گروه جهان خبرگزاری آنا- حسین ارجلو؛ رضا یگانه شکیب، عضو هیئت‌علمی گروه تاریخ کالج سانتا مونیکا در کالیفرنیای آمریکا، معتقد است مقاومت ایران در مقابل فشار حداکثری دولت دونالد ترامپ، کاهش تعهدات برجامی و نیز همسو شدن واشنگتن با سه کشور اروپایی فرانسه، بریتانیا و آلمان در خصوص بحران هسته‌ای ایران٬ بایدن را به‌جایی رسانده که شکست عملی تحریم‌ها را درک کرده و درصدد اقدامی عملی نه در کوتاه‌مدت برآمده که باید حتماً قبل از عملی کردن تعهدات برجامی توسط ایران مورد راستی آزمایی قرار گیرد.

متن کامل مصاحبه با یگانه شکیب ازاین‌قرار است:

آنا: چرا بایدن ازیک‌طرف از بازگشت کشورش به دیپلماسی در قبال ایران صحبت می‌کند ولی از طرف دیگر اقدامی عملی از جمله لغو تحریم‌ها علیه تهران را نمی‌پذیرد؟

یگانه شکیب: دولت بایدن هم متأسفانه تابه‌حال راه ترامپ را در پیش‌گرفته و در عمل به سیاست فشار حداکثری دولت قبلی وفادار مانده است. در این باب باید این نکته را در نظر داشت که سیاست خارجی واشنگتن فارغ از اینکه چه کسی در کاخ سفید است تحت تاثیر و منبعث از لابی‌هایی است که رئیس‌جمهور مستقر در واشنگتن را در دوران انتخابات حمایت کرده و پس از ورود او به کاخ سفید هم نه‌تنها رئیس‌جمهور باید به خواسته‌های آن‌ها توجه کند بلکه با دیگر لابی‌های قدرتمند واشنگتن که می‌توانند از طریق کنگره یعنی مجلسین سنا و نمایندگان برای او دردسرهای زیادی فراهم کنند تعامل کند. در حال حاضر لابی‌های قدرتمند تل‌آویو و ریاض یکی با تسلط بر رسانه‌ها و پول و شرکت‌های بزرگ صاحب سرمایه و دیگری با اتحاد با اولی و پول هنگفت خود توانسته‌اند همچنان نفوذ خود را در مراکز تصمیم سازی مانند اندیشکده‌ها و مراکز تصمیم‌گیری مانند دو مجلس آمریکا حفظ کنند. مراسم رأی اعتماد وزیر امور خارجه بایدن در سنا و سخنان او در پاسخ به پرسش اول لیندسی گراهام سناتور جمهوری‌خواه که کاملاً به دادگاه‌های تفتیش عقاید قرون‌وسطی شباهت داشت تأییدی بر سرسپردگی نمایندگان کنگره به این لابی‌ها هستند که دشمنی آن‌ها با ایران و نه‌فقط با جمهوری اسلامی از زمان کودتای ۲۸ مرداد ثابت‌شده است. فلذا أولا بایدن باید به این لابی‌ها وفادار بماند در ثانی با توجه به تصمیمات و عملکرد او در زمان معاونت باراک اوباما و اعتقاد او به تحریم‌های ظالمانه علیه ملت ایران که در سال ۲۰۱۱ به اوج خود رسید و ترامپ همه آن‌ها را در سال ۲۰۱۸ برگرداند به نظر نمی‌رسد تحت شرایط فعلی بایدن بخواهد یا بتواند تحریم‌ها را لغو و به برجام برگردد.

بنابراین صحبت چند هفته پیش آقای بایدن در خصوص بازگشت کشورش به دیپلماسی در قبال ایران ازیک‌طرف برای این بوده که یک مقدار فضای نگرانی را در کشور خود را از اینکه مبادا خروج آمریکا از برجام موجب دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شود و نیز کشورهای اروپایی را به‌عنوان بزرگ‌ترین شریک امنیتی و تجاری آمریکا آرام کند که به برجام به‌عنوان یک مانع در برابر تهدیدات علیه امنیت ملی خود نگاه می‌کنند. اروپاییان در طی ۴۲ سال گذشته رفتاری منطقی و عمل‌گرایانه از جمهوری اسلامی دیده‌اند درحالی‌که اگر همسایگان ایران بخصوص در مرزهای جنوبی و حاشیه خلیج فرس به سلاح هسته‌ای دست پیدا کنند دیگر تضمینی برای رفتار منطقی آن‌ها و یا قرار ندادن آن به گروه‌های تروریستی مانند داعش استفاده از آن در خاک اروپا وجود ندارد کما اینکه اکثر عملیات تروریستی از ۱۱ سپتامبر به این‌طرف توسط شهروندان همین کشورها که نوعاً حکام آن‌ها دیکتاتورهای متحد غرب هستند هم صورت گرفته است.

