حفظ تالاب‌ها با لایروبی و تخصیص منابع مالی/ افزایش مساحت تالاب انزلی خلاف است/ راه مبارزه با «شیطان بنفش» چیست؟

امیرهوشنگ‌ بحری در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری آنا درباره فواید تالاب‌ها، اهمیت رویکرد علمی، برنامه‌های حفاظت از تالاب در طرح‌ها و سیاست‌های ملی و ... اظهار کرد: تالاب‌ها پرثمرترین و حاصلخیزترین اکوسیستم‌ها در دنیا هستند و بیشترین تنوع زیستی را در خود جای می‌دهند. درواقع می‌توانیم تالاب‌ها را با جنگل‌های نواحی بارانی گرمسیری از نظر تولیدات و تنوع گونه‌ای اکوسیستمی مقایسه کنیم.

وی افزود: تالاب‌ها اکنون حدود ۶ درصد مساحت کره زمین را دربرمی‌گیرند. انواع گونه‌های مختلفی از گیاهان، حشره‌ها، دوزیستان، خزندگان، پرندگان، ماهی‌ها و پستانداران از جوامع تالاب‌ها و بخشی از محیط‌زیست آن هستند.

سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرانزلی درباره چرخه زندگی موجودات تالاب گفت: لاشه موجودات و برگ و ساقه گیاهان مرده در تالاب ریخته و به همراه شن، ماسه و گل و لایی که از رودخانه‌ها به تالاب می‌آیند، این مواد آلی بخشی از رسوبات تالاب را تشکیل می‌دهند که می‌تواند محل زندگی و غذای ماهیان، صدف‌ها، خزندگان و سایر موجودات تالاب باشد.

بحری عنوان کرد: تالاب در واقع محیطی غنی است و برای دنیا ارزش بسیار زیادی دارد که در حد تریلیون‌ها دلار بر روی تالاب‌ها ارزش‌گذاری می‌کنند و ارزش‌ افزوده سالانه چه‌بسا برای هر هکتار تالاب را بالای ۲۰ هزار دلار تخمین می‌زنند.
لایروبی یکی از نیازهای مهم حفظ تالاب
وی مطرح کرد: حفظ تالاب به تمهیدات و اقداماتی نیاز دارد که یکی از آنها لایروبی است. لایروبی درواقع یکی از نیازهای مهم حفظ تالاب بوده که باید با توجه به شرایط خاص زیستگاه حیوانات و موجودات آن انجام شود؛ زیرا همان طور که گفته شد کف تالاب محل زندگی برخی از جوامع آبزی و زیستگاه آنهاست که زندگی و تخم‌گذاری آنها در بستر صورت می‌گیرد و بسیاری از آبزیان، تخم‌گذاری یا بخشی از دوره لاروی خود را در رسوبات تالاب می‌گذرانند.

دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی تشریح کرد: لایروبی مشکلاتی دارد که یکی از آنها هزینه بیش‌ازحد انجام طرح لایروبی در محیط آبی است و اینکه بعد از لایروبی مواد و رسوبات لجنی کجا باید تخلیه شود. منطقه قبل از لایروبی باید مورد ارزیابی زیست‌محیطی قرار گیرد تا طرح، حیات موجودات کف تالاب را تهدید نکرده و چرخه زیستی موجودات دچار مخاطره نشود.

بحری تأکید کرد: طبق برخی نظرها احداث موج‌شکن‌های جدید چه‌بسا باعث شده تا رسوب‌گذاری تالاب بیشتر شود. دریاچه‌های پشت سدها را هم باید لایروبی کرد درواقع همه محیط‌های آبی نیاز به لایروبی دارند که اکنون پروژه‌های خوبی زیر پل بندر انزلی و پل غازیان توسط اداره بندرها و دریانوردی استان گیلان در حال انجام است؛ البته این کار باید با درایت انجام شود تا کمترین آسیب و آشفتگی را برای زندگی آبزیان داشته باشد.

