اعمال مشترکه شب‌های ماه رمضان

به گزارش خبرنگار حوزه دین و آیین گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، شب‌های ماه مبارک رمضان فرصت نابی برای عبادت پروردگار است که می‌توان پس از یک روز روزه گرفتن دقایق و ساعاتی را هم به راز و نیاز و مناجات با پروردگار پرداخت. هرچند که امسال سفره جلسات عمومی مناجات از سال گذشته پهن‌تر شده، اما شاید شماری از افراد نتوانند به هر دلیلی در این جلسات حضور یابند و تمایل داشته باشند سجاده عبادت و مناجات را در خانه‌های خودشان پهن کنند. در این گزارش سعی شده با نگاهی به کتاب شریف مفاتیح الجنان اثر ماندگار شیخ عباس قمی، اعمال مشترکه شب‌های ماه مبارک رمضان مورد بررسی قرار بگیرد.

خبرگزاری آنا از مخطابان ارجمند در این شب‌های عزیز التماس دعا دارد.

اول: افطار کردن

نخستین موردی که محدث قمی در کتاب مفاتیح الجنان به آن اشاره دارد، افطار کردن است. در این باب در کتاب مفاتیح الجنان چنین نوشته شده است که، مستحب است پس از نماز شام افطار کند مگر آنکه ضعف بر او چیره شده باشد یا جمعی جهت افطار منتظر او باشند.

دوم: افطار با خرمای حلال

در دومین مورد بحث چگونگی افطار کردن مورد اشاره است. شیخ عباس قمی در باب چگونگی افطار کردن نوشته است، با غذایی پاک و پاکیزه از حرام و شبهه افطار کند و بهتر است با خرمای حلال، روزه خود را بگشاید تا ثواب نمازش چهار صد برابر گردد و به خرما، آب، رطب، شیر، حلوا، نبات، آب گرم، به هر کدام که افطار کند خوب است.

سوم: خواندن ادعیه سفارش شده در هنگام افطار

ادعیه کوتاهی برای هنگام افطار سفارش شده که خواندن آن بسیار ارزشمند است. در این زمینه در کتاب مفاتیح الجنان مواردی به شرح زیر نوشته شده است؛

«اللّٰهُمَّ لَکَ صُمْتُ، وَعَلَیٰ رِزْقِکَ أَفْطَرْتُ، وَعَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ.

خدایا برای تو روزه گرفتم و با روزی تو افطار کردم و بر تو تکیه نمودم.

تا خدا ثواب هرکسی را که در این روز روزه داشته به او عطا کند و اگر دعای «اللَّهُمّ ربَّ النّور العظیمِ» (که البته از دعای عهد متفاوت است) را که سیّد و کفعمی روایت کرده‌اند بخواند فضیلت بسیار یابد؛

و روایت شده: که امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) هرگاه می‌خواست افطار کند، می‌گفت:

بِسْمِ اللّٰهِ، اللّٰهُمَّ لَکَ صُمْنا، وَعَلَیٰ رِزْقِکَ أَفْطَرْنا، فَتَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ.

به نام خدا، خدایا برای تو روزه گرفتیم و با روزی تو افطار کردیم، خدایا از ما بپذیر که تو شنوا و دانایی.»

چهارم: سفارشی برای لحظه خوردن نخستین لقمه

در کنار ادعیه مربوط به لحظه افطار، سفارشی برای زمان خوردن نخستین لقمه هم ذکر شده است. محدث قمی می‌نویسد در هنگام خوردن نخستین لقمه چنین بگوید، بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، یَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ، اغْفِرْ لِی. به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی‌اش همیشگی است، ای گسترده آمرزش، مرا بیامرز. تا خدا او را بیامرزد.

پنجم: خواندن سوره قدر در هنگام افطار

توصیه پنجم کتاب مفاتیح الجنان در رابطه با اعمال مشترکه ماه مبارک رمضان، مربوط به خواندن سوره قدر یا همان «انا انزلناه» در هنگام افطار است.