بیشتر بخوانید:

عملکرد دولت بایدن بازهم در تضاد با هیاهوی دوره انتخابات

از طرفی دیگر کلیت نظام آمریکا مخالف باوجود دولت‌هایی مستقل و قدرتمند در غرب آسیا هستند و چون فکرمی‌کنند لغو تحریم‌های ظالمانه می‌تواند به قدرت گیری بیشتر ایران کمک کند درصدد هستند از آن‌ها به‌عنوان ابزاری برای چانه‌زنی در جهت کاهش قدرت نظامی و دفاعی ایران استفاده کنند و مذاکراتی راه بیندازند که نهایی تا به لیبی سازی ایران بینجامد. به نظر می‌رسد بایدن و کلیت حکومت آمریکا هنوز به این نتیجه نرسیده‌اند که موضوعات اخیر غیرقابل‌مذاکره است. از طرفی دیگر چون افول قدرت پولی و نظامی خود آمریکا هم تسریع پیداکرده است و تحریم‌ها در طی چند سال آینده کم‌کم بی‌اثر می‌شود نهایتاً حکومت آمریکا تا یکی دو سال آینده بتواند از کارت تحریم‌ها و شعار مذاکره استفاده کند.

آنا: در خصوص تعامل با ایران آیا فرقی بین دولت بایدن و دولت ترامپ قائل هستید؟

یگانه شکیب: باید بر روی سیاست بازگشت به دیپلماسی که آقای بایدن بیان کرده و البته آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه وی هم قبلاً عین این حرف را زده بود اندکی تأمل کرد. مسئله این است که دولت جدید آمریکا با توجه به گفته‌های بایدن و بلینکن طوری وانمود کرده که قرار است دقیقاً برخلاف دولت ترامپ عمل کند. دولت سابق آمریکا همه کارها را یک‌جانبه و یک‌سویه انجام می‌داد، بزرگ‌ترین شریک استراتژیک آمریکا یعنی اتحادیه اروپا را رنجانده بود، از پیمان‌های بین‌المللی ازجمله پیمان‌هایی که برای اروپا جنبه حیاتی داشت مثل توافق اقلیمی پاریس یا حتی برجام که برای اتحادیه اروپا یک پیمان بیش از هر چیز امنیتی بود خارج شد. بایدن می‌خواهد حداقل در حرف خلاف این را نشان دهد.

یکی از دیپلمات‌های سابق اتحادیه اروپا، نکته خیلی جالب‌توجهی را عنوان کرد که ذکرش بسیار اهمیت دارد. وی اظهار کرد که بازگشت آمریکا به رویکرد دیپلماسی اهمیت بسیار زیادی برای اتحادیه اروپا دارد زیرا زمینه را برای تأمین بهتر امنیت اروپا فراهم می‌کند. قطعاً برای بایدن اتحادیه اروپا خیلی مهم است چون این اتحادیه بزرگ‌ترین شریک اقتصادی و ژئوپلیتیکی و راهبردی آمریکا است که شادی خود را پس از به قدرت رسیدن بایدن و رفتن ترامپ پنهان نکردند.

لکن در عمل همانطورکه گفتم تابه‌حال اراده و اقدامی از بایدن و تیم او دیده نشده مضافاً اینکه حرف‌های بیهوده‌ای نیز مانند محدود کردن برنامه موشکی و تضعیف بنیه دفاعی ایران بر زبان رانده‌اند. بنابراین در موردتعامل با ایران به نظر می‌رسد علیرغم حرف‌های جذاب بایدن درباره دیپلماسی٬‌ هنوز او هم مانند ترامپ و البته کلیت نظام آمریکا خواب مذاکره درباره برجامی بعلاوه توان دفاعی ایران را می‌بینند که البته گهی لف لف می‌خورند گه دانه دانه.

