لزوم آموزش عمومی سواد رسانه در جامعه کرونایی/ وقتی کووید-19 ورود فضای مجازی به زندگی انسان‌ها را تسهیل کرد

به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی خبرگزاری آنا، فضای مجازی و ورود آن به زندگی انسان‌ها، مقوله‌ای است که جهان امروز را تحت تأثیر خود قرار داده است. شبکه‌های اجتماعی که آرام آرام زندگی عمومی و خصوصی انسان را تصرف می‌کردند به لطف کرونا قدرتی مضاعف پیدا کردند و در این میان اهمیت سواد رسانه‌ای برای زندگی انسان در دنیای امروز بیش از پیش ضروری می‌کند.

اکنون که به یک‌سالگی شیوع کرونا رسیده‌ایم، مشخص شد که این بیماری جنبه‌های مختلفی داشته و زندگی همه انسان‌های روی کره زمین را دگرگون کرده است، یکی از جنبه‌های آن فضای مجازی به ویژه شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌ها بودند که در این میان نقش پر رنگی پیدا کردند.

برای بررسی این نقش با روح‌الله مهرجو، استاد دانشگاه و پژوهشگر اجتماعی به گفت‌وگو پرداختیم.

آنا: نقش فضای مجازی را در طول یکسال اخیر در بسط و گسترش اطلاعات مربوط به ویروس کرونا را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

مهرجو: شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌ها به یکی از جنبه‌های زندگی تفکیک ناپذیر انسان قرن 21 بدل شده‌اند و تمامی رویدادهای زندگی یک انسان را تحت تأثیر قرار داده است. بیماری کرونا هم از این مقوله جدا نیست. امروز بخش اعظم اطلاعات و داده‌هایی که در فضای مجازی رد و بدل می‌شود درباره این موضوع است و قطعاً بر روی زندگی افراد تأثیر می‌گذارد. این مسئله را نمی‌توان به طور کامل مثبت و یا منفی ارزیابی کرد. طبیعی است که بسیاری از آنچه باید مردم درباره این بیماری و مسائل بهداشتی بدانند از این درگاه به آنها منتقل شده است. اما بدون تردید در این میان انحرافاتی نیز دیده می‌شود. گاهی شایعه نادرستی ترویج می‌شود و گاهی نیز افرادی یافت می‌شوند که در این میان سوءاستفاده‌های سیاسی و اقتصادی خواهند کردو اهداف خاصی از جمله شخصی یا جناحی را دنبال می‌کنند. اینجا بحث آموزش و سواد رسانه مطرح می‌شود که باید به آن توجه شود و شهروندانی که دراین باره اطلاع داشته باشند قطعا کمتر متضرر می‌شود و یا مورد سوء استفاده قرار می‌گیرند.

آنا: بحث سواد رسانه را مطرح کردید، چطور باید سواد رسانه برای بیماری کرونا در جامعه همه گیر شود؟

مهرجو: متأسفانه کوتاهی‌هایی درباره سواد رسانه در کشور ما به ویژه پس از همه گیری فضای مجازی رخ داده و آموزش لازم به عموم مردم ارائه نشده است. یعنی آموزش و پرورش و آموزش عالی ما در کنار دستگاه‌های فرهنگی متعدد و موازی که در کشور وجود دارد، آنچه باید و شاید در این حوزه ورود نکردند. در حالی که اگر عموم مردم با رسانه‌ها و چگونگی فضای مجازی آشنا می‌شدند و توانایی تشخیص اخبار درست را داشتند، این مشکلات کمتر می‌بود. هنوز بسیاری از افراد اینترنت را منبع موثقی می‌دانند و به آن استناد می‌کنند. برای حل این معضل نیاز داریم که دستگاه‌های متولی چون آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها، صدا و سیما، دستگاه‌هایی که مأموریت فرهنگی دارند از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، بسیج و سایر ارگان‌های فرهنگی و موسسات در این حوزه ورود کنند. به نظر من همانطور که ستاد ملی مبارزه با کرونا تشکیل شده، باید ستاد ملی آموزش سواد رسانه نیز تشکیل شود و برنامه مفصلی در این حوزه تدوین شود.

