«در پایتخت فراموشی»؛ سفر به افغانستان پس از طالبان با یاد شیر دره پنجشیر/ یادداشت‌هایی که کابل زخم‌خورده را پیش چشم خواننده می‌آورد

به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، افغانستان سرزمینی آشنا و درعین‌حال غریب برای ما ایرانیان است. آشنا از این حیث که مردان این سرزمین مشترکات فرهنگی، هویتی، دینی و تاریخی فراوانی با ایرانیان دارند. مهم‌تر از همه این عوامل باید به زبان فارسی اشاره کرد که همچون ریسمانی محکم، پیشینه و حال و آینده  ملت‌های این دو کشور همجوار را به هم پیوند می‌دهد.

 افغانستان؛ سرزمینی دیرآشنا اما غریب و دورافتاده از ایرانیان

افغانستان به واسطه همین عناصر مشترک و البته چندین دهه حضور مهاجران افغانستانی در ایران، برای مردم ما کشوری دیرآشنا محسوب می‌شود؛ اما با وجود این دیرآشنایی، جامعه افغانستان همچنان دارای زوایای پنهان، بکر و غافلگیرکننده از وجوه مختلف است. کشوری که از سال‌های میانی دهه پنجاه دستخوش بی‌ثباتی سیاسی، کودتا، هجوم قوای شوروی، جنگ‌های داخلی، غلبه گروه تندرو و بنیادگرای طالبان اشغال توسط نیروهای آمریکایی و کشورهای متحد آن در ابتدای قرن بیست و یکم و سر انجام بازسازی در دوران نوین حیات سیاسی خود بوده است.

تنوع و سرعت تحولات سیاسی و اجتماعی در کنار پیامدهای منفی پرشماری که برای افغانستان داشته، باعث شده تا این کشور به موردی قابل‌توجه و شاید منحصر به فرد برای نخبگان سیاسی و فرهنگی کشورمان نیز بدل شود. این روند به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی و رشد پویش‌های اسلام گرایانه در افغانستان که به اخراج نیروهای اشغالگر شوروی انجامید پررنگ شد. جنگ‌های داخلی، روی کار آمدن طالبان و سپس دوران اشغال و تأسیس نظام جدید سیاسی در این کشور نیز بر میزان این اقبال افزود.

مستندسازی که وجب‌به‌وجب خاک افغانستان را می‌شناسد

محمدحسین جعفریان، روزنامه‌نگار، شاعر و مستندساز نام‌آشنای مشهدی یک از همین افراد است که از سنین جوانی یا بهتر بگوییم نوجوانی دایره مطالعات و فعالیت‌های هنری و پژوهشی خود را بر روی جامعه و ساختار سیاسی، اجتماعی و فرهنگی این کشور متمرکز کرده است.

حاصل این تمرکز ساخت چندین مجموعه مستند جذاب و دیدنی درباره افغانستان است. «سفر به جمهوری طالبان»، «لعل بدخشان»، «افغانستان سلام»، «چه کسی ما را کشت؟» و «حماسه ناتمام» از جمله این مستندها هستند. در این میان، «حماسه ناتمام» که مستندپرتره‌ای دیدنی از زندگی احمدشاه مسعود در ماه‌های پایانی عمرش است، یک از شاخص‌ترین آثار مستند مرتبط با افغانستان محسوب می‌شود. این مستند بارها از سیمای جمهوری اسلامی ایران و تلویزیون افغانستان پخش شده و موردتوجه مخاطبان و کارشناسان نیز قرار گرفته است.

جعفریان از ابتدای دهه هفتاد بارها برای تهیه گزارش و تولید مستند به افغانستان سفر کرده و با فرماندهان مبارز این کشور از جناح‌های مختلف دیدار داشته است. او علاوه بر مستندهای یادشده، از اواخر دهه هفتاد حاصل این مشاهدات را در قالب یادداشت‌های مطبوعاتی در نشریات مختلف و از جمله هفته‌نامه مهر به رشته تحریر درآورده است.

جعفریان علاوه بر این یادداشت‌های مطبوعاتی، دو کتاب «چکر در ولایت جنرال‌ها» و «در پایتخت فراموشی» را نیز به عنوان ارمغان این سفرهای پرتعداد با قلم خود منتشر کرده است که هر دو آثاری خواندنی و جذاب برای شناخت افغانستان دهه نودِ قرن بیستم میلادی محسوب می‌شوند.

یادداشت‌های صمیمی یک سمینار با یاد احمدشاه مسعود

«در پایتخت فراموشی» کتابی شامل یادداشت‌های یکی از سفرهای جعفریان به افغانستان است. این سفر در شهریورماه سال ۱۳۸۱ و برای شرکت در مراسم و در حقیقت سمینار یادبود اولین سالگرد شهادت احمدشاه مسعود انجام شده است. در این سفر چندروزه، بهروز افخمی کارگردان سینمای ایران که در آن زمان ردای نمایندگی مجلس به تن داشت و نیز جمعی از اهالی فرهنگ و رسانه هم جعفریان را همراهی کرده‌اند؛  با این حال شناخت جامع و عمیق جعفریان از جغرافیا، فضای فرهنگی و شکاف های قومی و سیاسی در افغانستان در دوران جنگ داخلی باعث می‌شود تا نوشته‌های او برای مخاطب علاقه‌مند، جذاب و خواندنی باشد.

شاید «در پایتخت فراموشی» به عنوان یک سفرنامه از حیث ادبی و حتی مطالعات مردم‌شناختی اثری قابل‌توجه نباشد، اما به‌خوبی توانسته فضای سیاسی و فرهنگی این کشور و به‌ویژه پایتخت آن «کابل» را در نخستین ماه‌های روی کارآمدن دولت کرزای به تصویر بکشد. روزهایی که بساط جنگ و البته حضور طالبان در این کشور برچیده شده بود اما اختلافات فرهنگی و سیاسی و چالش میان گروهای سیاسی و مردمی که با فضای جدید و ناشناخته‌ای مواجه شده بودند همچنان وجود داشت.

در این میان، از آن جایی که جعفریان فضای این سرزمین و شهر جنگ‌زده کابل در دوران جنگ‌های داخلی و غلبه طالبان را درک کرده بود،  تحلیل‌هایش نیز خواندنی و کاربردی از آب درآمده‌اند. به‌ویژه این که این تحلیل‌ها با طنزی پنهان و پیدا و ظرافت‌های قلمی او نیز همراه شده باشند. نثر کتاب ساده، صمیمی و روان است و با توجه به حجم نه چندان بالای آن می‌تواند برای  مخاطبان در هر سنی و سطح سوادی خواندنی باشد.

چاپ دوم کتاب «در پایتخت فراموشی» که عنوان فرعی «حاشیه نویسی بر سفری مشترک با بهروز افخمی به کابل و پنجشیر» را نیز بر تارک  خود می‌بیند، در ۲۴۸ صفحه و با قیمت ۳۳ هزار تومان در انتشارات سوره مهر منتشر شده است.

انتهای پیام/۴۱۰۴/پ