آنا: آیا بایدن برای فراهم کردن زمینه بازگشت به برجام اقدام عملی هم انجام داده است؟

یگانه شکیب: عملاً خیر. اما حرف درمانی زیاد انجام شده.

یکی از دیپلمات‌های اروپایی هم همین چند وقت پیش، علاوه بر تأکید بر این موضوع که حتماً دیپلماسی باید فعال شود و این موضوع به آمریکایی‌ها منعکس شود، گفت: اتحادیه اروپا دقیقاً در این رابطه با روسیه و چین هم‌ موضع است و موضع آن‌ها در این رابطه که برجام باید احیاشده و طرفین به تعهدات خودشان برگردند، یکسان است.

حتی آقای تامس کانتریمن یکی از مقامات مسئول در دولت اوباما، ‌دولتی که بایدن معاون رئیس‌جمهوری‌اش بود و آن موقع هم البته سمت خلع سلاح داشت و جزو کسانی بود که در اداره کنترل سلاح یا خلع سلاح کارمی‌کردند گفت بایدن می‌تواند به‌صورت خیلی آنی برای اینکه حسن نیت خودش را نشان دهد تعدادی از تحریم‌ها را بردارد، لازم نیست همه‌ را بردارد برای اینکه حسن نیتش را ثابت کند. پیشنهادهایی که هیچ‌گاه عملی نشد.

مطلب بعدی این است که همان آقای کانتریمن اتفاقاً این را اعلام می‌کند شرایط داخلی آمریکا به‌گونه‌ای است که اقدامی از بایدن سر نخواهد زد مبنی بر اینکه سیگنالی به مطبوعات و جامعه آمریکا بفرستد که آمریکا تصمیمی را بر اساس اجبار و زیر فشار قرار گرفتن انجام داده است. به‌این‌ترتیب که مثلاً اقدامات ایران باعث شده فشاری روی آمریکا بیاید یا حتی اروپایی‌ها روی آمریکا فشار گذاشته‌اند و بایدن تسلیم این فشارها شده است.

بنابراین احتمالاً اینکه آمریکا به‌زودی و قطعی و بلافاصله به برجام برگردد به سیارکم است. البته محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه هم در صحبتی که چند وقت پیش با جوزف بورل مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا کرد، گفت که حتی ایران و آمریکا می‌توانند یک جدول زمانی تهیه کنند و بر اساس آن جدول زمان‌بندی ببینند که چه اقداماتی را می‌توانند انجام دهند که مورد استقبال اتحادیه اروپا هم قرار گرفت. یکی از پیشنهادهایی هم که از جانب دیپلمات‌های اروپایی به آمریکا و بایدن شده این است که صندوق بین‌المللی پول آن وامی را که ایران برای مبارزه با کرونا و همه‌گیری این ویروس نیاز دارد، در اختیار ایران قرار دهند. که البته همه این‌ها در حد حرف باقیمانده است. مضافاً اینکه بایدن با چهره‌ای متفاوت با ترامپ و با رابطه‌ای بهتر با اروپایی‌ها راحت‌تر می‌تواند اجماعی را علیه ایران شکل دهد که این خود او را از ترامپ هم خطرناک‌تر می‌کند.

آنا: حال اگر همه‌چیز خوب پیش رود که مشکلی نیست اما می‌دانید که حداقل حاکمان تل‌آویو و ریاض هم خیلی در خصوص برجام اظهارنظر می‌کنند و سخن از حضور آن‌ها در مذاکرات احتمالی آتی بین ایران و قدرت‌های جهانی است. شما اوضاع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

یگانه شکیب: درزمینهٔ برگشت آمریکا به برجام باید دو مورد دیگر را مدنظر قرار دهیم. یکی موضع بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل و دیگری موضع سعودی‌ها. نتانیاهو در انتخابات اخیر کنست دوباره همان حرف‌های ضد ایران را تکرار کرده و از طرفی هم‌روی خوشی به بایدن نشان نداده، تا حالا تماس مستقیمی بین آن‌ها برقرار نشده و حتی تهدید کرده که (البته او خودش هم نگفت، از طریق سفیرشان گیلاد اِردان عنوان کرد) اگر اسرائیلی‌ها عضوی از توافق نباشند به‌هیچ‌وجه حمایتی هم از آن نخواهند کرد. قطعاً آن‌ها از لابی‌های قدرتمند خود برای جلوگیری از بازگشت آمریکا به برجام استفاده می‌کنند حتی اگر نتانیاهو که حزبش ۵۲ کرسی را در برابر ۵۷ احزاب مخالف در انتخابات اخیر کسب کرده نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی نباشد.

