پرونده آسیب‌شناسی روابط ایران و روسیه-۷/ مدبر:
فدراسیون روسیه از هر شریک غربی برای کشورهای منطقه قابل اطمینان‌تر است
اظهار پشیمانی اکثر کشورهایی که به اردوگاه غرب رفتند یک کارشناس مطرح مسائل روسیه معتقد است که تجارب جمهوری‌های تازه استقلال‌یافته منطقه اوراسیا از اوایل دهه ۱۹۹۰ نشان داده‌اند که فدراسیون روسیه از هر شریک غربی برای ملل منطقه قابل‌اطمینان‌تر و ماندگارتر است.
گروه جهان خبرگزاری آنا- محمد جعفری؛ روح‌الله مدبر تحلیل‌گر مسائل فدراسیون روسیه در مصاحبه اختصاصی با آنا با اشاره به موفقیت چند کشور که در گذشته بخشی از اتحاد جماهیر شوروی سابق بودند تصریح می‌کند که این جمهوری‌های تازه استقلال‌یافته در قالب یک برنامه‌ریزی دقیق در راستای گسترش روابط همه‌جانبه با فدراسیون روسیه توانستند به‌تدریج بر مشکلات اقتصادی غلبه کرده، مسیر پیشرفت در دیگر زمینه‌ها را نیز فراهم کنند و در ضمن به دام قول‌وقرارهای پوچ غرب هم نیفتند.
متن کامل مصاحبه با روح‌الله مدبر به شرح ذیل است:
آنا: با نگاه به مشکلات کشورهای منطقه اوراسیا پس از استقلال از اتحاد جماهیر شوروی سابق در اوایل دهه ۱۹۹۰ و وضعیت کنونی آن‌ها این سؤال پیش می‌آید که چگونه این کشورهای عمدتاً فقیر توانستند بر مشکلاتشان فائق آیند. به اعتقاد شما چه عاملی در انجام این امر نقش اساسی ایفا کرد؟
مدبر: موضوعی که ذکر کردید را به‌خوبی می‌توان در کشورهای همسود و هماهنگ با روسیه ازجمله قرقیزستان، قزاقستان و تاجیکستان مشاهده کرد.
قرقیزستان کشوری است که از منابع معدنی و زیرزمینی بسیار غنی برخوردار است. آمریکایی‌ها پس‌ازاینکه متوجه شدند این جمهوری با مشکلات اقتصادی برآمده از جدایی از اتحاد جماهیر شوروی دست‌به‌گریبان است تلاش کردند به هر بهانه‌ای که شده در این کشور حضورداشته باشند. به همین دلیل و به بهانه استقرار امنیت در منطقه در این کشور پایگاه نظامی احداث کردند. در این میان روسیه که از تجربه سیاسی بالایی برخوردار بود و می‌دانست که آمریکایی‌ها برای چه منظوری وارد قرقیزستان شده‌اند با تلاش بسیار مقامات بیشکک را مجاب کردند که از آمریکا بخواهند پایگاه خود در این کشور را تعطیل کند و در ازای آن مسکو کمک کند تا قرقیزستان در مسیر توسعه اقتصادی قدم‌های مؤثر و سریع بردارد. در همین راستا حدود یک ماه و نیم پیش بود که طرح احداث مجتمع کارخانه‌ای استحصال معادن طلا و منابع اساسی معدنی در قرقیزستان به‌صورت ویدئوکنفرانس با مشارکت ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه و سدیر جباراف همتای قرقیزی وی افتتاح شد.
شاهد هستیم که روسیه سرمایه‌گذاری وسیعی در حوزه‌های مختلف مخصوصاً در بهره‌برداری از منابع و معادن در قرقیزستان انجام می‌دهد. بعلاوه مسکو مبالغ هنگفتی از بدهی‌های قرقیزستان به روسیه را بخشیده تا بتواند فضای بهتری برای توسعه تجاری و اقتصادی این کشور ایجاد کند.
واضح است که پیشرفت یک کشور در زمینه‌های مختلف در گرو برخورداری از امنیت پایدار محقق می‌شود. به همین دلیل فدراسیون روسیه با داشتن نیروهای مسلح و امنیتی بسیار قوی به کمک قرقیزستان برای استقرار ثبات در این جمهوری آمد. قرقیزستان مانند بسیاری از کشورهای دیگر منطقه چالش‌های مرزی با کشورهای همسایه داشت. در ضمن گروه‌های بنیادگرا و افراطی هم در منطقه قصد فعالیت داشتند. روسیه در تفاهمی با قرقیزستان بخشی از نیروهای مسلح خود را در این کشور فعال کرد تا مشکل امنیتی برای قرقیزستان رخ ندهد.