آنا:  علت بی توجهی دستگاه‌های مسئول در حوزه سواد رسانه‌ای چیست و چرا صورت گرفته است؟

مهرجو: در درجه اول تعدد دستگاه‌های فرهنگی و متولیان مربوطه باعث شده است که هرکدام تصور می‌کنند، دیگری باید ورود کند، در حالی که این مسئله نیاز به همت همگانی دارد و هر بخش بر اساس ظرفیت‌ها و توانایی‌های خود و قشری که زیر نظر دارد، به فعالیت بپردازد. در درجه دوم این است که باید دستگاه‌های متولی نگاه خود را به رسانه تغییر داده و به متخصصان علوم ارتباطات اجتماعی فضا داده شود. امروز همه دستگاه‌های فرهنگی باید از این متخصصان در بدنه خود بهره ببرند و موسسات مطالعاتی و پژوهشی تشکیل شود تا بتواند در این مسئله ورود کند. ما از طرفی دروازه کشور را به فضای مجازی گشودیم اما از سوی دیگر متخصصان این حوزه را نادیده می‌گیریم.

آنا: چرا باید به نظرات کارشناسان این حوزه بی‌توجهی شود و در مقابل نظرات کارشناسان مقاومت صورت می‌گیرد؟

مهرجو: ما در حال حاضر در یک مرحله گذار قرار گرفته‌ایم، مرحله‌ای که قرار است به دنیایی پا بگذاریم که مراودات اجتماعی تغییر شکل داده است. طبیعی است که در این میان مقاومت در مقابل تغییر وجود دارد، بخش عمده‌ای از این مقاومت‌ها هم ناخودآگاه است چرا که باید به تغییر شیوه‌های کار و زندگی بدل شود و قطعا سخت خواهد بود. پس بخشی از این بی توجهی به این مسأله باز می‌گردد. بحث دیگر ما به این مسأله برمی‌گردد که مدیران و برخی از بدنه کارشناسان با ابعاد این مسائل آشنا نیستند و در مقابل کارشناسان عرصه ارتباطات مقاومت نشان می‌دهند و احساس می‌کنند که قرار است عرصه را به متخصصان حوزه علوم کامپیوتر و علوم ارتباطات اجتماعی واگذار کنند، بنابراین مقاومتی ناخواسته خواهند داشت و به پروژه‌های تحقیقاتی وقعی نمی‌گذارند، در حالی که قرار نیست کسی جای کسی را بگیرد، بلکه اقدامات و طرح‌ها و پروژه‌ها دیگر باید پیوست‌ها ارتباطاتی هم پیدا کنند تا بتوانند ضریب نفوذ بیشتری در جامعه پیدا کنند.

آنا: با این تفاسیر آینده را چگونه پیش بینی می‌کنید؟

مهرجو: سرشت و ذات دنیا این است که در مقابل تغییر تاب مقاومت ندارد، همانطور که روزی دربرابر تکنولوژی‌هایی که امروز دیگر جدید نیستند، مقاومت می‌شد و در نهایت جهان را در برگرفتند، ین مقاومت هم در هم خواهد شکست و جهان سمت و سوی جدیدی خواهد گرفت. و شکی نیست که اگر ما هرچه سریعتر این  تغییرات را درک کردیم و با آن به نفع خود همراه شدیم، چند گام جلوتر خواهیم افتاد و در غیر این صورت بنا به جبر زمانه مجبور به پذیرش آن هستیم. بدون تردید کرونا اگر برای هر بخشی از زندگی انسان تهدید بود اما کاتالیزور تسری فضای مجازی در زندگی انسان شد و ما را در دامن فضای مجازی انداخت و قطعا پس از آن نیز امکان خروج از فضای مجازی نیست بنابراین باید هرچه سریعتر مردم نسبت به جنبه‌های مختلف آن آگاهی یابند و زندگی خود را بر مدار شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌ها تنظیم کنند.

به هیچ عنوان مشخص نیست که شبکه‌های اجتماعی چون فیس بوک، تویتر، اینستاگرام، یوتیوب آخرین دستاورد بشر در فضای مجازی باشد و هر لحظه ممکن است بشر غیر قابل پیش بینی برگی جدید را عرضه دارد، به ویژه اگر رویای هوش مصنوعی عمومی همچون مسائلی که قبلا رویا بود اما امروز به واقعیت پیوسته، به منصه ظهور برسد. مشخص نیست چه چیزی در انتظار بشر است.

انتهای پیام/4076/