در بحث سعودی، بایدن حتی در زمان کمپین انتخاباتی اصلاً روی خوشی به سعودی نشان نداد. اولین کاری که کرد، موقعی که به کاخ سفید آمد، فروش یکسری تسلیحات به پادشاهی عربستان سعودی را متوقف کرد. از ریاض خواست که از جنگ یمن بیرون بیاید و حتی از عربستان سعودی خواست که شرایط حقوق بشر را بهبود ببخشد.

به‌هرحال عربستان سعودی ازنظر حقوق بشر شاید بدترین کشور در کل دنیا باشد و این یعنی اهرم فشاری خواهد بود در دست دولت جدید آمریکا علیه حکام ریاض. حتی آقای بایدن عنوان کرد ما باید روابط خودمان را با سعودی بازنگری و استانداردسازی کنیم. اتفاقاً بلافاصله یکی از مقامات کاخ سفید در دولت بایدن روز سه‌شنبه اعلام کرد که سیاست آمریکا از این به بعد سیاست همتا به همتا خواهد بود، یعنی همتایان با همدیگر گفت‌وگو خواهند کرد. همتای بایدن شاه سلمان است، نه محمد بن سلمان. همتای بن سلمان، وزیر دفاع آمریکا، لوید آستین خواهد بود و از این به بعد موقع مذاکره، وقتی بایدن صحبت می‌کند، با پادشاه سلمان مذاکره می‌کند و وزیر دفاع آمریکا هم با محمد بن سلمان.

از طرف دیگر، آوریل هنگس که در اصل بایدن او را به‌عنوان رئیس امنیت ملی آمریکا معرفی کرد، قول داده که مدارک که در رابطه با قتل جمال خاشقجی به‌صورت سرّی درآمده بود، ‌را آشکار کرده و در اختیار آمریکا قرار دهد.

این دولابی ریاض و تل‌آویو هم آن‌هایی هستند که آمریکا باید با آن‌ها تعامل کند. بایدن بدون تعامل با لابی صهیونیستی و سعودی، صهیونیست‌ها به خاطر نفوذشان، سعودی‌ها به خاطر پولشان، نمی‌تواند کاری انجام دهد. یک مقدار زمان نیاز است که بایدن قدرتش را به این‌ها ثابت کند و به‌قول‌معروف یک‌خرده گوش‌هایشان را بپیچاند و به آن‌ها ثابت کند وی با همه تعامل می‌کند ولی نه مثل ترامپ که هرچه بخواهید به شما می‌دهم بلکه منافع آمریکا و منافع حزب دموکرات، منافع حزبی که اتفاقاً در طی چهار سال گذشته مورد بی‌مهری این دولابی قرارگرفته بود و این دولابی سعودی و صهیونیستی تمام حمایت‌هایشان را متمرکز بر ترامپ کرده بودند و البته در دوره انتخابات هم تمام حمایت‌ خود را به‌طور کامل از ترامپ انجام دادند، حالا وقتی است که بایدن یک انتقامی از این‌ها بگیرد، چنگ و دندانی نشان دهد و جایگاه خودش را با قاطعیت به این‌ها نشان دهد، منتهی همه این تصمیم‌ها زمان‌بر هستند بخصوص که هنوز این دولابی با در اختیار داشتن رسانه و سرمایه قدرت بی‌سابقه‌ای در واشنگتن دارند. بنا به دلایل ذکرشده بنده نه به نیت خیر بایدن به بازگشت به برجام اعتقادی دارم و نه خوش‌بین هستم که در کوتاه‌مدت اتفاق بیفتد. فکرمی‌کنم بایدن و حکومت آمریکا تا به این نتیجه نرسند که چاره‌ای جز تعامل باقدرت منطقه ای-میانجهانی چون ایران ندارند و گزینه‌های آن‌ها در برابر ایران قدرتمند بی‌فایده است به این حرف‌های پوچ و اتلاف وقت ادامه می‌دهند و نهایتاً اجبار به دلیل تمام شدن گزینه‌های ضد ایران موجب تغییررفتاراحتمالی آن‌ها خواهد شد.

انتهای پیام/۴۱۵۵/