وی اضافه کرد: علاوه بر اینکه در لایروبی باید تلاش کرد تا زیستگاه آبزیان را آشفته نکنیم، یکی از اقدامات در کاهش رسوب‌گذاری حداقلی در تالاب‌ها این است که از ابتدا طرح‌ها به‌گونه‌ای انجام شود که آب رودخانه‌های منتهی به تالاب‌ها رسوبات کمتری به تالاب‌ها وارد کنند.
اهمیت رویکرد علمی در لایروبی تالاب
عضو سازمان نظام‌مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی با تأکید بر اینکه لایروبی باید متناسب با شرایط زندگی این موجودات و با رویکرد علمی باشد تا تهدیدی برای زندگی این آبزیان صورت نگیرد، تبیین کرد: همکاری‌های بین‌المللی یکی از مواردی است که بسیار می‌تواند در راستای اجرای تعهداتی که دولت‌ها به کنوانسیون رامسر دارند، مؤثر باشد.

بحری یادآور شد: بر اساس کنوانسیون رامسر که ۱۴ بهمن‌ ۱۳۴۹ اتفاق افتاد، مساحت تالاب بندر انزلی 15 هزار و 300 هکتار است؛ اما سال 1393 با ابلاغ مطالعات تعیین حد بستر و حریم تالاب بین‌المللی انزلی توسط وزارت نیرو و شرکت آب منطقه‌ای استان گیلان با وجود طرح هادی روستایی و برخلاف کنوانسیون رامسر مساحت تالاب را به حدود 25 هزار هکتار افزایش دادند.

وی ادامه داد: به‌تبع آن روستاهای موجود در طرح‌های مصوب روستایی داخل حریم و بستر تالاب قرار گرفتند که برای مردم ساکن اطراف تالاب بندر انزلی ازنظر تداخل این دستورالعمل‌ها با حقوق مکتسبه مردم  منطقه مشکلات معیشتی و اقتصادی زیادی را به وجود آورده است.

سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر انزلی خاطرنشان کرد:  یکی از موارد و راهبردهایی کنوانسیون، همکاری سایر نهادها با یکدیگر در راستای احیای تالاب‌ها بوده و همکاری سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای و مساعدت گرفتن از دولت در قالب سازمان‌های مختلف ازجمله شیلات، محیط‌زیست و وزارت نیرو بسیار در این زمینه مهم است.

بحری بیان کرد: در راستای این موضوع، موارد مربوط به نگهداری و لایروبی تالاب بندر انزلی به‌عنوان سرمایه ملی توسط سازمان‌ها و دستگاه‌های مسئول در کشور شامل سازمان بندرها و دریانوردی بر اساس وظایف مندرج در مجموعه قوانین و مقررات بندری و دریایی ایران وظیفه لایروبی و تأمین ایمنی دریانوردی در تالاب انزلی را به عهده دارد و وزارت نیرو و شرکت آب منطقه‌ای استان گیلان به‌عنوان متولیان اصلی این امر به‌حساب می‌آیند.

وی عنوان کرد: سال ۱۹۹۰ کشورهای عضو کنوانسیون رامسر به‌منظور کمک به احیای تالاب کشورهای درحال‌توسعه، صندوق تالاب‌ها را راه‌اندازی کردند. می‌توان برای حل مسائل زیست‌محیطی تالاب انزلی از کمک‌های مالی صندوق تالاب‌ها استفاده کرد. کمک نهادهای بین‌المللی ازجمله بانک جهانی در راستای تأمین مالی هم قابل‌استفاده است.
بهره‌برداری در کنار حفظ تالاب

دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی اظهار کرد: با ارزیابی‌های زیست‌محیطی در لایروبی تالاب، می‌توان کمترین آسیب را به ذخایر آبزیان لحاظ کرد و  در کنار هزینه‌هایی که برای حفظ تالاب صرف می‌شود، می‌توانیم از آن استفاده و بهره‌برداری کنیم که از آن جمله پرورش در قفس برای انواع ماهیان را می‌توان نام برد.

بحری با تأکید بر اینکه درج برنامه‌های حفاظت از تالاب در طرح‌ها و سیاست‌های ملی بسیار مهم است، افزود: تالاب انزلی یک تالاب بین‌المللی بسیار مهم بوده و با توجه به اینکه کنوانسیون رامسر ارزش و اعتبار بالایی دارد، اعضای این کنوانسیون قطعنامه‌ای را به‌عنوان دستورالعمل‌های مرتبط با چارچوب حفاظت از تالاب پذیرفته‌اند که در راستای استفاده معقول از تالاب‌ها و توسعه پایدار آن است.