ششم: اطعام و صدقه دادن در زمان افطار

افطاری دادن و صدقه دادن در هنگام افطار بسیار سفارش شده و روایات متعددی در این زمینه ذکر شده است. شیخ عباس قمی هم در این زمینه و در باب اعمال مشترکه شب‌های ماه مبارک رمضان به صدقه دادن و افطاری دادن اشاره می‌کند و چنین می‌نویسد؛ «به هنگام افطار صدقه داده و به روزه داران افطار دهد، هرچند به‌قدر چند دانه خرما یا جرعه‌ای آب باشد.»

محدث قمی در ادامه به دو روایت از پیامبر اکرم و حضرت امام جعفر صادق علیهما السلام در این زمینه هم اشاره می‌کند و می‌نویسد:

«از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) روایت شده: هرکه روزه‌داری را افطار دهد همچون پاداش آن روزه‌دار برایش خواهد بود، بی‌آنکه از پاداش آن روزه‌دار چیزی کاسته شود و همچنین برای او خواهد بود همانند آن عمل خوبی که آن افطار کننده به نیروی آن طعام بجا آورد.

آیت الله علاّمه حلی در رساله «سعدیه» از امام صادق (علیه‌السلام) روایت کرده: هر مؤمنی در ماه رمضان مؤمن دیگری را به لقمه‌ای اطعام کند، حق‌تعالی برای او پاداش کسی را بنویسد که سی بنده مؤمن آزاد کرده و نزد خدا یک دعایش مستجاب شود.»

هفتم: هزار بار خواندن سوره قدر

در ادامه مواردی برای ساعات پس از افطار ذکر شده است، از جمله آن خواندن سوره مبارکه قدر به تعداد هزار مرتبه در هر شب از ماه مبارک رمضان.

هشتم: قرائت سوره دخان

در هشتمین توصیه مرحوم محدث قمی به قرائت سوره دخان اشاره می‌کند و چنین می‌نویسد «در هر شب اگر بتواند «صد مرتبه» سوره «حم دخان» را بخواند.»

نهم: خواندن دعایی که گناهان چهل ساله را می‌ریزد

در نهمین سفارش دعای کوتاهی ذکر شده است. شیخ عباس قمی به نقل از سید درباره این دعا می‌نویسد که هر که این دعا را در شب‌ها ماه مبارک رمضان بخواند گناهان چهل سال او آمرزیده می‌شود.

متن این دعای کوتاه به این شرح است:

اللّٰهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمْضانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ، وَافْتَرَضْتَ عَلَیٰ عِبادِکَ فِیهِ الصِّیامَ، صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرامِ فِی عامِی هٰذَا وَفِی کُلِّ عامٍ، وَاغْفِر لِی تِلْکَ الذُّنُوبَ الْعِظامَ، فَإِنَّهُ لَایَغْفِرُها غَیْرُکَ یَا رَحْمٰنُ یَا عَلَّامُ.

دهم: خواندن دعای حج

دعایی تقریبا نیم صفحه‌ای تحت عنوان دعای حج را شیخ عباس قمی در دهمین مورد از اعمال مشترکه شب‌های ماه مبارک رمضان ذکر کرده است. شیخ عباس قمی درباره این دعا می‌نویسد: «این دعا موسوم به «دعای حجّ» است، سید در «اقبال» خواندن آن را در شب‌های ماه رمضان، پس از مغرب، از امام صادق(علیه‌السلام) روایت کرده و کفعمی در کتاب «بلدالامین» فرموده: در هر روز از ماه رمضان و در شب اوّل آن، خواندن این دعا مستحب است و شیخ مفید در کتاب «مقنعه» آن را برای خصوص شب اول ماه پس از نماز مغرب روایت کرده.»

یازدهم: خواندن دعای افتتاح

یکی از اعمال مشهور شب‌های ماه مبارک رمضان خواندن دعای افتتاح است که در بسیاری از مساجد مورد توجه قرار می‌گیرد و به صورت دسته جمعی قرائت می‌شود. این دعای پرمغز و پرمعنا را شیخ عباس در یازدهمین مورد از اعمال مشترکه ماه مبارک رمضان ذکر کرده است.

