل کند و صرفا به دست مدارس آقای حداد عادل بدهد؛ اما اصلا ماجرا این نبود و انعکاس غلط خبر، این شائبه را در اذهان پیش آورده بود و این فقط یک تشابه اسمی بود». ادهم در ادامه سخنان خود با تأکید بر اینکه آموزش‌و پرورش در تلاش است دانش‌آموزان را به علوم انسانی علاقه‌مند کند، تأکید کرد: «این خبر، بد منتقل شده بود و من اعلام می‌کنم علاوه بر مدارس عادی، که مانند گذشته به تدریس علوم انسانی خواهند پرداخت، مدارس فرهنگ نیز در شهر تهران وجود دارند که به‌صورت اختصاصی و انحصاری به تدریس علوم انسانی می‌پردازند و سعی می‌کنند دانش‌آموزان علاقه‌مند و پرتلاش را در رشته علوم انسانی به خود جذب کنند». وی افزود: «‌سیاست این است که مدارسی که به تدریس صدف علوم انسانی می‌پردازند، موفق‌تر عمل می‌کنند؛ مثل مدارسی که به تدریس صرف علوم ریاضی و تجربی می‌پردازند. در این نوع مدارس، توجه و تمرکز اصلی بر رشته علوم انسانی خواهد شد و دانش‌آموزان مشتاق واقعی علوم انسانی به این مدارس سرریز خواهند شد. در واقع این مدارس فرهنگ، می‌تواند کمکی باشد برای تربیت نسل کارآزموده دانش‌آموزان رشته علوم انسانی و مدارس عادی هم که کار خود را نمی‌کنند». ادهم در پایان خاطرنشان کرد: «در سند تحول بنیادین آموزش‌و‌پرورش فقط به علوم انسانی اشاره شده و فقط به ارتقای کیفیت آن تأکید شده است؛ یعنی استراتژی نظام و آموزش‌و‌پرورش تقویت این رشته است که شرایطی فراهم شود تا استعدادهای برتر به این رشته متمایل شوند؛ چراکه کشور نیازمند فارغ‌التحصیلان علوم انسانی در رشته‌های مختلف است».
قصد تغییر در محتوای آموزشی را نداشتیم
اما مسعود ثقفی، سخنگوی آموزش‌و‌پرورش شهر تهران، در گفت‌وگو با «شرق» پس از شنیدن ادعای نوید ادهم مبنی بر منتقی‌شدن طرح آموزش‌و‌پرورش گفت: «ما همه صحبت‌های مان را یک ‌بار انجام داده‌ایم. اگر می‌خواهید پاسخ کامل‌تری داشته باشید و کل رویکرد مدیرکل آموزش‌و‌پرورش شهر تهران را بدانید، در سایت آموزش‌وپرورش گذاشته‌ایم و پاسخی است به این ابهاماتی که وجود دارد. رویکرد ما کاملا مشخص است. من نمی‌دانم کاری که ما قصد شروعش را داشتیم و هنوز هم داریم، چیزی نیست که بنایش بر محددویت باشد که بخواهد منتفی شود. بحث ما ارتقای کیفیت در آموزش علوم انسانی بود و این برنامه‌ها را بر اساس سند تحول بنیادین آموزش‌و‌پرورش ادامه خواهیم داد.

اما مسلما اگر هر جایی تصمیمات ما مغایرتی با سیاست‌های آموزش‌و‌پرورش داشته باشد و نیاز به مصوبه شورای‌عالی آموزش‌و‌پرورش داشته باشد، آن را رعایت خواهیم کرد؛ اما اصل مطلب این است که ارتقای کیفیت جزء وظایف آموزش‌و‌پرورش است که در طرح تحول بنیادین دیده شده است». ثقفی در ادامه تأکید کرد: «این سخن آقای ادهم مبنی بر اینکه هرگونه تغییرات و اعمال محدودیت برای رشته‌ها مانند علوم انسانی باید در شورای‌عالی آموزش‌و‌پرورش مصوب شود، سخن درستی است؛ اما ما اصلا قصد تغییر در محتوای آموزشی را نداشتیم؛ چراکه محتوای آموزشی همان چیزی است که باید در شورای‌عالی آموزشی مصوب شود و هرگونه تغییر در برنامه درسی هم باید در این شورا به بحث گذاشته شود.

آنچه ما به دنبال آن بودیم، استفاده از ظرفیتی به نام مدارس فرهنگ بود که از ١٢سال پیش در شهر تهران وجود داشت و خوب هم جواب داده بود و حتی شما می‌توانید از مدارس فرهنگ ما گزارش تهیه کنید؛ یعنی سطح علم دانش‌آموزان ما در این مدارس بسیار بالاست و می‌خواستیم از این ظرفیت در تهران استفاه کنیم و آن را توسعه دهیم تا تعداد بیشتری بتوانند از این کیفیت خوب آموزشی استفاده کنند؛ وگرنه تغییر محتوا اصلا در حوزه اختیارات ما نیست».