وی اضافه کرد: از اعتبار این کنوانسیون می‌توان در سطوح مختلف محلی، استانی، ملی و حتی بین‌المللی استفاده کرد تا روند همفکری و تدوین سند چشم‌انداز برای این برنامه‌ها صورت گیرد و شاهد حفظ و احیای تالاب بندر انزلی به‌عنوان زیستگاه بسیاری از پرندگان آبزی و کنارآبزی باشیم که بخشی از زندگی خود را به‌صورت زمستان گذرانی و یا تمام دوران عمر خود را در آن طی می‌کنند.

سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر انزلی تأکید کرد: نباید تالاب را فقط فرصتی برای زندگی گیاهان یا حیات‌وحش بدانیم؛ بلکه تالاب منبع زندگی و رزق و روزی جوامع محلی و افرادی است که با استفاده از ظرفیت تالاب زندگی خود را اداره می‌کنند.

بحری گفت: این روزها با افزایش حریم تالاب شاهد دغدغه جوامع محلی هستیم که برخلاف طرح‌های هادی در روستاهای آباء و اجدادی خود در گذران زندگی روزمره خود نیز با مشکل مواجه شده‌اند، این در حالی است که از جوامع محلی می‌توان به‌عنوان محیط‌دار و نگهبان تالاب استفاده کرد و علاوه بر حفظ تالاب زندگی آنان نیز دچار خطر نشود.

مبارزه با سنبل آبی نیاز به اجماع کلی دارد

وی خاطرنشان کرد: مهم‌ترین مسئله‌ای که این روزها روی آن بحث می‌شود، منابع مالی در دسترس برای حفظ تالاب است. تأمین هزینه‌های مالی برای مواجه با بحران‌هایی که تالاب را تهدید می‌کند و این روزها گریبانگیر محیط‌زیست شده مانند سنبل آبی موضوع بسیار مهمی بوده که به «شیطان بنفش» موسوم شده‌ است.

سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر انزلی تشریح کرد: سنبل آبی تا 500 تن در هکتار می‌تواند گسترش داشته باشد که جمع‌آوری آن بسیار مشکل به نظر می‌رسد و تالاب انزلی و بسیاری دیگر از آبگیرهای استان گیلان مانند تالاب عینک در رشت و ... را گرفتار خود کرده است.

بحری توضیح داد: این روزها یکی از مهم‌ترین تهدیدات تالاب، رشد گیاهان مختلف ازجمله سنبل آبی است که همین گیاه مهاجم از طریق ریشه‌های خود باعث جذب آب فراوان و تجمع رسوب و خاک می‌شود. مبارزه با این گیاه اجماع کلی نیاز دارد که مسئولان استان و حتی کشور باید با یکدیگر مساعدت و هم‌افزایی داشته باشند و اکنون تنها راه مقابله با آن جمع‌آوری فیزیکی است.

عضو سازمان نظام‌مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی عنوان کرد: دریاچه‌های کوچک استان هم درگیر سنبل آبی هستند و باید در مقابله با آن تا دیر نشده، کار جدی انجام داد. استفاده از گروه‌های ویژه و حتی تشکیل گروه‌های مردم‌نهاد می‌تواند در این زمینه بسیار مؤثر و اثرگذار باشد.

بحری اضافه کرد: گیاه سنبل آبی در فاصله کوتاه و با سرعت از طریق قلمه زدن رشد می‌کند. در واقع اقدام فیزیکی ناقص و اشتباه می‌تواند گسترش این گیاه مهاجم را تسریع کند. باید ریشه‌کنی و انجام کار فیزیکی در آن با دقت کافی صورت می‌گیرد تا شاهد اثرگذاری کامل اقدامات مقابله با سنبل آبی باشیم.

وی خاطرنشان کرد: ساده‌ترین راه برای نابودی دریا، از بین بردن تالاب وابسته و در مجاورت آن است که به‌عنوان زایشگاه موجودات دریایی محسوب می‌شود؛ بنابراین باید نهایت دقت و تلاش را برای حفظ تالاب برای برقراری و بهره‌برداری پایدار از منابع دریا برای نسل آینده داشته باشیم.

انتهای پیام/4121/4062/پ