دوازدهم: خواندن دعای اللّٰهُمَّ بِرَحْمَتِکَ فِی الصَّالِحِینَ فَأَدْخِلْنا

دعای دیگری که برای خواندن در شب‌های ماه مبارک رمضان سفارش شده به شرح زیر است؛

اللّٰهُمَّ بِرَحْمَتِکَ فِی الصَّالِحِینَ فَأَدْخِلْنا، وَفِی عِلِّیِّینَ فَارْفَعْنا، وَبِکَأْسٍ مِنْ مَعِینٍ مِنْ عَیْنٍ سَلْسَبِیلٍ فَاسْقِنا، وَمِنَ الْحُورِ الْعِینِ بِرَحْمَتِکَ فَزَوِّجْنا، وَمِنَ الْوِلْدانِ الْمُخَلَّدِینَ کَأَنَّهُمْ لُؤْلُؤٌ مَکْنُونٌ فَأَخْدِمْنا، وَمِنْ ثِمارِ الْجَنَّةِ وَلُحُومِ الطَّیْرِ فَأَطْعِمْنا، وَمِنْ ثِیابِ السُّنْدُسِ وَالْحَرِیرِ وَالْإِسْتَبْرَقِ فَأَلْبِسْنا، وَلَیْلَةَ الْقَدْرِ، وَحَجَّ بَیْتِکَ الْحَرامِ، وَقَتْلاً فِی سَبِیلِکَ فَوَفِّقْ لَنا،

وَصالِحَ الدُّعاءِ وَالْمَسْأَلَةِ فَاسْتَجِبْ لَنا ، وَإِذا جَمَعْتَ الْأَوَّلِینَ وَالْآخِرِینَ یَوْمَ الْقِیامَةِ فَارْحَمْنا، وَبَراءَةً مِنَ النَّارِ فَاکْتُبْ لَنا، وَفِی جَهَنَّمَ فَلا تَغُلَّنا، وَفِی عَذابِکَ وَهَوانِکَ فَلا تَبْتَلِنا، وَمِنَ الزَّقُّومِ وَالضَّرِیعِ فَلا تُطْعِمْنا، وَمَعَ الشَّیاطِینِ فَلا تَجْعَلْنا، وَفِی النَّارِ عَلیٰ وُجُوهِنا فَلا تَکْبُبْنا ، وَمِنْ ثِیابِ النَّارِ وَسَرابِیلِ الْقَطِرانِ فَلا تُلْبِسْنا، وَمِنْ کُلِّ سُوءٍ یَا لَاإِلٰهَ إِلّا أَنْتَ بِحَقِّ لَاإِلٰهَ إِلّا أَنْتَ فَنَجِّنا.

سیزدهم: خواندن دعای سفارش شده از امام صادق (ع)

دعای کوتاهی از امام صادق علیه السلام برای خواندن در هر شب ماه مبارک رمضان سفارش شده است. مرحوم محدث قمی این دعای کوتاه را در سیزدهمین قسمت از اعمال مشترکه ماه مبارک رمضان آورده که شرح آن چنین است.

اللّٰهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تَجْعَلَ فِیما تَقْضِی وَتُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ فِی الْأَمْرِ الْحَکِیمِ مِنَ الْقَضاءِ الَّذِی لَایُرَدُّ وَلَا یُبَدَّلُ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ، الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمُ، الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمُ، الْمُکَفَّرِ عَنْ سَیِّئاتِهِمْ، وَأَنْ تَجْعَلَ فِیما تَقْضِی وَتُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمْرِی فِی خَیْرٍ وَعافِیَةٍ، وَتُوَسِّعَ فی رِزْقِی، وَتَجْعَلَنِی مِمَّنْ تَنْتَصِرُ بِهِ لِدِینِکَ وَلَا تَسْتَبْدِلْ بِی غَیْرِی.