آنا: ما شاهد بودیم که برخی از جمهوری‌های سابق اتحاد جماهیر شوروی در ابتدای استقلال سعی به برقراری روابط و اعتماد به کشورهای بزرگ غربی داشتند اما پس از مدتی باز به اردوگاه روسیه بازگشتند. لطفاً در این خصوص صحبت بفرمائید.
مدبر: قزاقستان بهترین نمونه برای این روند است. نور سلطان نظربایف رئیس‌جمهور سابق قزاقستان سیاست سینوسی در قبال روسیه به کار برد. قزاقستان در دهه ۱۹۹۰ تا حدودی خود را به کشورهای غربی و هم‌پیمانان منطقه‌ای آن‌ها نزدیک کرد. نظربایف در خصوص بحران کریمه حمایت‌هایی هم از اروپایی‌ها کرد و اتفاقاً همین موضع نابجای او بود که باعث شد جایگاه سیاسی‌اش متزلزل شود. اما قاسم جومرت توکایف پس‌ازاینکه به‌عنوان دومین رئیس‌جمهوری قزاقستان سکان هدایت کشور را بر عهده گرفت راهبرد سیاست خارجی‌اش را بر نزدیکی، همگرایی و همکاری بیشتر با روسیه تنظیم کرد.
در حال حاضر شاهد گسترش حضور روسیه در مناطق مختلف قزاقستان هستیم. شرکت لوک اویل روسیه با قزاقستان به تفاهمات اساسی دست یافته است. ۱۰ طرح بزرگ همکاری حفاری و استحصال بین روسیه و قزاقستان منعقد شده است. شاید نزدیک به ۵۰ درصد از استحصال منابع نفت و گازی که در قزاقستان رخ می‌دهد با مشارکت شرکت‌های لوک اویل و گازپروم روسیه در حال انجام باشد. می‌توان به‌جرئت ادعا کرد که روسیه زیرساخت‌های قزاقستان در حوزه انرژی را به‌صورت چشم‌گیری تقویت کرده است.
بیشتر بخوانید:
پرونده آسیب‌شناسی روابط ایران و روسیه-۶/مدبر: روسیه طرحی دقیق برای توسعه اقتصادی هم‌پیمانانش دارد
پرونده آسیب‌شناسی روابط ایران و روسیه-۵/یوسفی: گسترش روابط واقعی با روسیه برابر با داشتن یک رأی در شورای امنیت است/ نیاز تهران به آموزش افراد خاص برای ایجاد ارتباط قوی با مسکو
روسیه کشوری است که تجربه بسیار بالایی در زمینه احداث و بهره‌بردای عالی از بنادر دارد. این کشور بندر اکتائو قزاقستان را فعال و سپس تقویت و آنجا را به‌عنوان یک پایگاه تجاری مهم و کمک‌کننده به بندر آستاراخان برای توسعه کریدور شمال به جنوب مشخص کرد. به عبارتی روس‌ها به قزاق‌ها کمک کرده‌اند که بخش عمده‌ای از کالاهای موجود در بندر اکتائو توسط کشتی‌های این کشور بارگیری شده و پس از ورود به بندر آستاراخان از طریق زمینی به خاک روسیه وارد شود. این امر یعنی برقراری ارتباط دریایی و سپس زمینی با روسیه برای قزاقستان اهمیت استراتژیک دارد زیرا در راستای سیاست رئیس‌جمهور توکایف برای استفاده از محسنات بی‌بدیل روسیه قرار دارد.
آنا: آیا نمونه دیگری از جمهوری‌های اتحاد جماهیر شوروی سابق سراغ دارید که از برقراری روابط با غرب مخصوصاً آمریکا پشیمان شده باشند؟
مدبر: بله. کلاً در کشورهای مشترک‌المنافع شاهد بودیم که برخی کشورها روابط سینوسی با روسیه به وجود آوردند اما بعد از یک دوره پشیمان و بار دیگر متوجه مزایای ارتباط با روسیه شدند. نمونه این حرکت به‌سوی غرب را در ازبکستان دیدیم. تاشکند در دوره‌ای تلاش کرد که روابطش را با آمریکا گسترش دهد اما پس از مدتی که بدعهدی‌های واشنگتن را به چشم دید پشیمان شد و سریعاً درصدد ترمیم روابط با روسیه برآمد.
به اعتقاد من ساختار ژئوپلیتیکی مناطق آسیای میانه، آسیای مرکزی، قفقاز و در کل اوراسیا از یک ویژگی و درهم‌تنیدگی خاص برخوردار است که ریشه آن در ارتباط عمیق با روسیه است به همین دلیل کشورهایی که در دامن غربی‌ها و آمریکا قرار گرفتند غالباً پشیمان شدند و دوباره به دامن روسیه بازگشتند.
حتی سنگاپور که به یکی از چهار ببر اقتصادی آسیا معروف است، درخواست داده که منطقه آزاد تجاری در اتحادیه اقتصادی اوراسیا داشته باشد
در حال حاضر روسیه علیرغم شیطنت‌های تاشکند در پروژه‌های زیرساخت انرژی ازبکستان حضور بسیار خوبی دارد. شرکت گاز پروم روسیه حدود ۲۰ درصد عملیات استخراج و بهره‌برداری از منابع انرژی در ازبکستان را بر عهده دارد.
ترکمنستان هم یکی دیگر از جمهوری‌هایی است که روابط خوبی با روسیه دارد و به همین دلیل توانسته به اقتصادش سروسامانی بدهد. یک شرکت بزرگ روسی دیگر هم در پروژه‌های نفت و گاز روسیه سرمایه‌گذاری هنگفتی انجام داده است.
آنا: به نظر شما چرا جمهوری‌های مناطقی که سابقاً بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بودند درنهایت روسیه را به غرب ترجیح دادند؟
مدبر: جمهوری‌های فوق‌الذکر همگی دارای منابع زیرزمینی غنی هستند اما در ابتدای استقلال نه از بابت مالی نه از بابت فن‌آوری قادر به استحصال آن‌ها نبودند. کشورهای غربی هم اگر قول سرمایه‌گذاری می‌دادند چشم‌داشت سیاسی امنیتی داشتند. اما روسیه با برخورداری از شرکت‌های قدرتمند و نیز درهم تنیدگی فرهنگی قومیتی با این کشورها بدون اینکه چشمداشتی برای تسلط بر این جمهوری‌ها داشته باشد وارد میدان اقتصادی این کشورها شد که تابه‌حال امتیازات فراوانی هم برای روسیه و هم برای کشورهای فوق‌الذکر در برداشته است.
آنا: امتیاز دیگر روسیه برای کشورهای هم‌پیمان و همسود چیست؟
مدبر: یکی دیگر از حمایت‌هایی که دولت مسکو از کشورهای هماهنگ و همسود می‌کند پذیرش نیروی کار آن کشورها در بخش‌های صنایع، خدمات و کشاورزی روسیه است. همه‌ساله جمع زیادی از نیروی کار تاجیکستان، قرقیزستان، ازبکستان، قزاقستان، آذربایجان، ارمنستان و حتی اوکراین که دولتش با روسیه مشکل دارد نه ملتش، می‌آیند و در بخش‌های مختلف روسیه کار می‌کنند و برای کشورشان ارزآوری دارند.
بین ۴۲ تا ۴۸ درصد تولید ناخالص داخلی تاجیکستان از راه نیروهای کارش است که به روسیه می‌فرستد و این‌ها برمی‌گردند به کشورشان و این درآمد را به تاجیکستان برمی‌گردانند.
آنا: از برنامه‌های اقتصادی مشترکی که روس‌ها مبتکر آن‌ها بودند نمونه‌هایی را بیان بفرمائید.
مدبر: روسیه کشورهای همسودیی که قبلاً بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بودند را در معاهدات منطقه‌ای مهمی عضو کرده است. پیمان امنیت جمعی، پیمان کشورهای مستقل همسود و از همه مهم‌تر پیمان اتحادیه اقتصادی اوراسیا از این جمله هستند.