چهاردهم: پناه بردن به خدا از نیامرزیده شدن در ماه رمضان

شیخ عباس قمی عبارتی کوتاه را برای خواندن در شب‌های ماه مبارک رمضان ذکر کرده است که سالک از نیامرزیده شدن در ماه مبارک رمضان به خدا پناه می‌برد.

این بخش که از کتاب «انیس الصالحین» آورده شده به این ترتیب است؛ «أَعُوذُ بِجَلالِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ أَنْ یَنْقَضِیَ عَنِّی شَهْرُ رَمَضانَ أَوْ یَطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَیْلَتِی هٰذِهِ وَلَکَ قِبَلِی تَبِعَةٌ أَوْ ذَنْبٌ تُعَذِّبُنِی عَلَیْهِ.

به عظمت ذات بزرگ‌منش و مهمان‌نوازت پناه می‌آورم، از اینکه ماه رمضان از من بگذرد، یا سپیده این شب بدمد و هنوز نزد من حقی برای تو یا گناهی مانده باشد که بر آن عذابم کنی.»

پانزدهم: خواندن یک نماز دو رکعتی به کیفیت زیر

شیخ عباس قمی یک نماز دو رکعتی با کیفیتی خاص را به عنوان پانزدهمین عمل مشترک شب‌های ماه رمضان ذکر کرده است. کیفیت این نماز که در حاشیه «بلد الامین» شیخ کفعمی از سید ابن باقی روایت شده به این شرح است؛

در هر رکعت سوره «حمد» «یک مرتبه» و سوره «توحید» «سه مرتبه» و چون سلام داده شد بگوید: سُبْحانَ مَنْ هُوَ حَفِیظٌ لَایَغْفُلُ، سُبْحانَ مَنْ هُوَ رَحِیمٌ لَایَعْجَلُ، سُبْحانَ مَنْ هُوَ قائِمٌ لَایَسْهُو، سُبْحانَ مَنْ هُوَ دائِمٌ لَایَلْهُو.

سپس تسبیحات اربعه یعنی سُبْحانَ اللهِ، وَ الْحَمْدُ لِلهِ، وَ لا إلهَ إلاّ اللهُ، وَ اللهُ أکْبَرُ را «هفت مرتبه» بگوید، آنگاه بخواند: سُبْحانَکَ سُبْحانَکَ سُبْحانَکَ! یَا عَظِیمُ اغْفِرْ لِیَ الذَّنْبَ الْعَظِیمَ و سپس بر پیامبر و آل او (علیهم‌السلام) «ده مرتبه» صلوات فرستد.

شانزدهم: خواندن سوره فتح در نماز نافله

شانزدهمین توصیه شیخ عباس قمی درباره اعمال مشترک ماه رمضان مربوط به خواندن سوره فتح در نماز نافله است. محدث قمی در این زمینه می‌نویسد، هرکه در هر شب از ماه رمضان سوره «إِنّٰا فَتَحْنٰا» را در نماز نافله بخواند، در آن سال از آسیب محفوظ می‌ماند.

در انتهای این شانزده مورد البته شیخ عباس قمی یک نکته دیگر هم درباره خواندن هزار رکعت نماز در طی شب‌های ماه مبارک رمضان هم ذکر کرده است که کیفیت خواندن آن به این شرح است.

«در دهه اول و دوم ماه رمضان، در هر شب «بیست رکعت» خوانده شود، هر «دو رکعت» به یک سلام، به این صورت که «هشت رکعت» آن را پس از نماز مغرب و «دوازده رکعت» دیگر را بعد از نماز عشا انجام دهد و در دهه آخر ماه در هر شب «سی رکعت» بخواند، «هشت رکعت» آن را پس از نماز مغرب و «بیست‌ودو رکعت» دیگر را بعد از نماز عشا که مجموع این نمازها «هفتصد رکعت» می‌شود و باقی آن را که «سیصد رکعت» است در شب‌های قدر بخواند: شب نوزدهم صد رکعت و شب بیست‌ویکم صد رکعت و شب بیست‌وسوم نیز صد رکعت که در جمع هزار رکعت می‌شود.»

انتهای پیام/4139/