پیمان اتحادیه اقتصادی اوراسیا را روس‌ها با مشارکت خودشان، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان و قرقیزستان ایجاد کردند و سطح سبد صادرات، واردات و تولیدات مشترک را به‌شدت افزایش دادند. تخمین زده می‌شود که این اتحادیه یک بازار تولید ناخالص بیش از پنج هزار میلیارد دلاری و گردشی بالاتر از این مبلغ داشته باشد.
روسیه تولید ناخالص داخلی‌اش را به ۴.۲ تریلیون دلار رسانده درحالی‌که آلمان ۴.۴ تریلیون دلار است، به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود سال ۲۰۲۴ روسیه به بالای ۴.۴ تریلیون دلار برسد و رتبه‌ای بالاتر از آلمان داشته باشد
برای اثبات موفقیت اتحادیه اقتصادی اوراسیا می‌توان گفت که همین‌الان بیش از ۴۰ کشور دنیا در انتظار برای عضویت در این اتحادیه هستند. کشورهایی همچون چین، مالزی و آفریقای جنوبی که خودشان جزء کشورهای موفق اقتصادی هستند خواستار عضویت در این اتحادیه هستند.
حتی سنگاپور که به یکی از کشورهای چهار ببراقتصادی آسیا معروف است، درخواست داده که منطقه آزاد تجاری در اتحادیه اقتصادی اوراسیا داشته باشد. صربستان که یک متحد قدیمی و راهبردی برای روسیه است، درخواست داده عضو این اتحادیه شود.
می‌بینیم کشورهایی که همکاری‌هایشان با روسیه را به مسیر راهبردی بردند، در اتحادیه اقتصادی اوراسیا پذیرفته شدند.
شاهد هستیم قرقیزستانی که ازنظر درآمد سرانه در سطح پایینی قرار دارد به ابتکار روس‌ها عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا می‌شود. این اقدامات روسیه به دلیل راهبرد سیاسی و امنیتی و حرکت به سمت افزایش همگرایی چندجانبه با کشورهای حوزه نفوذ سابق انجام می‌گیرد وگرنه قرقیزستان آن ظرفیتی را نداشت که عضو اتحادیه باشد اما روس‌ها آن کشور را وارد اتحادیه اوراسیا کردند، حمایت‌های ویژه از آن‌ها کردند و شاخص‌های توسعه‌یافتگی‌اش را افزایش دادند. پس‌ازاین حمایت‌ها بود که چرخش قرقیزستان به آمریکا و اروپا کاهش پیدا کرد.
آنا: به‌صورت کلی در خصوص ابعاد حمایت روسیه از کشورهای همسود صحبت کنید.
مدبر: حمایت‌های روسیه از کشورهای همسود دارای چند بعد است.
یک بُعد امنیتی که مناسبات امنیتی و تبادلات نظامی را با کشور همسود افزایش می‌دهد. در حال حاضر در بحث مقابله با هر نوع تهدید مشترک، بین روسیه و کشورهای هم‌پیمان همکاری‌های مؤثری وجود دارد.
بحث دوم بُعد فرهنگی است. مناسبات فرهنگی، ساخت فیلم‌های مشترک، شبکه‌های تلویزیونی، رسانه‌ها و مطبوعات مشترک برای مقابله بانفوذ غرب.
سوم بُعد اقتصادی، حمایت‌های مختلف اقتصادی، اعطای وام‌های مختلف، بخشیدن وام‌هایی که به کشورها می‌دهد، پذیرش نیروهای کار، ایجاد کارخانه‌ها با برندهای روسی و صنایع مونتاژ از روسیه به این کشورها برای کاهش هزینه جابه‌جایی نیروی کار، گسترش مباحث اقتصادی و دریافت و استحصال منابع معدنی که در کشورهای هم‌پیمان وجود دارد.
در بلاروس کارخانه‌های زیادی تأسیس شده است. در قرقیزستان، قزاقستان و ترکمنستان سرمایه‌گذاری‌های خوبی شده است. روسیه مناسباتش با جمهوری آذربایجان را به سویی برده تا سرمایه‌گذاران آذری در روسیه سرمایه‌گذاری کنند و در بازار بزرگ روسیه حضورداشته باشند.
به‌عنوان‌مثال در اطراف شهر مسکو یک مجموعه تجاری بزرگ به اسم کراکوس داریم که توسط فردی به نام آقای آراز ایجاد شده که آذربایجانی‌الاصل است. آراز منطقه بزرگ تجاری را ساخته که شامل فروشگاه‌های زنجیره‌ای، مراکز بارانداز، انبار، مراکز سینمایی و هتل است.
همین رشد روسیه و راهبرد توسعه نفوذش در کشورهای مختلف دنیا تهدیدی جدی برای آمریکا و غرب محسوب می‌شود
همین فرد با مشارکت شهرداری مسکو مجموعه فودسیتی را در مسکو راه‌اندازی کرده است. می‌بینیم که روسیه ظرفیت‌های تجاری‌اش را به این سمت برده که تجار و سرمایه‌گذارهای کشورهای مختلف را هم جذب می‌کند.
آذربایجان در حوزه سرمایه‌داری و سرمایه‌گذاری ظرفیت مناسبی دارند. سرمایه دارانش در روسیه حضور خوبی دارند و در مقابل روسیه حمایت‌های ویژه‌ای از آن‌ها انجام داده است.
برنامه روسیه چندجانبه است، یعنی هم سرمایه‌گذار جذب می‌کند، هم خودش سرمایه‌گذاری می‌کند و این‌ها باعث می‌شود کشورهایی که گاهاً روابطشان با روسیه تا حدی در دوره‌ای به سردی گرائید دوباره به آغوش روسیه بازگردند.
آنا: نقطه قوت راهبردی اقتصادی روسیه در چیست؟
مدبر: به نظر من انرژی. پوتین از زمانی که قدرت را به دست گرفت، در کنار راهبردهای مختلفی که داشت راهبرد مدیریت انرژی را هم مدنظر داشت. یعنی معتقد بود روسیه به‌عنوان کشوری که بزرگ‌ترین منابع نفت و گاز را در دست دارد باید برای تأمین انرژی دنیا هم راهبرد داشته باشد.
به‌عنوان‌مثال خط لوله گاز به چین و دو خط لوله گازی نورد استریم و خط لوله ترک استریم در راستای مدیریت انرژی بین‌المللی هستند. همین اقدامات راهبردی روسیه است که درد سال‌های نه‌چندان دور باعث خواهد شد که کشورهایی مانند اوکراین که به دامان غرب افتاده‌اند بار دیگر به توان روسیه پی برده و در سیاست خود تجدیدنظر کنند.
به اعتقاد من اگر اوکراین با سیاست‌های اشتباهی که ولادیمیر زلنسکی رئیس‌جمهور دارد، تجزیه نشود و به همین شکل بماند، حاکمیت بعدی‌اش به سمت نزدیکی دوباره با روسیه پیش خواهد رفت چون خسارت‌های مختلفی در حوزه‌های اقتصادی خواهند دید.
روسیه تولید ناخالص داخلی‌اش را به ۴.۲ تریلیون دلار رسانده درحالی‌که آلمان ۴.۴ تریلیون دلار است، به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود سال ۲۰۲۴ روسیه به بالای ۴.۴ تریلیون دلار برسد و رتبه‌ای بالاتر از آلمان را بگیرد.
برای همین است که کشورهای مختلف بااحتیاط با روسیه برخورد می‌کنند و منافعشان در این است که مناسبات خود را با روسیه تنظیم کرده و به سمت همگرایی و نزدیکی با مسکو حرکت کنند.
همین رشد و توسعه روسیه و راهبرد توسعه نفوذش در کشورهای مختلف دنیا با محورهای مختلفی که خاطرنشان کردم، تهدیدی جدی برای آمریکا و غرب محسوب می‌شود. به همین دلیل است که غرب از همه ابزار موجود برای ممانعت از پیشرفت روسیه و کشورهای همسودیش استفاده می‌کند. به عبارتی روسیه در دوره پوتین با روحیه خودباوری، عدم اعتماد به غرب و آمریکا و نیفتادن در تله آمریکا موفق شده به اهداف خود برسد.
متأسفانه برخی از مقامات ما در تهران به خود و قدرت کشورشان باور ندارند و می‌گویند که آمریکا بمبی دارد که اگر از آن استفاده کند همه ما از بین می‌رویم. در واکنش به چنین موضع ضعیفی مقام معظم رهبری تأکید کردند: آن‌ها که از آمریکا می‌ترسند بروند دور ایران را بگردند و ظرفیت امنیتی کشور را ببینند.
انتهای پیام/۴۱۵۵/
انتهای پیام/
